از ۶۵ میلیارد تومان درامد تخت جمشید ۵ درصد آنهم برنگشته است، به گزارش فاطمه مقدم خبرنگار فارس اگاه، هر خبری ناگواری از تخت جمشید، نگین درخشان تاریخ ایران و نماد شکوه امپراتوری هخامنشی، کافی است تا جامعه حساس به میراث باستانی ایران کهن را متلاطم کند. از فرونشست زمین در دشت مرودشت، که میراث گرانبهای منطقه را به مخاطره انداخته و زنگ خطری جدی برای سازه‌های تاریخی پاسارگاد، تخت جمشید و نقش رستم به شمار می‌رود، تا رشد گلسنگ‌ها (که جزو عوامل فرسایشی طبیعی است) و احاطه کتیبه ارزشمند داریوش، یادگار سترگ هخامنشیان، با گیاهان هرز. شرایط در داخل محوطه تخت جمشید نیز چندان مساعد نیست. صدها تکه سنگ منقوش و حتی قطعاتی از مجسمه‌های سر انسانی بر روی هم انبار شده‌اند و گاه از روی نقش برجسته بر زمین افتاده‌اند و نیروی انسانی کافی برای ساماندهی این آثار ارزشمند وجود ندارد.

درحالی‌که اخبار ناگوار پیرامون این میراث جهانی، نگرانی‌های گسترده‌ای را در جامعه ایجاد می‌کند، یافتن تکه سنگی بیرون تخت جمشید دوباره نگاه‌ها را به شیوه نگهداری از این مجموعه ارزشمند دوخته است. تیم خبری فارس اگاه برای آگاهی از وضعیت حفاظت و مرمت تخت جمشید به این سایت جهانی رفت و با مدیر این پایگاه جهانی به گفت‌وگو نشستیم. علیرضا عسکری، نسبت به کمبود بودجه، نیروی انسانی و بی‌توجهی به برنامه‌ریزی بلندمدت برای نجات این اثر تاریخی هشدار داد. به اعتقاد او نجات تخت جمشید از بحران های جاری آن بدون تخصیص بودجه کافی و تدوین برنامه‌ای جامع و بلندمدت، امری غیرممکن خواهد بود. نبود بودجه در تخت جمشید در حالی است که این مجموعه در بازه ۱۴ روزه تعطیلات نوروزی سال ۱۴۰۴ حدود ۱۹ میلیارد تومان درآمد داشته است درآمدهایی که گویا به هرجا می رودجز تخت جمشید.اسفندیار عبداللهی، نماینده مردم مرودشت و ارسنجان در مجلس شورای اسلامی نیز به تازگی از بازنگشتن درآمدهای تخت جمشید برای توسعه زیرساخت‌ها گلایه کرده است.

**تنها راه نجات آثار باقی مانده باستانی تبدیل حریم درجه یک تخت جمشید به عرصه است

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت‌جمشید در گفت‌وگویی اختصاصی با فارس اگاه، کشف تکه سنگ‌ها و اشیای باستانی در بیرون از تختگاه و محوطه حفاظت‌شده را امری طبیعی دانست و اظهار داشت: حریم تخت‌جمشید همان شهر پارسه است که لازم به عرصه تبدیل شود.

علیرضا عسکری چاوردی افزود:  درواقع در کاوش هایی که از سال ۱۳۸۷ انجام شده دریافتیم که بخش آرامگاهی شهر پارسه نقش رستم است و تختگاه ارگ شهر بوده است حتی در پشت پارکینگ تخت‌جمشید، یعنی در ۴۰ هکتار منطقه صنعتی کنونی، آثار باستانی فراوانی وجود دارد. بنابراین، پیدا شدن اشیا باستانی در این حریم، امری طبیعی است. اگر حریم به عرصه تبدیل نشود، این آثار بیش از پیش از بین خواهند رفت.

عسکری با اشاره به پیشنهاد تبدیل حریم درجه یک تخت‌جمشید به عرصه، گفت: دو ماه پیش به تهران نامه نوشتیم و درخواست کردیم که حریم درجه یک تخت‌جمشید، از پارکینگ تا تل آجری، جزو عرصه به شمار رود. همچنین، با قطعیت می‌دانیم که محدوده فیروزی، محله ورودی شهر و کارگاه شهر پارسه بوده است. این گفته‌ها بر اساس اسناد باستانی است.

وی در ادامه توضیح داد: شهر پارسه چون پردیس بوده است، یعنی عمارت‌ها در دل باغ‌ها قرار داشتند. اما صد سال پیش (در سال ۱۹۳۱ میلادی که ارنست هرتسفلد، باستان‌شناس آلمانی، نخستین کاوش‌های باستان‌شناسی را در تخت جمشید آغاز کرد) با اشتباهی با متشبه کردن شهر پارسه به ارگ بم فضای محدودی را به عنوان عرصه تخت جمشید و شهر پارسه تعیین کرده اند. در حالی که شهر پارسه تا ارگ اصلی شهر، یعنی کاخ‌های تخت‌جمشید، گسترده است و همه باید جزو عرصه به حساب بیایند. کشف ۳۱ اثر مهم در حریم درجه یک تخت‌جمشید، گواهی بر ارزشمند بودن این حریم و مناسب بودن تبدیل آن به عرصه است.

