به گزارش خبرنگار دفاعی فارس آگاه، امنیت به معنی نبود تهدید است و در واقع اصلی‌ترین نیاز برای پیشرفت و شرط بقای هر کشور است و نقش دولت ها، ایجاد زیر ساخت مقاوم در برابر خطر و آماده ‌سازی برای پاسخ جامع در برابر بلایا و تهدیدات خارجی است و در این مسیر، رعایت اصول پدافند غیرعامل در مقابل بحران ها موجب می شود که کمترین آسیب ها به منابع حیاتی و زیرساخت های کشور وارد شود که این خود می تواند نوعی پیروزی تلقی شود.

درباره ضرورت امنیت کشور، رهبر معظم انقلاب، طی بیاناتی در هفدهمین دوره‌ دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی در سال ۱۳۸۶ فرمودند: «امنیت برای زندگی مردم و یک جامعه، گاهی از نان شب واجب‌تر و مهم‌تر است. خداوند متعال در قرآن کریم در مقام ذکر نعمت های بزرگ خود به جامعه، می‌فرماید: «الّذی اطعمهم من جوع و امنهم من خوف»؛ یعنی گرسنگی و ناامنی در مقابل امنیت و راحتی و رفاه قرار دارد؛ اینها دو عنصر مقابل و مهمند».

بنابراین با توجه به ضرورت امنیت باید گفت شاید در گذشته‌های دور امنیت فقط به معنی نبود تهدید نظامی تلقی می‌شد اما در عصری که عصر اینترنت، تلفن همراه، اینترنت اشیا و هوش مصنوعی و حتی فراتر از آن رفته و با انواع برنامه های پیشرفته جاسوسی و هکرها و جنگ های سایبری روبرو هستیم مولفه‌های امنیت دیگر فقط تهدید نظامی و دفاع فیزیکی نیست و تمامی ابعاد سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را شامل می‌شود و در واقع جدای از تهدید فیزیکی با تهدیدهای نرم در همه حوزها نیز روبرو هستیم.

بر همین اساس برای حفظ امنیت علاوه بر بهره مندی از قدرت نظامی و پدافندی باید به مقوله پدافند غیرعامل هم توجه ویژه داشته باشیم. یعنی این که برای دفاع از کشور و حفظ آرامش روحی و روانی جامعه نیازمند پدافند عامل و همچنین پدافند غیرعامل به صورت همزمان و توامان هستیم و می توان گفت که این دو مانند دو بال یک پرنده هستند.

در تعریف پدافند باید گفت که از دو واژه «پد» به معنای دفاع و محافظت و «آفند» به معنای حمله و تهاجم تشکیل شده است که ترکیب این دو به معنای دفاع در مقابله با تهدیدات و حملات خارجی است. بنابراین پدافند عامل به معنای دفاع مسلحانه و نظامی و پدافند غیرعامل به معنای دفاع و محافظت غیرنظامی از کشور است.

پدافندعامل از سوی نیروهای مسلح و نظامی با توجه به معنای آن زمانی اتفاق می افتد که حمله آشکار و مسلحانه دشمن به خاک و سرزمین هر کشوری صورت می گیرد بنابراین آن کشور مستلزم بکارگیری سلاح و شیوه های نظامی است.

اما پدافند غیرعامل که به معنای دفاع و محافظت غیرنظامی از کشور بدون استفاده از سلاح است در واقع باید اقداماتی و پیش بینی هایی انجام شود که در بحران ها و حوادث کمترین خسارات به مراکز حساس و حیاتی کشور وارد شود. در واقع منظور از پدافند غیرعامل مجموعه اقداماتی است که بدون بکارگیری سلاح و تجهیزات نظامی باعث کاهش آسیب‌پذیری، افزایش پایداری ملی، تسهیل مدیریت بحران، تداوم کارکرد فعالیت های ضروری و تولید بازدارندگی دفاعی در برابر تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن است که نمونه بارز آن را می توان در جنگ ۱۲ روزه با رژیم صهیونیستی اشاره کرد با تهمیدات اندیشیده شده برغم حمله نظامی به ساختمان شیشه ای صدا و سیما اما پخش زنده خبری و برنامه های رسانه ملی قطع نشد و آن هم به دلیل این بود که پیش بینی های لازم پیش از این دیده شده بود که این یک نمونه عینی بود.

ناگفته پیداست که باید برای تمامی مراکز حساس و حیاتی کشور اعم از پالایشگاه ها، نیروگاه های برق، گاز و آب کشور تمهیدات لازم برای حفظ آنها دیده شود که اگر زمانی مورد حمله دشمنان قرار گرفت دچار سردرگمی و مشکلات نشویم که این همان ضرورت جدی و حیاتی رعایت همه جانبه پدافند غیرعامل است.

