ایران اتصال دریا به دریا را به‌زودی با اتصال ریل به بنادر گیلان ازجمله بندر کاسپین تجربه می‌کند و با توجه به اینکه این مسیر ریلی به بنادر جنوبی وصل می‌شود، کریدور شمال- جنوب برای نخستین بار طعم اتصال دریا به دریا را از داخل سرزمین ایران با هدف رونق تجارت دریایی و افزایش توان رقابت بین‌المللی خواهد چشید.

به گزارش فارس آگاه به نقل از بندر و دریا تبادلات بازرگانی و ترانزیت در مسیر کریدور شمال- جنوب با سرمایه‌گذاری‌های مشترک ایران و کشورهای در مسیر ازجمله روسیه در چندین شاخه در حال پیشرفت است.

ایران تصمیم دارد با اکثر کشورهای در مسیر کریدور شمال-جنوب چه در شاخه غربی چه در شاخه شرقی رویکرد تجاری و بازرگانی خود را گسترش دهد و برای رسیدن به این هدف نیز زیر سایه دیپلماسی سفر هیئت‌های تجاری خود را به کشورهای هدف ادامه می‌دهد.

در همین راستا اخیراً فعالان اقتصادی روسیه و خراسان رضوی در مسکو با امضای تفاهم‌نامه فعالسازی کریدور زمینی غلات توسط روسیه و ترانزیت آن از مسیر ایران و منطقه ویژه اقتصادی سرخس به پایان رسید.

قرار گرفتن مرزهای ورودی استان خراسان رضوی در مسیر خط ریلی شاخه شرقی کریدور شمال- جنوب دلیل عمده امکانات استان برای توسعه همکاری‌ها است.

ایران تصمیم دارد با برگزاری نشست جدیدی با حضور نمایندگان کشورهای روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و جمهوری اسلامی ایران در همین استان، گام دیگری در راستای فعال‌سازی همه ظرفیت‌های کریدور شمال-جنوب در مسیر شرقی آن ایجاد کند.

پیش‌بینی‌ها از چشم‌انداز مثبت این تلاش‌ها ازآن‌رو است که ایران در آستانه امضای قرارداد تفاهم‌نامه آزاد تجاری با «اتحادیه اوراسیا» است که به‌زودی محقق می‌شود و در این صورت باید برنامه‌ریزی برای عبور کالا از کریدورهای ریلی و دریایی خود را افزایش دهد. اینک بهترین زمان معرفی و فعال‌سازی کریدور شمال- جنوب است.

اتحادیه اقتصادی اوراسیا شامل پنج کشور روسیه، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و ارمنستان است که از سال ۲۰۱۵ به‌طور رسمی شکل گرفته و پیمان‌های درون منطقه‌ای دارند و ارتقای روابط با کشورهای عضو این اتحادیه که روسیه، مهم‌ترین کشور عضو این پیمان است می‌تواند درآمد ترانزیتی ایران را تا رقم چشمگیری افرایش دهد.

محمدصادق قنادزاده، معاون ارتقای کسب‌وکارهای بین‌المللی سازمان توسعه تجارت پیش‌تر از ظرفیت تجارت۳۰ میلیارد دلاری ایران با اوراسیا خبر داده بود.

بااین‌حال سؤال اصلی این است که این همکاری مشترک از طریق حمل‌ونقل دریایی و با استفاده از مسیرهای کریدور شمال- جنوب چگونه امکان‌پذیر است؟

نقش‌آفرینی بنادر شمالی در تجارت دریا تا دریا

استان خراسان رضوی که آذرماه امسال تیم اقتصادی خود را برای توسعه تجارت به روسیه فرستاده است، بیشتر کالاهای صادراتی به روسیه از طریق بنادر شمالی مانند «بندر امیرآباد»، «بندر انزلی» و در کل از مسیرهای بندری صادر می‌شود و اگر صادرات کالا از خراسان رضوی از مسیر سرخس به روسیه انجام شود، این آمار بیشتر هم خواهد شد.

