پرورش دهنده افراد تاب‌آور خانواده و جامعه هستند، به گزارش فرخنده آشوری خبرنگار فارس اگاه ، در بخش نخست این گزارش، در مورد خودکشی به ویژه خودکشی در ملاعام صحبت کردیم و نظر روانشناسان و جامعه شناسان این است که «صحبت کردن»، «شنیدن» و «پرسیدن» سه کلید واژه کمک به افراد در معرض آسیب های اجتماعی است تا بتوان از این طریق، راه حلی برای کمک به آنها یافت، در جامعه ای زندگی می کنیم که هر لحظه، ممکن است هر کدام از ما، در معرض برخی از این بحران ها قرار بگیریم، بنابراین، باید آگاهی کافی داشته باشیم تا بتوانیم به سلامت از آن بحران، عبور کنیم و یا اگر در نزدیکی ما، شخصی در معرض این آسیب ها بود، بتوانیم به او کمک کنیم.

*دلبستگی ایمن تاب‌آوری را افزایش می دهد

فاطمه دشتی، روانشناس، تاب آوری را ظرفیت گذشتن از دشواری های پایدار و سرسختانه و ترمیم خود بعد از رویداد یا حادثه، معنا می کند و می گوید: تاب آوری، یعنی حس قوی بودن و شایستگی و ارزشمند بودن، در واقع رفتار انطباقی مثبتی است که از فردی به فرد دیگر تفاوت دارد و به مرور زمان، ممکن است رشد کند و یا کاهش یابد. به نظر دشتی، خود اصلاح گری فکری و عملی، در روند آزمون و خطاست که به وجود می‌آید و معتقد است: زندگی و بخشی از این تاب آوری، ذاتی و انتقال بین نسلی است و بخش دیگر، از طریق آموزش و به صورت اکتسابی و در نتیجه الگوگیری، به وجود می آید، تاب آوری روانشناختی با سبک دلبستگی ایمن، حمایت های اجتماعی، خودکارآمدی، و داشتن معنا در زندگی، در ارتباط است، اما سبک دلبستگی ایمن چیست؟ یعنی والد دم دست، یعنی هر جا که فرد نیاز به حمایت و حرف زدن، داشته باشد؛ کسی باشد که حرفهایش را بشنود و بدون قضاوت و تنبیه، شنونده باشد، در مرحله دوم، پاسخگو باشد و احساس مسئولیت و همدلی کند تا احساسات فرد به شکل مثبت، جاری شود و احساس خطر نکند. این روانشناس، ادامه می دهد: فاکتور سوم در سبک دلبستگی ایمن، خودمختاری است، در نهایت با همه این موارد، فرد باید بتواند به استقلال برسد، بنابراین هر چقدر دلبستگی ایمن، بیشتر در جامعه باشد، یعنی والد یا سیستم آموزشی یا جامعه با افراد حمایتی همدلانه و مسئولیت پذیر، داشته باشند، افراد تاب آور بیشتری را در جامعه، خواهیم داشت. او، با بیان اینکه افراد تاب آور در قالب خانواده و یا جامعه، پرورش می یابد، تصریح می کند: فرد بدون احساس خطر، راحت تر به پذیرش می رسد، بینش بهتری دارد و رویدادها را بهتر قبول یا تحمل می کند، بنابراین در خصوص بحران ها، راه حل های بهتری داشته و برگشت سریع تری به مرحله قبل از رویداد و حادثه دارد.

دشتی، ادامه می دهد: تاب آوری در جامعه، به شدت کاهش یافته و فشارها و سختی های موجود در جامعه، سبب شده تا حتی والد که پرورش دهنده افراد تاب آور، محسوب می شود، خودش تاب آوری کمی، داشته باشد، تاب آوری تا حدی می تواند، ادامه داشته باشد، اگر فشار بر افراد زیاد شود نه تنها افراد تاب آور، قوی‌ نمی شوند بلکه ممکن است این تاب آوری، کم شود و با مرور و تکرار سختی ها، خاموشی و در خود ماندگی اتفاق بیفتد، یک درخت، اگر شاخه هایش در زمستان زیر بار برف، خم شود، دوباره در بهار، جوانه می زند اما اگر سرما به ریشه بزند و ریشه بپوسد، درخت از پا درمی آید.

