به گزارش فارس آگاه، شروع امسال با خبری خوش برای محیط زیست استان فارس همراه بود؛ پلنگ به کو‌ه‌های لامرد شیراز بازگشت. این طور بود که بعد از سال‌ها برای نخستین بار یک قلاده پلنگ در کوه‌های «هوای» شهرستان «لامِرد» دیده شد.

منطقه شکار ممنوع کوه هوا و «تنگخور» در فاصله ۸۰ کیلومتری شمال شهر لامرد و ۶۵ کیلومتری جنوب غربی و غرب شهرستان «خنج» واقع شده است.

پلنگ ایرانی یا Persian Leopard در فهرست جانوران «در معرض خطر انقراض» اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت قرار دارد. بزرگ‌ جثه‌ترین زیرگونه پلنگ و بومی غرب آسیا است. این پلنگ در قفقاز، ترکمنستان،جنوب روسیه، پاکستان، افغانستان و ایران زیست می‌کند اما ایران مهم‌ترین زیستگاه پلنگ ایرانی به شمار می‌رود.

*مشاهده نخستین پلنگ بازگشته به زیستگاه قدیمی «هوا»

از وقتی کوه هوای لامرد از پلنگ خالی شد، تا سال‌ها دیگر اثری از این حیوان در منطقه نبود. از چندی پیش محیط‌بانان آثاری از یک پلنگ در این منطقه می‌دیدند اما تصویری که وجودش را اثبات کند به دست نیامده بود؛ تا اینکه در فروردین ماه محیط‌بانان در گشت و گذار در کوه هوای لامرد، اتفاقی با این پلنگ مواجه شدند و نخستین تصاویر شادی بخش از حضور قدرتمندانه این حیوان آزاد در این کوهستان ضبط شد.

تصویر نخستین پلنگی که فروردین ماه در لامرد دیده شد

*شمار پلنگ‌های کوه هوا به عدد سه رسید

با فاصله چند ماه بعد، مشاهده پلنگ در منطقه کوه هوا تکرار شد. همچنین در هفته‌های اخیر برای بار دوم و سوم، پلنگ در لامرد مشاهده شد که نوید بازگشت پلنگ به منطقه را دارد.

بنابر اعلام اداره حفاظت محیط زیست شهرستان لامرد، چندماه پیش (در فروردین‌ماه) پلنگ در منطقه کوه هوا مشاهده شد و در شهریورماه دو بار دیگر در نقطه ای دیگر تصویر این گونه با ارزش به ثبت رسید؛ این موضوع نشان می‌دهد قلمرویی وسیع در اختیار پلنگ است و با توجه به فاصله زیاد بین محل مشاهده پلنگ‌ها امید می رود که تعداد این گونه باارزش در منطقه بیشتر از این هم باشد و در آینده ای نه چندان دور شاهد ثبت توله‌ها و پلنگ بیشتر خواهیم بود.

شهریورماه امسال تصویر پلنگ دیگری در منطقه کوه هوا ثبت شد

*چه شد که کوه هوا دوباره برای پلنگ‌ها مناسب شد؟

کوه هوا با حدود ۷۰ هزار هکتار مساحت در جنوب شیراز، منطقه ای کوهستانی با آب و هوای خشک و نیمه خشک دارد؛ رودخانه علامرودشت از دامنه جنوبی این کوه عبور می کند و منابع آبی زیاد از جمله حداقل ۹ چشمه آب در منطقه هست. همچنین به علت دارا بودن توانمندی عالی از لحاظ تعداد گونه های حیات وحش، زیستگاه عالی و بالقوه برای پلنگ ایرانی بشمار می آید.

این محوطه در سال ۱۳۷۸ به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام شد و منطقه شکار ممنوع کوه هوا و تنگ‌خور یکی از ۲۰ منطقه شکار ممنوع محیط زیست استان فارس را تشکیل می‌دهند.