گفته می‌شود که صدور کالا از مسیر سرخس موجب ایجاد مسیر ترانزیتی جدیدی از ایران به سمت روسیه شده و منجر به کاهش هزینه‌ها و زمان برای انتقال کالاها می‌شود، از طرف دیگر مسیر دسترسی روسیه را به آب‌های گرم جنوب برای شهرهای مرکزی و شرقی آن کشور فراهم می‌کند.

این در حالی است که ایران با داشتن پنج هزار و ۸۰۰ کیلومتر نوار ساحلی جنوبی و شمالی که معادل ۴۰ درصد مرزهای کشور است فقط از پنج درصد ظرفیت دریایی خود استفاده می‌کند و حدود ۹۵ درصد از این ظرفیت دریایی مورد توجه قرار نگرفته است.

اخیراً مدیرکل دفتر آینده‌پژوهی وزارت اقتصاد سهم ایران را از اقتصاد دریا محور بسیار ناچیز و ۵/۲ درصد اعلام کرده است؛ «ابراهیم صیامی» گفته است: متأسفانه سهم اقتصاد دریا در GDP کشور بسیار ناچیز است.

بر اساس تأکید مقام معظم رهبری بر اقتصاد دریا محور باید هدف‌گذاری ما به سمتی حرکت کند که این سهم ۵/۲ درصدی از این اقتصاد ارتقا و به اعداد متناسب اقتصاد جهانی نزدیک شود؛ اتصال کریدورهای جاده‌ای و ریلی به بنادر کشور و درگیر کردن استان‌های شرقی و شمالی به تجارت از مسیر کریدور شمال- جنوب می‌تواند این سهم را تا حدود قابل‌توجهی افزایش دهد.

اگر بخواهیم این نقش‌آفرینی را فقط در بنادر شمالی پیگیری کنیم به اعداد و آمار مناسبی از ظرفیت‌های دریایی می‌رسیم.

۴۷۳ کیلومتر از ساحل دریای خزر در مازندران وجود دارد که برابر با ۵۵ درصد از سواحل شمال کشور است این وسعت از فضای موجود دریایی به همراه زیرساخت‌هایی همچون بنادر که در استان وجود دارد ظرفیت خوبی برای رشد دریایی با کشورهای حوزه اوراسیا از مسیر کریدور شمال- جنوب فراهم کرده است.

حمل‌ونقل دریایی به‌عنوان نبض تپنده فعال ماندن مسیر کریدور شمال-جنوب به نقش‌آفرینی خود ادامه می‌دهد و قرار است سرمایه‌گذاری روسیه در بنادر شمالی کشور جان تازه‌ای به تجارت دریایی در این منطقه دهد.

آبان امسال از طریق دو فروند کشتی کانتینری یخچالی به مقصد بندر ماخاچ قلعه روسیه صادرات مرکبات و کیوی ادامه یافت و هم‌زمان دو فروند کشتی کانتینری یخچالی نیز به مقصد بندر آکتائو کشور قزاقستان در آذرماه امسال بارگیری شد.

ایران از طریق افرایش همکاری‌های تجاری با ترکمنستان نیز در راستای رونق تجارت دریایی در بنادر شمالی در تالش است. آبان امسال هم در حاشیه هفدهمین کمیسیون همکاری‌های مشترک اقتصادی ایران و ترکمنستان تفاهم‌نامه خواهرخواندگی بین بندر امیرآباد و بندر ترکمن باشی ترکمنستان با حضور وزیر راه و شهرسازی در عشق‌آباد به امضا رسید.

سالانه ۵/۷ میلیون تن کالای صادراتی از بنادر آستراخان، آکتائو، اولیا، باکو، گوسان و ماخاچ وارد بندر امیرآباد می‌شود و توافقنامه اخیر می‌تواند میزان تردد کشتی‌ها و ترانزیت را در این بندر متصل به ریل افزایش دهد.

