مدیر یک دفتر خدمات مسافرتی شیراز:

جنگ ۱۲ روزه، سه ماه فعالیت آژانس‌ها را متوقف کرد 

اگر دولت حمایت نکند، بسیاری از دفاتر خدمات مسافرتی فارس به‌زودی تعطیل خواهند شد 

فاطمه مقدم – فارس آگاه

صنعت گردشگری ایران طی سال‌های اخیر با چالش‌هایی بی‌سابقه مواجه شده است؛ از رکود شدید ناشی از بحران‌های متعدد ملی و بین‌المللی چون خروج آمریکا از برجام و شیوع کرونا گرفته تا جنگ ۱۲‌روزه و بازگشت تحریم‌ها، و دیگر رخدادهای اقتصادی چون تورم مزمن و دو برابر شدن نرخ دلار. افزایش نرخ تورم و هزینه‌های زندگی و نبود ثبات اقتصادی باعث شده است که بسیاری از خانواده‌ها قادر به تأمین هزینه‌های سفر نباشند. این مشکلات بیشترین ضربه را در فعالان صنعت گردشگری، به دفاتر خدمات مسافرتی ـ به‌ویژه دفاتر کوچک و متوسط که بخش عمده‌ای از گردشگری فارس را تشکیل می‌دهند ـ وارد کرده و کاهش شدید تقاضا در خرید تور و خدمات گردشگری را به دنبال داشته است.

تعداد کل دفاتر فعال در استان فارس که با اتحادیه انجمن‌های صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی فارس همکاری می‌کنند، بر اساس اطلاعات سایت انجمن، نزدیک به ۳۶۰ دفتر است که برخی از آن‌ها در شرایط اقتصادی حاضر، برای سرپا ماندن یا از جیب می‌خورند و یا تعداد کارمندانشان را به حداقل ممکن کاهش داده‌اند تا بتوانند در تجارتی که برایش سال‌ها هزینه کرده‌اند، سرپا بمانند.

ثبات نرخ ارز و تسهیل صدور ویزای ایران، حیاتی‌ترین نیاز گردشگری است

مدیر یکی از دفاتر خدمات مسافرتی شیراز در گفت‌وگو با «فارس آگاه» با اشاره به کاهش چشمگیر سفرها و تقریباً به صفر رسیدن ورود گردشگران به کشور پس از جنگ ۱۲‌روزه گفت: اکثر آژانس‌هایی که پیش از این خدمات متنوعی از جمله اخذ ویزا و برگزاری تورهای داخلی و خارجی ارائه می‌دادند، پس از جنگ ناچار شدند تمرکز خود را بر تورهای داخلی، بوم‌گردی و تا حدی تورهای خروجی بگذارند.

عظیم سبزی لغو گسترده سفرها پس از جنگ را مهم‌ترین عامل آسیب اقتصادی دفاتر مسافرتی ایران، از جمله دفاتر فارس در ماه‌های اخیر دانست و افزود: با لغو تورها، بازپرداخت هزینه‌هایی که از مسافران دریافت کرده بودیم به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های ما تبدیل شد، زیرا بخش قابل‌توجهی از آن مبالغ پیش‌تر به ایرلاین‌ها و هتل‌ها پرداخت شده بود. با این حال، چون مسافران تنها آژانس را می‌شناختند، ما ناچار شدیم شخصاً مبالغ را به آن‌ها بازگردانیم؛ در حالی که هنوز برخی از ایرلاین‌ها و هتل‌های خارجی که پرداخت دلاری به آن‌ها داشتیم، پول ما را بازنگردانده‌اند.

وی در ادامه، نوسانات شدید نرخ ارز را دومین ضربه سنگین به دفاتر گردشگری عنوان کرد و اظهار کرد: افزایش لحظه‌ای نرخ ارز حتی در طول یک روز می‌تواند زیان‌های قابل‌توجهی برای دفاتر ایجاد کند و برنامه‌ریزی مالی ما را کاملاً مختل سازد.