او، با بیان اینکه باید پذیرفت که فشار جامعه، تاب آوری را کم می کند و به مرور کاهش می دهد و در نتیجه، درصد افراد تاب آور هم کم می شوند؛ می گوید: کمک گرفتن از افراد متخصص، آگاه و دلسوز در زمینه جامعه شناسی و روانشناسی، در بهبود تاب آوری و سطح کیفی آن در فرد و کلیت جامعه و سلامت روان، یکی از راهکارها است، ایجاد کردن حداقل های زندگی برای کم شدن دغدغه، در جهت بهبود سلامت روان و دلبستگی ایمن و تاب آوری ،ایجاد شرایط آموزشی مهارت تاب آوری، توسط متخصصین به ویژه به شکل گروهی، با تامین بودجه دولتی برای همه سنین، از دیگر راهکارهای افزایش تاب آوری در جامعه است.

این روانشناس، تاکید می کند: توجه به سلامت جسم و روان، بررسی راحت و در دسترس و ارزان بودن چکاپ های جسمی و روانی و در ادامه ورود به حوزه درمان؛ برنامه ریزی و ایجاد شرایط شادی واقعی در کمال احترام، در قالب مدرسه، دانشگاه و حوزه های مربوط به شهرداری ها مانند پارک، سینما، تئاتر و کنسرت و حمایت همه جانبه تمام وزارت خانه ها مانند ورزش و جوانان و آموزش و پرورش؛ برنامه ریزی و ایجاد شرایط هم اندیشی و مثبت اندیشی در راستای بهبود کیفی همه جانبه، فاکتورهایی در سلامت انسان در هر رده سنی؛ ایجاد انجمن های حمایتی و منابع دم دست، جهت پرورش و گزینش افراد مسئول آگاه و دلسوز در این راستا و سلامت روان و تاب آوری از راه های پیشنهادی ارتقا آن هستند، در واقع هیجان ها و انرژی ها را باید به مسیر مثبت زندگی، در فضای امن در راستای افزایش امید و معنا بخشیدن به زندگی، هدایت کرد.

*افراد تاب‌آور موفقیت را جذب می کنند

ندا خورشیدیان، مدیرگروه سلامت روانی و اجتماعی اعتیاد مرکز بهداشت انقلاب، با اشاره به تغییر روند مطالعات روانشناسی در طول تاریخ، می گوید: بعد از قرن ۲۰، روانشناسی، به سوی تعریف از  جنبه مثبت زندگی رفت و روانشناسان، بر روی هیجانات مثبت زندگی، کار کردند، در مورد شادکامی، رضایت از زندگی، و دیگر ابعاد مثبت زندگی، بحث شد و این نوع نگاه روانشناسی، طرفداران زیادی پیدا کرد و روانشناسی مثبت گرا، ایجاد شد، در مورد لذت جویی در زندگی، بحث شد، افرادی که از درون، احساس لذت داشتند، راحت تر می توانستند از سختی ها عبور کنند و با تکیه بر این توانمندی، در نهایت به آرامش و رضایت برسند.

او، ادامه می دهد: افراد مثبت اندیش، روی جنبه های مثبت زندگی تمرکز می کنند، برای این افراد، زندگی معنا دارد و برای هر چیزی، معنای خوب مثبتی را پیدا می کنند، معنا درمانی، مورد بررسی قرار گرفت و به نتایجی در این زمینه رسیدند، افرادی که در زندگی آنها، معنویت وجود دارد، شادتر هستند، معنای شادی و شادکامی را می توان زیر مجموعه رضایت شغلی، تحصیلی و غیره تعریف کرد، البته منظور این نیست که یک فرد شاد، باید حتما برایش اتفاقی بیفتد تا شاد شود، این افراد، از قبل از آنچه دارند، احساس رضایت می کنند و حس خوب دارند و به دنبال آن، فکرهای خوب به ذهن‌شان می رسد و سبب تعامل خوب با جامعه می شوند و به دنبال همه اینها، اتفاقات خوب برایشان رقم می خورد.