قرار است نشست چهارجانبه‌ای بین قزاقستان، ترکمنستان، ایران و عمان تا یک ماه آینده با هدف کاهش تعرفه‌های ترانزیتی و جابه‌جایی کالا بین این ۴ کشور برگزار شود که در راستای تکمیل زنجیره کریدور شمال – جنوب و شرق – غرب است.

آنطور که به نظر می‌رسد کریدور شمال-جنوب و شرق-غرب کاملاً مورد استقبال کشور ترکمنستانی قرار گرفته است و بعد از روس‌ها، ترکمنستانی‌ها هم به این مسیر ترانزیتی روی خوش نشان داده‌اند.

البته در جبهه مقابل هم برخی از کشورها برای دور زدن ایران و روسیه و اتصال هند از طریق کشورهای عربی خاورمیانه و اسرائیل و اروپا سرمایه‌گذاری‌هایی در راه‌اندازی کریدورهای تجاری مختلف مانند کریدور جدید هند- خاورمیانه- اروپا دارند اما تحولات اخیر منطقه نشان می‌دهد کریدور ترانزیتی بین‌المللی شمال-جنوب مسیری امن برای ترانزیت کالاها خواهد بود که علاوه برکاهش هزینه‌ها و صرفه‌جویی در زمان منافع فراوانی را برای کشورهای بهره‌مند از آن خواهد کرد.

علاوه بر بنادر واقع در استان مازندران، بنادر گیلان هم می‌تواند پازل را تکمیل کند و آبی باشد بر آتش راه‌اندازی کریدورهای جدید هند- اروپایی؛ با اتصال بندر کاسپین به خط ریل سراسری که تا زمستان امسال محقق می‌شود و اتصال ریلی بنادر انزلی و آستارا به این خطوط، دریاهای شمالی و جنوبی ایران به یکدیگر متصل شده و زمینه فعال‌سازی کریدورهای بین‌المللی و ایجاد روابط تجاری میان کشورهای ۲ سوی دریای ایران را فراهم می‌کند.

«اتصال دریا به دریا» هم که جزء جدیدترین برنامه‌های ایران برای تکمیل پازل فعال‌سازی کریدور شمال- جنوب است از همین برنامه نشان می‌گیرد.

گفته می‌شود که بنادر انزلی برای ترانزیت کالا از کشورهای قرقیزستان، قزاقستان، ترکمنستان، ازبکستان به کشورهای عربی مناسب‌تر از بندر امیرآباد است و در مراودات تجاری با کشورهای عربی و ترکیه نیز انزلی به دلیل کوتاه شدن مسیر حمل بار مناسب‌ترین بندر است؛ در این صورت با تکمیل بنادر انزلی و کاسپین که ظرفیت حمل کالا را به بیش از ۳۰ میلیون تن افزایش خواهد داد تجارت با اوراسیا از استان گیلان هم رونق می‌گیرد.

بندر کاسپین نیز به‌عنوان یک بندر نسل سوم در پس‌کرانه خود دو شهرک صنعتی دارد و شهرک صنعتی سوم را هم به‌زودی احداث خواهد کرد که نقش مهمی در افزایش توان رقابت ایران خواهد داشت.

مجتمع بندری انزلی و کاسپین به‌عنوان بنادر گیلان، با قرار گرفتن درگذر تجاری بین‌المللی شمال-جنوب و تراسیکا و سایر کریدورهای بین‌المللی نقش مهمی را در صنعت حمل‌ونقل دریایی با کشورهای حاشیه دریای خزر و اروپایی دارند.

بندر کاسپین هم که با هدف توسعه تجارت دریایی با کشورهای حاشیه خزر ساخته شده است، بر فعال ماندن کریدور شمال- جنوب تأثیرگذار است.

با اتصال دریاهای شمالی و جنوبی ایران به یکدیگر که از آن به‌عنوان ظرفیت بنادر گیلان در تجارت با اوراسیا نام برده می‌شود زمینه فعال‌سازی کریدورهای بین‌المللی و ایجاد روابط تجاری میان کشورهای دو سوی دریای ایران بالاخره محقق می‌شود.