براساس اساسنامه، مهمترین رسالت سازمان پدافند غیرعامل ایران، رصد، پایش و تشخیص تهدیدات، حفظ، پایدارسازی، کاهش آسیب پذیری و مصون سازی زیرساخت های کشور، صیانت و حفاظت از مردم، آموزش عمومی مردم و ارتقای آمادگی‌ها، دفاع محکم در برابر تهاجمات سایبری، دفاع در برابر تهدیدات نامتعارف دشمن، تضمین و استمرار خدمات ضروری دستگاه ها در برابر تهدیدات، ارتقای تاب آوری و انسجام ملی و مقابله غیرنظامی با تهدیدات دشمن است.

سازمان پدافند غیرعامل به عنوان یکی از دستگاه های مهم در حفظ و تقویت امنیت کشور، ذیل ستاد کل نیروهای مسلح فعالیت می کند و در دو سطح ستادی و عملیاتی ماموریت‌های آن تعریف شده است:

در سطح ستادی مهمترین ماموریت‌های این سازمان؛ تبیین و برآورد تهدیدات دشمن در حوزه های مختلف، راهبری و هدایت و اجرای طرحهای پدافند غیرعامل، ارزیابی فنی پدافندی طرح های پدافند غیرعامل دستگاه های اجرایی، نظارت بر اجرای پدافند غیرعامل دستگاه های اجرایی، تصویب ضوابط، استانداردها و دستورالعمل های عمومی و تخصصی در حوزه پدافند غیرعامل، تعیین مصادیق تاسیسات زیربنایی، ساختمانهای حساس و شریانهای اصلی و حیاتی کشور تعریف شده است.

تصویب طرح های پدافند غیرعامل دستگاه ها و تایید اعتبار مورد نیاز آنها برای اجرا، بررسی و تایید نتایج ارزیابی‌ها از اجرای طرح های پدافند غیرعامل، ایجاد هماهنگی لازم بین دستگاه های اجرایی در حوزه پدافند غیرعامل، نهادینه سازی اصول و الزامات و ملاحظات فنی و مهندسی پدافند غیرعامل در ذات طرح های توسعه ای کالبدی کشور، تعامل سازنده با نهادهای قانونگذار و تنظیم کننده برنامه های موضوعی و ۵ ساله کشور در جهت نهادینه سازی پدافند غیرعامل در آنها و تهیه و تدوین و ابلاغ نظامات فنی و اجرایی طرح های پدافند غیرعامل کشور از دیگر برنامه های و ماموریت های مهم ستادی سازمان پدافند غیرعامل است.

اما در سطح عملیاتی متولی ماموریت‌های این سازمان، سازماندهی، طرح ریزی، هدایت و راهبری عملیات پدافندی مقابله با تهدیدات نوین دشمن، هدایت و راهبری مقابله با تهدیدات نوین (سایبری، زیستی، پرتوی، شیمیایی)، هدایت، راهبری، مدیریت و کنترل سامانه های مرتبط با پدافند غیرعامل کشور در برابر تهدیدات نوین، ارتقای آمادگی دستگاه‌های اجرایی برای تداوم چرخه تولید و خدمات در مقابله با انواع تهدیدات، بکارگیری ظرفیت ها و منابع کشور در حوزه های مختلف برای انجام تمهیدات لازم پدافند غیرعامل و فرهنگسازی و آماده سازی دستگاه های اجرایی و استانهای کشور برای کمک، اداره و هدایت مردم در شرایط بحرانی است.

بنابراین به طور خلاصه می توان گفت، این سازمان از طریق سیاست گذاری، برنامه ریزی و راهبری و هدایت و سازماندهی و نظارت، موضوع مصون سازی زیرساختهای کشور و صیانت از مردم را از طریق فرهنگ سازی و آموزش عمومی و تخصصی، آمادگی و ارتقاء مقاومت ملی، پایش تهدیدات، طبقه بندی و سطح بندی مراکز و حوزه ها، کاهش آسیب پذیری‌ها، نهادینه سازی اصول، الزامات و ملاحظات فنی مهندسی پدافند غیرعامل در ذات طرح و پروژه های ملی، استانی کشور، تسهیل مدیریت بحران و تداوم کارکردهای ضروری کشور، راهبری می کند.

سازمان پدافند غیرعامل اگرچه زیر مجموعه ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران تعریف می شود ولی حوزه عملکرد آن فراگیر و همه دستگاه های اجرایی، نهادها و سازمان های عمومی و غیردولتی و همچنین زیرساخت های کشور را در برمی‌گیرد. از همین رو، برای تعامل بهتر با دستگاه های اجرایی، متناسب با ویژگی‌های دستگاه‌ها، معاونت‌های متناظری در سازمان پدافند غیرعامل کشور پیش بینی شده است.

همچنین این سازمان برای پاسخگویی به انواع تهدیدات احتمالی، قرارگاه های تخصصی را با موضوعات خاص تشکیل داده است که بر بررسی دائمی تهدیدات انسان ساخت و ایجاد آمادگی لازم برای مقابله با آنها تمرکز دارند.