سپس در سال ۱۳۸۰، با هدف حفاظت از منطقه، پاسگاه محیط‌بان کوه هوا ساخته شد و چهار نفر محیط‌بان مسئول حفاظت از حیات وحش منطقه شدند. یکی از دلایلی که این منطقه شکار ممنوع اعلام شد وجود گونه‌های جانوری کمیاب و رو به انقراض در آن بود. در این محل پستاندارانی مانند کل و بز، قوچ و میش، گرگ، پلنگ، روباه، شغال، خزندگان زندگی می کردند و زیستگاه پرنده‌هایی از جمله پرندگان شکاری و کبک و تیهو، قمری، کبوتر جنگلی، بلبل خرما، چکاوک کاکلی، زنبورخورک، کوکر، دلیجه، هدهد، سهره، زاغی، دم‌ جنبانک، کمرکولی و هوبره است.

*حفاظت مشارکتی دولت و مردم، روند کاهشی جمعیت حیات‌وحش لامرد را افزایشی کرد

اگرچه بخش‌هایی از منطقه شکار ممنوع کوه هوا در چند شهرستان استان فارس قرار دارد اما چون بخش زیادی از آن در شهرستان لامرد واقع شده، منطقه تحت مدیریت اداره حفاظت محیط زیست شهرستان لامرد است.

طی سال‌های گذشته، اداره حفاظت محیط زیست شهرستان لامرد و انجمن «پایشگران زمین و زندگی علامرودشت لامرد» در یک اقدام مشترک، با جلوگیری از شکار حیوانات و ممانعت از زنده‌گیری نوزادان حیوانات، در مسیر افزایش جمعیت حیات وحش گام برداشتند.

محمد علی سلمان پور، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان لامرد حفاظت مشارکتی را مهم‌ترین علت افزایش جمعیت حیات وحش منطقه شکار ممنوع کوه هوا می‌داند. او می‌گوید: «انجمن پایشگران زمین و زندگی با همکاری اداره حفاظت محیط زیست شهرستان لامرد، فعالیت جدی حفاظت از گونه‌های منطقه را از سال ۱۳۹۵ آغاز کرد. در قالب حفاظت مشارکتی، اقداماتی از جمله احداث ۱۰ باب آبشخور، پاسگاه قرقبانی و استخدام ۳ قرقبان انجام شد که منجر به افزایش چشمگیر جمعیت حیات وحش منطقه شکار ممنوع کوه هوا شده است.

در گرمایی که گریبان حیات‌وحش را هم گرفته، آبشخورهای انسان‌ساز جان‌ زیادی را در حیات‌وحش حفظ کرد

این مقام مسئول یادآور شد: با اقدامات انجام شده، سرشماری‌های سال گذشته از جمعیت حیات وحش منطقه، افزایش جمعیت گونه‌هایی از جمله کَل، بُز و قوچ و میش را تایید می‌کند.»

*این مغرور، صلح‌جو

طول بدن پلنگ ایرانی معمولا بین ۱۱۰ تا ۱۸۰ سانتی‌متر و طول دم حیوان از ۶۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر است. ارتفاع بدن حیوان بین ۴۵ تا ۷۰ سانتی‌متر و وزن بدن بین ۳۵ تا ۹۰ کیلوگرم است. حیوانی با این ابهت اما از انسان دوری می‌کند.

طبق شفاف‌سازی سازمان حفاظت محیط زیست درباره نحوه رفتار این گونه ارزشمند در حاشیه جاده‌ها، مرز مناطق حفاظت شده و آزاد و  مکان‌های گردشگری، «پلنگ حیوانی، انسان‌گریز است و تا جایی که بتواند به انسان نزدیک نمی‌شود و خود را از دید انسان مخفی می‌کند، تجربه به کرات نشان داده در مواردی که حمله‌ای از طرف پلنگ اتفاق افتاده است انسان با چوب دستی، تبر، اسلحه و غیره موجب تحریک آن شده، به گونه ای که حیوان احساس خطر کرده و به منظور دفاع  حمله می‌کند. همچنین در برخی مواردی که سگ همراه انسان بوده واکنش سگ، سبب تحریک پلنگ شده است. به جرأت می‌توان گفت که پلنگ هیچگاه به انسان حمله نمی‌کند، بلکه در مواجهه با انسان از خود فقط دفاع می‌کند که در ذهن انسان این اقدام حمله از سوی حیوان برداشت می‌شود.»