مدیر دفتر خدمات مسافرتی «سبز پرواز» در ادامه، با اشاره به افزایش و تداوم تورم در کشور گفت: تورم بالا، پرداخت هزینه‌های سفر را برای مردم بسیار دشوار کرده و سفر را به یکی از اولویت‌های دست‌چندم خانوارها تبدیل کرده است. ما در تورهای خارجی خود به مقاصد کشورهای همسایه، آسیای شرقی و برخی کشورهای اروپایی، با حدود ۵۰ درصد کاهش مسافر روبه‌رو شده‌ایم. تورهای اروپایی نیز به دلیل چالش‌های سیاسی ایران با کشورهای اروپایی و صادر نشدن ویزا برای مسافران، تا ۹۰ درصد ریزش داشته‌اند.

سبزی با اشاره به اینکه دفاتر مسافرتی در استان و کشور عمدتاً انرژی خود را بر برگزاری تورهای داخلی متمرکز کرده‌اند، افزود: در این میان، تنها در فصل پاییز تقاضا برای سفر به کیش افزایش یافته است. اضافه شدن ایرلاین‌های جدید در مسیر هوایی کیش و همچنین ارائه تسهیلات بانکی تا سقف ۱۵ میلیون تومان توسط یکی از بانک‌های خصوصی، از جمله عواملی است که باعث رشد سفر به این مقصد شده است. این موضوع نشان می‌دهد که توسعه زیرساخت‌های گردشگری و ارائه تسهیلات مالی تا چه اندازه می‌تواند در افزایش تعداد سفرها و گردش مالی صنعت گردشگری مؤثر باشد.

این مدیر دفتر خدمات مسافرتی با گلایه از نبود حمایت‌های دولتی گفت: جنگ ۱۲ ‌روزه موجب شد فعالیت ما حدود سه ماه متوقف شود و این خود نمونه‌ای روشن از تأثیر رویدادهای سیاسی، امنیتی و اقتصادی بر صنعت گردشگری است. در این سه ماه، بدون دریافت کوچک‌ترین حمایت دولتی ـ در حالی که کسب‌وکار ما به دلایل ملی و سیاسی دچار آسیب جدی شده بود ـ مجبور شدیم تمام هزینه‌ها از جمله بیمه، حقوق کارمندان و مالیات را بدون داشتن هیچ درآمدی پرداخت کنیم.

سبزی در ادامه با اشاره به تمرکز فعلی گردشگری بر سفرهای داخلی گفت: اکنون که بخش عمده تقاضا مربوط به سفرهای داخلی است، شایسته است در استان فارس با حمایت دستگاه‌های دولتی زمینه اجرای تورهای استانی فراهم شود. سازمان‌ها و ادارات می‌توانند به جای اعزام کارکنان خود به سفرهای برون‌استانی، بخشی از برنامه‌های رفاهی‌شان را به سفرهای درون‌استانی اختصاص دهند و با اقامت در بوم‌گردی‌های زیبا و اصیل استان فارس از فعالان این حوزه حمایت کنند.

رونق سفرهای داخلی و بوم‌گردی می‌تواند گردشگری استان فارس را نجات دهد

این فعال حوزه گردشگری افزود: اگر ارگان‌ها به‌صورت گروهی با این اقامتگاه‌ها همکاری کرده و در فصل‌های کم‌سفر، مانند زمستان، تورهایی به مناطق جنوبی استان نظیر لارو و خفر بفرستند، بوم‌گردی‌هایی که با عشق و انگیزه آغاز به کار کرده‌اند، از کمبود مسافر آسیب نخواهند دید. چنین حمایتی می‌تواند در توسعه گردشگری استان و گردش سرمایه در سطح محلی بسیار مؤثر باشد.