این قرارگاه های عبارتند از؛

قرارگاه پدافند سایبری؛ برای دفاع از فضای سایبری و زیرساخت های کشور در برابر تهدیدات سایبری

قرارگاه پدافند الکترونیک؛ این قرارگاه مطابق سند راهبردی پدافند الکترونیک، وظیفه دارد تا با احصای تهدیدات با استفاده از ظرفیت‌های علمی و صنعتی کشور طرح های خود را در جهت مصون سازی مراکز حیاتی و حساس کشور از منظر دفاع الکترونیک پیاده سازی نماید.

قرارگاه پدافند زیستی؛ برای دفاع از مردم در برابر تهدیدات زیستی و ممانعت از انتقال آلودگی های انسان ساخت به مردم، محصولات کشاورزی و دامی، مواد غذایی و دامی، منابع آب، محیط زیست و منابع طبیعی

قرارگاه پدافند شیمیایی؛ برای دفاع و محافظت از مردم و کنترل و کاهش پیامدهای ناشی از هرگونه نشت شیمیایی، صنعتی و تهدیدات شیمیایی دشمن

قرارگاه پدافند پرتوی؛ برای دفاع از مردم و کنترل و کاهش پیامدهای ناشی از هرگونه نشت هسته ای و حوادث پرتوی

قرارگاه پدافند کالبدی؛ برای مصون سازی، مستحکم سازی، پایداری سازی و حفاظت از زیرساختهای کشور با اعمال ملاحظات فنی و مهندسی در طرحها و پروژه های کشور

قرارگاه پدافند مردم محور؛ با شعار مردم یاری، مردم بانی و مردم داری، برای حفاظت از مردم در برابر حوادث و تهدیدات و همچنین ایجاد آمادگی برابر تهدیداتی که مردم را مورد هدف قرار می دهد.

براساس اعلام مسئولان سازمان پدافند غیرعامل ایران، این سازمان طی دو دهه گذشته توانسته است به دستاوردهای بسیار مهم و قابل توجهی در عرصه‌های مختلف دست یابد. این دستاوردها در شرایط تحریم همه جانبه از سوی دشمنان هم در عرصه ستادی شامل تولید اسناد راهبردی و دانش بومی و هم در عرصه عملیاتی از جمله توسعه صنایع بومی مرتبط و اجرای انواع نظام‌های عملیاتی مقابله با بحران و اقدام در شرایط اضطراری به دست آمده است که ثمره آنها تولید بازدارندگی و افزایش پایداری بوده است.

از جمله مهمترین دستاوردهای این سازمان را می‌توان به ساخت و پیاده سازی اولین سامانه دیسپچینگ بومی گاز در ایران، امن سازی و مصون سازی سایبری زیرساختهای هسته ای، ارائه و تهیه ۲۰ طرح مصون سازی سایبری زیرساخت های حیاتی، حساس و مهم، ارائه و بکارگیری نزدیک به ۳۰۰ محصول پایه و اساسی سایبری با استفاده از ظرفیت شرکتهای دانش بنیان، هدایت، راهبری و حمایت از ساخت دو آزمایشگاه سطح ۳ ایمنی زیستی در نظام سلامت، طراحی، تولید و پیاده سازی سامانه جامع پایش و مراقبت تهدیدات زیستی در حوزه دام، طیور، شیلات، تدوین ساختار و سازمان و الگوی پدافند شیمیایی کشور، استان و شهرستان، راه اندازی قطب آموزشی، پژوهشی و درمانی آسیبهای شیمیایی کشور اشاره کرد.

همچنین راه اندازی اورژانس درمان مصدومین شیمیایی بیمارستان بقیه الله الاعظم، ایجاد مرکز آموزش و مهارت آموزی CBRNE در دانشگاه علوم پزشکی یزد، تدوین طرح مدیریت بحران پدافند شیمیایی مناطق سه گانه نفتی، راهبردی ایجاد قطب درمانی پدافند پرتویی در سطح ملی، پیگیری، طراحی و ساخت اورژانس های هسته ای در بیمارستانهای منتخب استانهای اصفهان، بوشهر و کاشان، تهیه طرح عملیاتی پدافند پرتوی استانهای هسته ای (تهران، اصفهان و بوشهر) و آماده سازی تا مرحله رزمایش میدانی، اجرای رزمایش پدافند پرتوی در حوزه مردم با سناریوی احتمال نشت هسته ای، راه اندازی آزمایشگاه مرجع هسته ای و طراحی و تولید سامانه پیش بینی انتشار آلودگی هسته ای استانی از دیگر دستاوردهای مهم این سازمان است.

پدافند غیرعامل به عنوان یکی از ارکان منظومه‌های دفاعی در ایران با استفاده از توان نخبگان و دانشمندان جوان ایرانی و برغم تحریم‌های متعدد در عرصه‌های مختلف توانسته است توان و ظرفیت کشور در برابر تهدیدات و آسیب‌پذیری ها را به نحوی افزایش دهد که در بسیاری از موارد اثر تهدید بر دارایی‌ها و سرمایه‌های کشور صفر شود. همین عامل نیز سبب شده است دشمنان ملت ایران اسلامی همواره این نهاد مهم را به عنوان یکی از کانون‌های اصلی دفاعی ذیل تحریم‌های سنگین و انواع فشارها قرار دهند.