آیا طرح ۵۷ هکتاری توسعه شاهچراغ دوباره کلید خورده است؟ به گزارش فاطمه مقدم خبرنگار فارس اگاه، دست اندازی به بافت تاریخی شیراز در روزهای گذشته درحالی خبرساز شده است که این بافت درمرداد ۱۴۰۲ به عنوان میراث ‏ملی ایران به ثبت رسیده است.  بیستم آبان ماه جاری همزمان با برگزاری جشنواره چند رسانه ای میراث زمانی که مسئولان اداره کل میراث فرهنگی ‏فارس مشغول تدارکات و اجرای این جشنواره بودند متولیان شاهچراغ گود برداری در ابعاد وسیع در زمین های پشت حرم شاهچراغ ‏در خیابان اسکندری را آغاز کردند . این گودبرداری در زمین‌هایی در حال انجام است که طی ده سال گذشته با هزار حرف و حدیث تملک شده بود. حال‏به گفته معاون توسعه و عمران آستان مقدس حضرت شاهچراغ (علیه السلام) غرض از این گودبرداری احداث بیمارستانی در ‏زمین موقوفه دکتر نجابت و زمین‌های متعلق به آستان مقدس ‏شاهچراغ (علیه السلام) است و به گفته دوستداران میراث طرح، ‏همان طرح۵۷  هکتاری توسعه حرم شاهچراغ است که زیر لوای ساخت بیمارستان کلید خورده است. ‏

جز آنکه ساخت و سازهای از این دست دربافت تاریخی شیراز به بی‌تعادلی و از بین رفتن پیوستگی و یکپارچگی این بافت تاریخی منجر می‌شود،‏ بررسی‌ها نشان می‌دهد که این گودبرداری‌ها بدون انجام کاوش‌های باستان‌شناسی به ناچار به ‏‏تخریب میراث غنی به جا مانده در این زمین ها می‌انجامند. با وجود انکه متولیان می گویند مجوزهای لازم را از اداره کل میراث فرهنگی فارس و استانداری دارند اما اداره کل میراث فرهنگی به عنوان متولی حفاظت از بناها و بافت‌های تاریخی، از اقدامات عمرانی اطراف شاهچراغ اظهار بی‌اطلاع کرده است. این بی‌خبری نشان‌دهنده ضعف سیستماتیک در تعامل و هماهنگی بین نهادهای مرتبط با توسعه شهری و حفاظت از میراث فرهنگی است.

یک کنشگر و پژوهشگر میراث فرهنگی در گفت و گو با «فارس اگاه» با اشاره به اینکه نه تنها اداره میراث فرهنگی فارس در جریان این ‏‏گود برداری دربافت تاریخی ‏‏قرار نگرفته، بلکه مصوبه ای که باید از شورای عالی راه و شهرسازی گرفته شود نیز برای ساخت این بنای چند ‏‏‏‏منظوره در بافت تاریخی صادر نشده است، گفت: در بافتی که به ثبت ملی رسیده است انجام هر کاری حتی تعمیرات جزئی نیز باید زیر نظر اداره کل میراث فرهنگی انجام ‏‏شود چه رسد به گود برداری به این عمق که حتی اگر مجوز هم داشت باید پس ازانجام کاوش های باستان شناسی، تحت نظارت ناظران میراث فرهنگی انجام می‌شد که دست اندرکاران همه این موارد را نادیده گرفته‌اند.

سیاوش آریا درادامه افزود: از سوی سازندگان، ابلاغیه و اخطاری نیز به خانه تاریخی و ثبتی «صدر جهرمی» که یکی از بیست خانه بسیار ارزشمند دوره ‏‏قاجاریه ‏‏شهر شیراز به شمار ‏می آید،مبنی بر تخلیه خانه داده شده است و گاز خانه صدرجهرمی و سیم زنگ خانه نیز قطع شده و در ‏‏روزهای آینده اگر نهادهای متولی جلو ‏نیایند، یک خانه ملی و ‏ثبتی بسیار ارزشمند شیراز با گچ بری ها و معماری ویژه برای ‏‏همیشه از میان ‏خواهد رفت‎.‎