سبزی در پاسخ به این سؤال که اگر قرار باشد تنها یک تغییر فوری در سیاست‌ها برای رونق گردشگری اعمال شود، آن تغییر چه می‌تواند باشد، گفت: برای بازگرداندن رونق به گردشگری، اصلاحات زیادی نیاز است، اما اگر بخواهم از حیاتی‌ترین آن‌ها نام ببرم، ثبات نرخ ارز و در ادامه تسهیل فرایند اخذ ویزای ایران برای گردشگران خارجی بیشترین اهمیت را دارد.

این مدیر دفتر خدمات مسافرتی با اشاره به اینکه پس از جنگ ۱۲‌روزه، فرایند صدور ویزای ورودی ایران بسیار سخت‌گیرانه‌تر شده است، افزود: بازگرداندن حس امنیت و اعتماد به گردشگران ورودی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در احیای گردشگری و بازگشت رونق به این صنعت ایفا کند.

سخت‌گیری صدور ویزا مشکلات آژانس‌های گردشگری را بیشتر کرده است

با وجود این تصور عام که سیاست‌های روادیدی ایران برای گردشگران ورودی آسان است و اتباع کشورهای زیادی بدون روادید و فقط با داشتن گذرنامهٔ معتبر، مُهر ورود به ایران را دریافت می‌کنند، اما جنگ ۱۲‌روزه سیاست‌های روادیدی ایران را نیز انقباضی کرده است. از اول شهریورماه سال جاری، ورود گردشگران به ایران با شرایط جدیدی محدود شده است که چالش‌های تازه‌ای برای دفاتر خدمات مسافرتی ایجاد کرده است.

ویزای توریستی اکنون صرفاً در قالب «بسته سفر ایران» صادر می‌شود که شامل رزرو هتل، معرفی راهنمای کارت‌دار و برنامهٔ سفر و گشت‌های شهری است و مدت اعتبار آن نیز بر اساس برنامهٔ سفر تعیین می‌شود. این قوانین سخت‌گیرانه و پیچیده، به‌ویژه در شرایطی که ایران در سطح چهار هشدار سفر جهانی قرار دارد، مسیر ورود گردشگران خارجی را دشوار کرده و فشار بیشتری بر دفاتر خدمات مسافرتی وارد کرده و امکان برنامه‌ریزی و اجرای تورهای خارجی را محدودتر و پیچیده‌تر کرده است؛ در حالی که هیچ زیرساختی برای گردشگری در چند سال اخیر ساخته نشده که گردشگران را مایل به گذراندن این شرایط دشوارِ اخذ ویزا کند.

مدیر یکی از دفاتر باسابقهٔ خدمات مسافرتی و فروش بلیت هواپیمایی در شیراز نیز در گفت‌وگو با «شهر مردم» با بیان اینکه دریافت ویزای ایران برای گردشگران خارجی به یکی از مهم‌ترین چالش‌های دفاتر مسافرتی تبدیل شده است، افزود: در دوران پساجنگ، سخت‌گیری‌ها برای ورود گردشگران خارجی افزایش یافته و اکنون متقاضیان باید برای دریافت ویزای توریستی، مدارکی مانند قرارداد رسمی با آژانس مسافرتی ثبت‌شده، رزرو هتل و برنامهٔ کامل سفر را به سفارتخانه‌های ایران ارائه دهند. علاوه بر این، سفرهای انفرادی برای گردشگران خارجی ممنوع شده و تنها در قالب تورهای گروهی امکان دریافت ویزا وجود دارد.

شهرام حیدریان تأکید کرد: این روند سخت و طولانی صدور ویزا، یکی از بزرگ‌ترین موانع ورود گردشگران به ایران است. از سوی دیگر، محدودیت‌های جدید در صدور ویزا برای ایرانیان نیز مشکلات مضاعفی برای دفاتر مسافرتی ایجاد کرده و انجام سفرهای خارجی را دشوارتر از گذشته ساخته است.

