فاطمه مقدم – خبرنگار فارس آگاه

هشتمین دوره‌ی داوری نشان مهر اصالت ملی در شیراز از بیست‌وششم آبان آغاز شد و دیروز به کار خود پایان داد. ۲۷۰ اثر از هنرمندان فارس به این مرحله رسیده‌اند؛ آثاری که هرکدام بخشی از جان و تاریخ این سرزمین را با خود دارند. در میان آثار دریافتی، دست‌بافته‌های فارس از جمله گلیم‌های اصیل فارس همچنان پرقدرت ظاهر شدند. منبت آباده نیز با کارهای چوبی ظریف و پرجزئیات، حضور چشمگیری دارد و خاتم‌کاری‌های شیراز هم مثل همیشه درخشنده‌اند؛ هنری دقیق و آرام که به‌نوعی امضای هنری این شهر محسوب می‌شود. از فیروزآباد هم دست‌بافت‌های عشایری آمده‌اند؛ رنگ‌ها و نقش‌هایی ساده و صمیمی که یاد کوچ‌های قدیمی را زنده می‌کنند و آن‌قدر زیبا و نفیس بافته شده‌اند که می‌توانند در خانه‌های اعیانی شهری جا باز کنند.

سرپرست معاونت صنایع‌دستی اداره‌کل میراث فرهنگی فارس در گفت‌وگو با «فارس آگاه» با اشاره به اینکه در هشتمین دوره‌ی داوری نشان مهر اصالت ملی، ۲۷۰ اثر از فارس برای داوری پذیرفته شده‌اند و دیروز ۲۷ آبان‌ماه به کار خود پایان داده است، گفت: در هشتمین دوره‌ی داوری مهر اصالت ملی، آثار تنها در سطح استان‌ها داوری می‌شوند.

مجید سلیمی امیدوار است نتیجه‌ی این دوره باعث شود نام فارس با آثار بیشتری در فهرست دارندگان نشان ملی ثبت شود و شاید این رویداد فرصتی شود تا صنایع‌دستی این استان بیش از گذشته در سطح کشور و حتی جهان دیده شود.

وی در ادامه گفت‌وگو اظهار کرد: از میان آثار راه‌یافته به بخش داوری نشان مهر اصالت، سهمیه‌ی فارس انتخاب ۷۰ اثر است که بناست نشان مهر اصالت ملی را دریافت کنند. داوری آثار نیز تا آخر روز ۲۷ آبان‌ماه تمام خواهد شد و یکشنبه‌ی هفته‌ی آینده آثار برگزیده برای دریافت نشان اصالت معرفی می‌شوند.

سرپرست معاونت صنایع‌دستی فارس افزود: در بخش دست‌بافته‌های داری ۶۵ اثر داشته‌ایم و در بخش چوبی (منبت، خاتم و …) ۱۰۳ اثر ارائه شده‌اند. از نظر کمّی، این دو رشته که نقطه‌ی قوت استان فارس هستند، بیشترین تعداد آثار ارسالی برای شرکت در نشان را به خود اختصاص داده‌اند و بخش عمده‌ی آثار منتخب از همین حوزه‌ها خواهد بود.

سلیمی با تأکید بر دو پیش‌شرط مهم ورود آثار به داوری گفت: «احترام به محیط‌زیست» و «رعایت مالکیت معنوی» از اصول اولیه‌اند. در پیش‌شرط «احترام به ارزش‌های محیط‌زیست»، آثار ارائه‌شده باید با مواد و رنگ‌های طبیعی، تأمین پایدار مواد اولیه، استفاده از مواد قابل بازیافت باشد و در پیش‌شرط دوم که مسئولیت اجتماعی است، اثر نباید کپی اثر دیگران باشد.

وی همچنین معیارهای داوری آثار را چهار معیار خواند و گفت: اولین معیار «اصالت» است که هم در طراحی و هم در تولید باید هویت فرهنگی اثر، منعکس‌کننده‌ی فرهنگ بومی/ملی باشد.

به گفته سرپرست معاونت صنایع‌دستی فارس، دومین شرط در داوری «مرغوبیت» اثر است، یعنی مواردی مثل پرداخت نهایی کار، رعایت ارگونومی و تناسب، بهره‌وری و کاربرد مواد اولیه با کیفیت. معیار بعدی «نوآوری» است؛ اثر باید خلاقانه باشد. در نهایت نیز «قابلیت بازاریابی» بررسی می‌شود: یعنی تناسب بین قیمت و کیفیت، قدرت رقابت با محصولات مشابه، امکان تداوم تولید و بسته‌بندی اثر نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است. اثر باید طوری طراحی و ساخته شده باشد که قابلیت عرضه در بازار را داشته باشد.

وی در ادامه گفت: هنرمند باید کاری که ارائه می‌دهد در زمره‌ی آثاری باشد که به‌صورت مداوم مشغول به تولید آن باشد، نه اینکه یک هنرمند با هر توانایی، بعد از سالی یک اثر تولید کند و برای دریافت نشان بفرستد. این فایده‌ای ندارد، چون محصول صنایع‌دستی باید به گونه‌ای باشد که بتوان تولید آن را ادامه داد، نه فقط یک اثر تک‌نسخه‌ای.

این گفته معاون صنایع‌دستی فارس به این ایده در حمایت از آثار تولیدی صنایع‌دستی اشاره دارد که هر کاری در این حوزه از جمله دریافت مهر اصالت، به تداوم فعالیت هنرمندان حرفه‌ای و استمرار تولید مهارت‌های سنتی منجر شود.