پلنگ ایرانی دارای جثه بزرگ، بدن عضلانی، سر پهن، دست و پای کوتاه و پنجه‌های قوی است

مدثر تیموری، یک مدیر سازمان حفاظت محیط زیست هم درباره رفتارشناسی پلنگ ایرانی، تاکید می‌کند که «مشاهده پلنگ در طبیعت بسیار به ندرت رخ می‌دهد و این جانور مرموز و مخفی‌کار، اجازه مشاهده شدن را به کمتر کسی می‌دهد. رفتار پلنگ در مواجهه با انسان بی‌مثال است؛ زیرا درحالی‌که تقریبا تمامی جانوران به محض برخورد با انسان، فرار می‌کنند، پلنگ وقار و آرامش خود را کاملا حفظ می‌کند. بدون آنکه نشانی از اضطراب در خود نشان دهد، خیلی آرام به سمت نزدیکترین پناه که معمولا خط‌الرأس کوه است می‌رود، اما وقتی به پشت کوه رسید و از دید انسان دور شد، به سرعت فرار می‌کند. شاید غرور این جانور پرابهت اجازه نمی‌دهد به انسان که مهمترین دشمن آن است، پشت کند و با فرار از خود ضعف نشان دهد. تمامی مواردی که پلنگ‌ها به انسان حمله کرده‌اند، تنها جراحت‌ و خراش‌ در دست و پا‌ بوده و تقریبا هیچگاه حیوان به گردن افراد آسیب وارد نکرده، زیرا نمی‌خواسته آنها را بکشد. در اکثر مواقع این جانور به دلایلی مانند  گیرافتادن در گوشه‌ای، تهدید توله‌هایش، مواجه با انسان وقتی روی لاشه شکار بوده یا مواجهه با انسان در فضایی محدود، بیش از مواقع عادی عصبانی می‌شود و در این زمان امکان حمله پلنگ برای ترک محل بعید نیست.»

*جامعه محلی برای بازگشت گونه ارزشمند به منطقه آماده شود

اکنون که زحمات چند ساله به ثمر نشسته، آماده‌کردن جامعه محلی برای بازگشت گونه ارزشمند به منطقه، بیش از پیش، لازم است تا تلاش‌های انجام شده برای کوتاه کردن دست شکارچیان، ربایندگان توله‌های حیوانات و برخی از کشاورزان و دامداران ناآگاه، به هدر نرود.

با توجه به اینکه این منطقه محل نگهداری دام‌ها است، وجود سگ‌های گله که از دام‌ها مراقبت می‌کنند امکان بروز تعارض بین حیوانات وحشی و زندگی محلی را افزایش می‌دهد. همچنین وسوسه شکارچیانی که با اسلحه بی‌دردسر و راحت، حتی بیشتر از سگ‌های گله برای حیوانات وحشی، خطرآفرینی می‌کنند، از دیگر تهدیدهای همیشگی برای حیات وحش است.

در این زمینه اجرای برنامه‌های آگاه‌سازی و ارائه آموزش بیشتر به جامعه محلی درباره اقدام مناسب در مواجهه احتمالی با پلنگ ضروری است.

همچنان که اداره حفاظت محیط زیست شهرستان لامرد خطاب به جامعه محلی تاکید کرده که در صورت مواجهه با پلنگ یا وارد شدن خسارت به گوسفندان توسط پلنگ، احساسی عمل نکنند که باعث آسیب به این گونه باارزش شود و موضوع را از طریق اداره حفاظت محیط زیست لامرد پیگیری کنند.

*روزی که مواجه انسان و پلنگ دیگر به تلف شدن حیوان فرا می‌رسد

اگر گشت‌های کنترلی محیط‌بانان بتواند مانع از شکار و ربودن حیوانات شود و اقدامات حفاظتی مشترک دولت و دوستداران محیط زیست شرایط حیات را برای حیات وحش آسان‌تر کند، به شرطی که اطمینان حاصل کنیم که تعارض شهروندان و حیوانات وحشی هم آسیبی به حیات وحش نمی‌زند، می‌توان امیدوار بود که هر مواجه انسان با پلنگ به معنی تلف شدن حیوان نخواهد بود.

به نقل از فارس، اگر در منطقه‌ای نزدیک به زیستگاه‌های حیوانات زندگی می‌کنید یا به طور اتفاقی در مسیر حیوانات وحشی قرار گرفتید از محل دور شوید و در نزدیک‌ترین مکان امن بمانید، سپس با شماره تلفن ۱۵۴۰ سازمان محیط زیست تماس بگیرید.