وی با اشاره به وضعیت بحرانی دفاتر گردشگری در استان گفت: در حال حاضر، کاهش شدید تقاضا برای تورهای ورودی، توقف سفرهای خروجی، سقوط ارزش ریال و مشکلات اقتصادی مردم باعث شده بسیاری از دفاتر خدمات مسافرتی در آستانهٔ ورشکستگی قرار گیرند. این شرایط به‌ویژه برای دفاتر کوچک‌تر بسیار آسیب‌زا بوده و حیات آن‌ها را به‌شدت تهدید می‌کند.

مدیر آژانس «پرسیا تور» شیراز در ادامه با اشاره به وضعیت دشوار کنونی صنعت گردشگری گفت: دولت به‌جای حمایت از دفاتر خدمات مسافرتی، در نوعی بی‌عملی به سر می‌برد. در چنین شرایطی، مالیات‌های سنگین و غیرمنصفانه‌ای که بر دفاتر تحمیل می‌شود، در کنار مشکلات اقتصادی، فشار مضاعفی بر فعالان این حوزه وارد کرده است.

وی افزود: صاحبان دفاتر که سال‌ها برای توسعهٔ کسب‌وکار خود سرمایه‌گذاری کرده‌اند، اکنون ناچارند برای سرپا نگه داشتن دفاترشان از جیب هزینه کنند یا به تعدیل نیرو روی آورند. این در حالی است که نیروهای انسانی موجود حاصل سال‌ها آموزش و تجربه‌اند و از دست دادن آن‌ها برای دفاتر بسیار دشوار است. با این حال، ادامهٔ این وضعیت بدون کاهش فشارهای مالیاتی یا ارائهٔ تسهیلات حمایتی، به ریزش گسترده‌تر نیروها در صنعت گردشگری منجر خواهد شد.

تورهای خارجی به مسیرهای ارزان‌قیمت و هدف‌های غیرگردشگری محدود شده‌اند

حیدریان با اشاره به اینکه ارائهٔ تورهای خارجی دیگر مانند گذشته امکان‌پذیر نیست، گفت: در حال حاضر، سفرهای خارجی بیشتر به مقاصد نزدیک و ارزان‌قیمت محدود شده است. از سوی دیگر، بخشی از مسافران نیز سفر خارجی را نه برای تفریح، بلکه صرفاً برای ایجاد تاریخچهٔ سفر انجام می‌دهند تا بتوانند از آن برای دریافت ویزای کشورهای سخت‌گیرتری مانند آمریکا، کانادا یا برخی کشورهای اروپایی استفاده کنند؛ زیرا حتی کشورهای اروپایی نیز به متقاضیانی که سابقهٔ سفر خارجی ندارند، به‌سختی ویزا می‌دهند، چرا که احتمال قصد مهاجرت از طریق ویزای توریستی افزایش یافته است. به همین دلیل، امروز هدف بسیاری از سفرهای خارجی نه گردشگری، بلکه ساخت سابقهٔ سفر است.

وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به شرایط فعلی، آیندهٔ صنعت گردشگری و دفاتر خدمات مسافرتی در فارس را چگونه پیش‌بینی می‌کند، در یک جمله گفت: اگر تغییری اساسی در سیاست‌ها و حمایت‌ها ایجاد نشود، به‌زودی شاهد تعطیلی تعداد زیادی از دفاتر خدمات مسافرتی در استان فارس خواهیم بود.

اگر تغییر اساسی در سیاست‌ها صورت نگیرد، بسیاری از دفاتر خدمات مسافرتی فارس تعطیل خواهند شد

آژانس‌های مسافرتی بازوهای اصلی صنعت گردشگری کشور به‌شمار می‌روند؛ فعالانی که نقش مستقیمی در معرفی جاذبه‌های گردشگری و گردش مالی در صنعت پرسود گردشگری دارند. پویایی صنعت گردشگری بدون حضور و فعالیت این متخصصان دشوار و شاید ناممکن است و حمایت از آن‌ها به‌معنای حمایت از کل زنجیرهٔ گردشگری، از هتل‌ها و بوم‌گردی‌ها تا حمل‌ونقل و سایر بخش‌ها به‌شمار می‌رود.