سلیمی در خصوص فاخر بودن آثار صنایع‌دستی و پهلو زدن برخی از آن‌ها به آثار کلکسیونی نیز گفت: بله، آثار بسیار فاخر که به نظر کلکسیونی بیایند، می‌توانند شانس دریافت مهر اصالت ملی داشته باشند؛ اما اگر یک اثر آن‌قدر «کلکسیونی» باشد که نتوان آن را تکرار کرد، در بخش تداوم تولید در داوری رأی نمی‌آورد. از طرفی ممکن است هنرمندی اثری فاخر ارائه کرده باشد، اما سیستم کارگاهی خود را طوری تجهیز کرده که از عهده‌ی تولید آن در تیراژهای موردنظر یک اثر فاخر برآید؛ این اثر دیگر آن بخش تداوم را پاس کرده است و می‌تواند به ارتقای کیفیت و تولید پایدار صنایع‌دستی در بازار برسد.

سرپرست معاونت صنایع‌دستی فارس درباره‌ی‌ داوری هشتمین دوره‌ی مهر اصالت گفت: اسامی داوران را نمی‌توانم اعلام کنم، اما انتخاب آن‌ها کاملاً بر اساس شیوه‌نامه بوده است. داوران از میان اساتید مجرب هر حوزه انتخاب شده‌اند و نظر شخصی خارج از آن شیوه‌نامه اعمال نشده است.

سلیمی در پاسخ به این سؤال که آیا هنرمندان دریافت‌کننده‌ی مهر اصالت بدون پیش‌شرط می‌توانند در بازارچه‌ی نوروزی که میان هنرمندان صنایع‌دستی استان بسیار محبوب است، حضور یابند، گفت: در خصوص بازارچه‌های نوروزی، تنها در دو رشته پرمتقاضی یعنی چرم و سفال‌سرامیک، ما با تعدد متقاضی و مشکل در انتخاب ناچاراً توسل به قرعه‌کشی مواجه هستیم. امسال هیچ اثری از این دو رشته برای دریافت مهر اصالت شرکت نکرده است و من از همین تریبون از هنرمندان این دو رشته دعوت می‌کنم در سال‌های آینده در این رقابت شرکت کنند.

سرپرست معاونت صنایع‌دستی فارس در ادامه درباره‌ی حمایت از هنرمندان دریافت‌کننده‌ی نشان ملی گفت: اداره‌کل میراث فرهنگی فارس برنامه‌ریزی کرده است که تمام آثاری که نشان ملی اصالت دریافت می‌کنند، وارد فرایند تجاری‌سازی شوند و برای آن‌ها یک بسته‌ی بازاریابی طراحی شود. اداره‌کل میراث فرهنگی فارس مسئولیت این بازاریابی ملی و بین‌المللی بر روی آثار منتخب را بر عهده دارد. همچنین اعتبار گواهی مهر اصالت سه‌ساله است و این آثار تا سه سال از مزایای این نشان بهره‌مند خواهند شد.

*وقتی زمان کم، هنرمندان را به چالش می‌کشد

در شرایط فعلی بازار کم‌رونق صنایع‌دستی، هنرمندان برای دیده‌شدن آثار خود به هر فرصتی برای بازاریابی چنگ می‌زنند. یکی از راهکارهای مؤثر، برندسازی است که می‌تواند نه‌تنها ارزش آثار را افزایش دهد، بلکه آن‌ها را به بازارهای داخلی و حتی بین‌المللی متصل کند و مسیر پایداری برای معرفی آثار تولیدی آن‌ها فراهم آورد. و از آن‌جا که آثار دارای نشان اصالت نیز برای شرکت در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی انتخاب می‌شوند، کسب این نشان برای هنرمندان از اهمیت زیادی برخوردار است. اما گویا زمان لازم برای طراحی و ساخت اثر به هنرمندان داده نشده است.

برخی از هنرمندان صنایع‌دستی فارس در گفت‌وگو با «فارس آگاه» از زمان کوتاه برای آماده‌سازی آثار گلایه کردند و معتقد بودند مهلت ۲۰ روزه از زمان برگزاری جلسه‌ی توجیهی برای شرکت در نشان اصالت بسیار کم بوده است، در حالی که طراحی و اجرای اثری شایسته این رقابت به زمان بیشتری نیاز داشت.

لیلا قانع که به همراه همسرش با کیف چرمی طراحی‌شده با الهام از مسجد نصیرالملک در رقابت شرکت کرده است، در گفت‌وگو با «شهرمردم» گفت: مشکل بزرگی که اکثر صنعتگران داشتند این بود که هم برای امرار معاش روزانه کار می‌کردند و هم در این فرصت کوتاه باید اثری برای شرکت در نشان مهر اصالت تولید می‌کردند. با توجه به سفارش‌های کاری، مجبور بودیم هر دو کار را هم‌زمان انجام دهیم، در حالی که این آثاری که بناست مهر اصالت بگیرند باید تولیدشان جزئی از روند عادی و روزمره کار هنرمندان باشد. بهتر است حداقل از دو ماه قبل، شرایط و معیارهای آثار به هنرمندان اعلام شود تا فرصت کافی برای خلق اثر باکیفیت فراهم گردد و توقع از میراث فرهنگی این است که حمایت‌های برنامه‌ریزی‌شده و اطلاع‌رسانی زودهنگام برای هنرمندان را در دور بعد مدنظر قرار دهد.