*نادیده گرفتن دستورات دولت در پروژه حرم شاهچراغ

در سفر ۲۲ مهر ۱۴۰۰ هیئت دولت به شیراز، طرح توسعه حرم شاهچراغ موسوم به طرح ‏‏۵۷ هکتاری به‌عنوان طرح ناتمام و ‏برزمین‌مانده مجدداً ‏مصوب شد و یکی دیگر از مصوبات این سفر این بود که تهیه و تصویب طرح از  شورای عالی معماری و ‏شهرسازی به استان ‏فارس تفویض اختیار شود. این خلع ید از شورای عالی از نظر دوستداران میراث فرهنگی بسیار خطرناک ‏بود. با تلاش های پیگیرانه، دوستداران میراث کشور درشکایتی به دیوان عالی توانستند ‏تفویض اختیار از استان را باطل کنند و بالاخره محمد مخبرمعاون اول دولت سیزدهم در ‏نامه به وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد که باید تهیه ‏و تصویب طرح ۵۷ هکتاری در ‏شورای عالی شهرسازی نهایی شود. شورایی که رئیس آن وزیر کشور است نه هیچ یک از مسئولین استانی. ‎‏حال انکه ‏ به تازگی امیرحسین جمشیدی مدیرکل دفتر فنی استانداری استان فارس دردفاع از این ساخت و ساز در ‏بافت ‏تاریخی شیراز در گفت و گویی با ایلنا از موافقت تمام سازمان‌های مرتبط و نیز میراث فرهنگی ‏استان با ساخت ‏این پروژه در دو مرحله خبر داده و اعلام کرده که طرح احداث درمانگاه از مصوبه ‏کمیسیون ماده ۵ ‏استان فارس برخوردار است.‏

دبیر ‏پویش ملی نجات بافت‌های تاریخی ایران در گفت و گو با «فارس اگاه» با تاکید براینکه این گفته متولیان شاهچراغ مبنی بر داشتن مجوز استانی چه از اداره کل میراث فرهنگی فارس و چه از ‏استانداری اصلا قابل قبول نیست چون دیگر تصمیم گیری در این خصوص  با مسئولین استانی و اداره کل میراث فارس ‏نیست، گفت: درمرداد ۱۴۰۲ کل بافت ۳۶۰ هکتاری ‏به‌طور کامل به ثبت ملی رسیده است واین زمین نیز جزو این ۳۶۰ هکتار است، اما گویا اگر هزار مصوبه و قانون هم برای حفاظت از بافت تاریخی شیراز وضع شود هیچ فرقی به حال تعدادی سوداگرندارد. ‏محمد کلانتری با اشاره به اینکه هرگونه دخل و تصرف در بافت ملی و تاریخی شیراز بدون مجوز رسمی شورای عالی شهرسازی جرم است گفت: با وجود قانون ابلاغ شده از سوی دولت مبنی بر اخذ مجوز برای هر گونه دخل و تصرف در بافت از شورای عالی شهرسازی بازهم نهاد پر قدرت متولیان شاهچراغ بدون توجه به ثبت ملی بافت و ‏بدون اخذ مجوزهای لازم اقدام به حفاری عمیق در پشت حرم  کرده اند.

*قبرسازی و قبر فروشی یکی از اهداف پنهان این ساخت و ‏ساز است ‏

کلانتری در واکنش به سخنان معاون توسعه و عمران آستان مقدس حضرت شاهچراغ (علیه السلام)  که غرض از این گودبرداری ها را احداث بیمارستان در بخشی ‏از زمین‌های وقف شده توسط ورثه ‏مرحوم نجابت خوانده گفت: نیت تنها تاسیس بیمارستان نیست. درواقع ساخت ‏درمانگاه در مقایس کوچک در بخشی از زمین وسیع درحال گودبرداری تنها سرپوشی بر احداث صحن جدید شاهچراغ موسوم به «صحن محمدی» است. درواقع ‏درمانگاه تنها بخش کوچکی از عملیات عمرانی حاضر است اصل خواسته متولیان که برآن تاکید هم کرده اند گسترش حرم است ‏این توسعه به مرور زمان بافت تاریخی را نابود می‌کند. زمانی که صحن را احداث کنند، در کنار آن پارکینگ نیز ‏خواهند ساخت و بعد هم فروشگاه و … این ‏تخریب و توسعه قرار نیست متوقف شود. قانون نیز تفویض اختیاری به آنها نکرده است. وزیر راه و ‏شهرسازی، رئیس شورای ‏عالی شهرسازی است او باید طرح را ببیند و تأیید کند.‏

وی افزود: درنهایت نیز به اسم صحن محمدی و توسعه حرم و زیارت، کار ساخت و ساز را کلید می زنند و من به شما می گویم که همه این تلاش ها به کام قبرستان طبقاتی تمام خواهد شد .