اما سرگردانی دولت در مشکلات متعدد باعث شده تا نه‌تنها در این روزگار بحرانی به کمک این فعالان نیاید، بلکه با بی‌توجهی و بی‌عملی نسبت به آن‌ها هیچ اراده‌ای برای حفظ بنگاه‌های کوچک و بزرگی که با ده‌ها سال تلاش فعالان این صنف شکل گرفته‌اند، از خود نشان ندهد. حال آنکه عمدهٔ مشکلات این صنف نتیجهٔ مستقیم سیاست‌ها و تصمیم‌های دولت است.

با وجود این تصور عام که سیاست‌های روادیدی ایران برای گردشگران ورودی آسان است و اتباع کشورهای زیادی بدون روادید و فقط با داشتن گذرنامهٔ معتبر، مُهر ورود به ایران را دریافت می‌کنند، اما جنگ ۱۲‌روزه سیاست‌های روادیدی ایران را نیز انقباضی کرده است. از اول شهریورماه سال جاری، ورود گردشگران به ایران با شرایط جدیدی محدود شده است که چالش‌های تازه‌ای برای دفاتر خدمات مسافرتی ایجاد کرده است.

ویزای توریستی اکنون صرفاً در قالب «بستهٔ سفر ایران» صادر می‌شود که شامل رزرو هتل، معرفی راهنمای کارت‌دار و برنامهٔ سفر و گشت‌های شهری است و مدت اعتبار آن نیز بر اساس برنامهٔ سفر تعیین می‌شود.

این قوانین سخت‌گیرانه و پیچیده، به‌ویژه در شرایطی که ایران در سطح ۴ هشدار سفر جهانی قرار دارد، مسیر ورود گردشگران خارجی را دشوار کرده و فشار بیشتری بر دفاتر خدمات مسافرتی وارد کرده و امکان برنامه‌ریزی و اجرای تورهای خارجی را محدودتر و پیچیده‌تر کرده است.

این در حالی است که سهراب شرفی، عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی فارس، در گفت‌وگو با «شهر مردم» با اشاره به تصویب قانون جدیدی که ورود گردشگر را منوط به داشتن دعوت‌نامه کرده است، گفت: مگر سفر به کشورهای همسایه مانند ترکیه، امارات یا حتی مالزی نیازمند دعوت‌نامه است؟ پس چرا برای ورود گردشگر به ایران چنین قانونی وضع شده است؟

شرفی افزود: چه زیرساختی فراهم شده که گردشگر بخواهد وارد کشور شود، آن هم با الزام به داشتن دعوت‌نامه؟ دفاتر گردشگری به‌دلیل موانع متعدد، از جمله محدودیت ورود خودروهای گردشگری و مشکلات دیگر، بسیار ضعیف عمل می‌کنند.

مدیر یکی از دفاتر باسابقهٔ خدمات مسافرتی و فروش بلیت هواپیمایی در شیراز نیز در گفت‌وگو با «شهر مردم» با بیان اینکه دریافت ویزای ایران برای گردشگران خارجی به یکی از مهم‌ترین چالش‌های دفاتر مسافرتی تبدیل شده است، افزود: در دوران پساجنگ، سخت‌گیری‌ها برای ورود گردشگران خارجی افزایش یافته و اکنون متقاضیان باید برای دریافت ویزای توریستی، مدارکی مانند قرارداد رسمی با آژانس مسافرتی ثبت‌شده، رزرو هتل و برنامهٔ کامل سفر را به سفارتخانه‌های ایران ارائه دهند. علاوه بر این، سفرهای انفرادی برای گردشگران خارجی ممنوع شده و تنها در قالب تورهای گروهی امکان دریافت ویزا وجود دارد.