خورشیدیان، با اینکه من وقتی حس خوبی داشته باشم و در یک جمع قرار بگیرم، حس خوب را به آن جمع، منتقل می کنم، متذکر می شود: وقتی قضایای مثبت را برای دیگران، تعریف می کنیم، خود به خود، رفتارهای شادی بخش را منتقل کرده و سبب تعامل می شود و حسی از رضایت و شادی، ایجاد می شود، فرد، تعامل خوبی با خودش و اطرافیانش ایجاد می کند و به دنبال آن، اتفاقات خوبی مانند پیشنهاد کاری یا پیشنهاد ازدواج خوب و غیره را دریافت می کند، همه اینها به هم ربط دارد.

این مقام مسئول، با بیان اینکه بعد از احساس رضایت، یکی دیگر از فاکتورهای مقابله یا پیشگیری از آسیب های اجتماعی، تاب آوری است، اظهار می کند: امروزه، خیلی به تاب آوری پرداخته می شود، در یک تروما یا سوگ، افراد حساس، مراحل سوگ را سریع تر طی می کنند و عده ای سالها با آن درگیرند، اما افراد تاب آور، ذهن امیدواری دارند و به جای گذشته و آینده به حال، فکر می کنند، همیشه بخش های مثبت یک اتفاق یا قضیه را می بینند، یکی از ویژگی های افراد تاب آور، این است که هر چقدر هم غرق غم شوند، هوشیاری خود را از دست نمی دهند، در یک سوگ، بجای اینکه بگویند چرا من؟ با خود می گویند چرا من نه؟ و می گویند باید روی بخش هایی که می توانم تغییر دهم، تمرکز کنم، به دنبال جنبه های تغییر پذیر زندگی باشم و اگر چیزی را می توانم تغییر دهم، آن را تغییر دهم و اگر قابل تغییر نیست، آن را برای خود، قابل تحمل کنم، مثلا اگر از شغل خود راضی نیستم و امکان تغییر را ندارم با تغییر دادن محل کار و لذت بخش کردن محیط، آن شغل را تاب می آورم، افراد تاب آور از دور هم شاد هستند و با چیزهای کوچک، خود را خوشحال نگه می دارند.

*ناامیدی، تاب‌آوری را کاهش می دهد

اعظم فرمانی، رئیس اورژانس اجتماعی بهزیستی استان فارس، با اشاره به نقش موضوعات اجتماعی در وقوع آسیب های اجتماعی، می گوید: مشکلات اقتصادی، بیکاری، تورم، رسم و رسوم و عادت های غلط در جامعه و سایر استراتژی های فرهنگی، که به شکل نامناسب اتخاذ می شوند، سبب افزایش ناامیدی در جامعه می شود، با حل مشکلات اقتصادی معیشتی و کاهش فقر فرهنگی و ترویج آداب و سنن نیکو، ناامیدی در جامعه کاهش یافته و سطح تاب آوری جامعه، افزایش می یابد.

او، می افزاید: کاهش امید به زندگی، دو جنبه فردی و جمعی دارد، در جنبه فردی، وجود اختلالاتی در فرد و شخصیتی دخیل است، راهبردهای مقابله ای ناکارآمد، یکی دیگر از دلایل افزایش ناامیدی و کاهش تاب آوری در جامعه است، باید توانمندی افراد را بزرگ جلوه داد و حمایت اجتماعی داشته باشند، آموزش مهارت های مدیریت هیجان ها و خشم و مهارت های زندگی، می تواند به تاب آوری کمک کند، افرادی که شبکه حمایت اجتماعی قوی دارند و دایره ارتباطی بیشتری دارند، افراد امیدوار و تاب آوری هستند و در بحران ها، از راهبرد حمایت طلبی، تاب آوری خود را افزایش می دهند. فرمانی، تعامل با خانواده و نقش خانواده در تاب آوری را ناگزیر می خواند و می گوید: خانواده می تواند نقش مثبت و منفی را بازی کند، مثلا یک بحران، مثل طلاق در خانواده، می تواند سبب ناامیدی و کاهش تاب آوری شود، انتشار مستمر اخبار ناامید کننده در رسانه ها، نیز سبب کاهش تاب آوری در جامعه می شود.