به اسم بیمارستان و صحن محمدی و توسعه حرم و زیارت کار ساخت و ساز دربافت تاریخی شیراز را کلید زده اند و من به ‏شما می گویم که همه این تلاش ها به کام قبرستان طبقاتی تمام خواهد شد

این فعال حوزه میراث فرهنگی درادامه گفت:  طبق مناظره‌ای که در برنامه ثریا در شبکه یک در تاریخ ۳۰ بهمن ۱۴۰۱ اتفاق افتاد که من هم حضور داشتم، آقای علیرضا صحرائیان، معاون عمرانی حرم شاهچراغ، به‌عنوان مدافع طرح توسعه حرم اعلام کرد که در این محدوده ۳٫۵ هکتاری قرار است صحن پیامبر اعظم احداث شود و گفت این مداخله در چهاردیواری حرم اتفاق می‌افتد و مدعی شد در تملک حرم است و همان جا من اعلام کردم این بخشی که امروزه آن را چهاردیواری حرم اعلام می‌کنید، تا ۱۰ سال پیش محل زندگی مردم بود و با تملک اجباری و به زور از مردم گرفته شد. درحالیکه ‏در حد فاصل سال ۸۹ تا ۹۶ خانه های مردم را در این زمین به متری ۷۰۰ هزارتومان خریدند درنهایت می خواهند با ساخت قبرهای ‏سه طبقه هر متر از زمین را به سه میلیارد تومان بفروشند.

قابل ذکر است این زمین واقع در خیابان اسکندری، پشت شاهچراغ، که اکنون به عنوان زمین بایر برای ساخت بیمارستان حصارکشی شده است، روزگاری جزئی از بافت تاریخی بوده است. در این زمین ۱۰ بنای ثبت ملی وجود داشته که متأسفانه تخریب شده‌اند. با تخریب‌های پی‌درپی خانه‌های میراثی و غیر میراثی، دو بنای تاریخی «سلیمی» و «یدالله منتصری» باقی‌مانده از دوره قاجار نیز در سکوت اداره کل میراث فرهنگی وقت و طی جریان تملک‌ها در سال ۱۳۹۶ تخریب شدند. به گفته دبیر پویش ملی نجات بافت‌های تاریخی ایران، «شورای عالی شهرسازی به تخریب‌گران دستور بازسازی عین به عین این دو خانه را داده است. اما نه‌تنها این خانه‌ها را بازسازی نکرده‌اند، بلکه اکنون زمین را نیز گودبرداری می‌کنند. روشن است با توجه به اینکه خانه‌های تاریخی شیراز زیرزمین داشته‌اند، قطعاً آثار تاریخی در این زمین‌ها که در حال گودبرداری است، از بین خواهد رفت.»

در انتها باید از متولیان و دست‌اندرکاران این پروژه پرسید: ساخت درمانگاه در این خیابان پر از ترافیک و با دسترسی بسیار بد چه توجیهی دارد؟ در حالی که در فاصله بسیار نزدیک به پشت حرم شاهچراغ و خیابان اسکندری، جز درمانگاه فوق‌تخصصی دارالشفا شاهچراغ، چندین بیمارستان و درمانگاه با فاصله کم از حرم وجود دارد؛ مانند بیمارستان قلب الزهرا (س)،و بیمارستان کودکان شهید حجازی (خیابان آستانه)، بیمارستان زینبیه،  بیمارستان دکتر بهشتی که از خط ویژه تنها ۵ دقیقه تا حرم شاهچراغ فاصله دارند. همچنین، درمانگاه بقیه‌الله وبا اندکی فاصله درمانگاه‌های شهید رضایی و نادر کاظمی نیز از مراکز درمانی نزدیک و قابل دسترس به شاهچراغ به شمار می‌روند.