شهرام حیدریان تأکید کرد: این روند سخت و طولانی صدور ویزا، یکی از بزرگ‌ترین موانع ورود گردشگران به ایران است. از سوی دیگر، محدودیت‌های جدید در صدور ویزا برای ایرانیان نیز مشکلات مضاعفی برای دفاتر مسافرتی ایجاد کرده و انجام سفرهای خارجی را دشوارتر از گذشته ساخته است.

وی با اشاره به وضعیت بحرانی دفاتر گردشگری در استان گفت: در حال حاضر، کاهش شدید تقاضا برای تورهای ورودی، توقف سفرهای خروجی، سقوط ارزش ریال و مشکلات اقتصادی مردم باعث شده بسیاری از دفاتر خدمات مسافرتی در آستانهٔ ورشکستگی قرار گیرند. این شرایط به‌ویژه برای دفاتر کوچک‌تر بسیار آسیب‌زا بوده و حیات آن‌ها را به‌شدت تهدید می‌کند.

مدیر آژانس «پرسیا تور» شیراز در ادامه با اشاره به وضعیت دشوار کنونی صنعت گردشگری گفت: دولت به‌جای حمایت از دفاتر خدمات مسافرتی، در نوعی بی‌عملی به سر می‌برد. در چنین شرایطی، مالیات‌های سنگین و غیرمنصفانه‌ای که بر دفاتر تحمیل می‌شود، در کنار مشکلات اقتصادی، فشار مضاعفی بر فعالان این حوزه وارد کرده است.

وی افزود: صاحبان دفاتر که سال‌ها برای توسعهٔ کسب‌وکار خود سرمایه‌گذاری کرده‌اند، اکنون ناچارند برای سرپا نگه داشتن دفاترشان از جیب هزینه کنند یا به تعدیل نیرو روی آورند. این در حالی است که نیروهای انسانی موجود حاصل سال‌ها آموزش و تجربه‌اند و از دست دادن آن‌ها برای دفاتر بسیار دشوار است. با این حال، ادامهٔ این وضعیت بدون کاهش فشارهای مالیاتی یا ارائهٔ تسهیلات حمایتی، به ریزش گسترده‌تر نیروها در صنعت گردشگری منجر خواهد شد.

تورهای خارجی به مسیرهای ارزان‌قیمت و هدف‌های غیرگردشگری محدود شده‌اند

حیدریان با اشاره به اینکه ارائهٔ تورهای خارجی دیگر مانند گذشته امکان‌پذیر نیست، گفت: در حال حاضر، سفرهای خارجی بیشتر به مقاصد نزدیک و ارزان‌قیمت محدود شده است. از سوی دیگر، بخشی از مسافران نیز سفر خارجی را نه برای تفریح، بلکه صرفاً برای ایجاد تاریخچهٔ سفر انجام می‌دهند تا بتوانند از آن برای دریافت ویزای کشورهای سخت‌گیرتری مانند آمریکا، کانادا یا برخی کشورهای اروپایی استفاده کنند؛ زیرا حتی کشورهای اروپایی نیز به متقاضیانی که سابقهٔ سفر خارجی ندارند، به‌سختی ویزا می‌دهند، چرا که احتمال قصد مهاجرت از طریق ویزای توریستی افزایش یافته است. به همین دلیل، امروز هدف بسیاری از سفرهای خارجی نه گردشگری، بلکه ساخت سابقهٔ سفر است.

وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به شرایط فعلی، آیندهٔ صنعت گردشگری و دفاتر خدمات مسافرتی در فارس را چگونه پیش‌بینی می‌کند، در یک جمله گفت: اگر تغییری اساسی در سیاست‌ها و حمایت‌ها ایجاد نشود، به‌زودی شاهد تعطیلی تعداد زیادی از دفاتر خدمات مسافرتی در استان فارس خواهیم بود