عسکری با تأکید بر اینکه پارکینگ کنونی و هتل آپادانا نیز بر روی آثار باستانی بنا شده‌اند، گفت: اگر در صد سال گذشته اشتباهی صورت گرفته، نباید این اشتباه تکرار شود. کل شهر پارسه سرشار از آثاری است که هنوز کاوش نشده‌اند. به همین دلیل، ما جلوی انجام برخی از فعالیت‌های عمرانی در حریم درجه یک تخت‌جمشید و شهر پارسه را می‌گیریم و به همین خاطر، تحت فشار قرار می‌گیریم که جلوی توسعه را گرفته‌ایم.

**کشاورزی بر روی پلان‌های شهری باستانی پارسه در حال انجام است

وی با تأکید بر اینکه در این مکان ارزشمند باید توسعه پایدار صورت گیرد، نه اینکه هر جا دلمان خواست کار عمرانی انجام دهیم، افزود: ما باید جلوی اجرای طرح‌های عمرانی نامرتبط در عرصه و حریم، مانند آتش‌نشانی، مغازه و پارکینگ را بگیریم. اگر مسئولین دلسوز هستند، باید بیایند حریم تخت‌جمشید را آزاد کنند تا این شهر ارزشمند، سالانه برای کشاورزی شخم زده نشود. کشاورزی بر روی پلان‌های شهری باستانی پارسه در حال انجام است. حتی تمامی درخت‌های کاشته‌شده در حریم نیز اشتباه بوده است و پارکینگ‌ها نیز باید از حریم بیرون روند.

عسکری با گلایه از اینکه برخی از مسئولین متوجه نیستند که محل تولد ایران، شهر پارسه است، گفت: انسجام و مفهوم هخامنشی بر شهر استوار است. پارسه شهر هخامنشی است و وحدت ملی ما در گرو تخت‌جمشید است. باید برای حفظ این شهر باستانی همت شود وتمامی حریم درجه یک به سایت موزه تبدیل شود تا برای فارس و ایران بماند.

وی در ادامه با گلایه از ایجاد بازارچه‌های موقت جلوی تخت‌جمشید، گفت: وقتی گردشگر وارد محوطه تخت‌جمشید می‌شود، باید اثر تاریخی ببیند، نه بازارچه. حتی اگر این بازارچه‌ها سال‌ها پیش ایجاد شده باشند، باید برچیده شوند، چرا که اشتباه بوده است. دانش نیز دهه به دهه در حال رشد است. دانش کنونی ما می‌گوید زیر این بازارچه‌ها آثار باستانی وجود دارد و از طرفی، این شأن تخت‌جمشید نیست که بازارچه‌ای پیشانی ورودی آن باشد.

*تخت‌جمشید نیز بیشتر از این فرصت دستکاری ندارد

مدیر پایگاه جهانی تخت‌جمشید اظهار داشت: طی یکصد سال گذشته، آنقدر در پیرامون تخت‌جمشید دخل و تصرف شده که دیگر فرصتی باقی نمانده که بخواهیم باز هم حریم را دستکاری کنیم. کوتاهی جدی نسبت به شهر پارسه در صد سال گذشته انجام شده و با کشفیات جدید، باید به سرعت برای نجات شهر پارسه حرکت کنید. تنها راهی که می‌توان به تخت‌جمشید کمک کرد، اعتماد به متخصص و اتکا به مطالعات علمی است که در مدت صد سال اخیر تا امروز انجام شده است. اگر به این دستاوردهای علمی احترام نگذاریم، نمی‌توانیم شهر پارسه و تخت‌جمشید را حفظ کنیم. تخت‌جمشید نیز بیشتر از این فرصت دستکاری ندارد.

*تعطلیلی کارگاه های مرمتی تخت جمشید به سبب نبود مرمت کار و بودجه است

علیرضا عسکری، درپاسخ به این سوال که چرا فعالیت کارگاه‌های مرمت تخت جمشید متوفق است اظهار داشت: در حوزه مرمت پروژه های بسیاری وجود دارد که باید بر روی سامانه گذاشته شود و به روش پیمانکاری انجام گیرد اما مرمتهایی نیز باید توسط کارشناسان مرمت ما انجام شود که شامل مرمت کتیبه داریوش مرمت ایوان و پلکان شمال آپادانا، کارگاه هدیش، و کاخ صد ستون که برخی در حال انجام است، اما برای همه این مرمت ها در حال حاضر تنها ۶ کارشناس متخصص مرمت در تخت جمشید داریم. از سویی مرمت فصل مشخصی دارد وبه تهیه طرح و اعتبار نیازمند است.

*تخت جمشید ۴۰ کارگر کم دارد اما مجوز جذب ۵ کارگر هم نمی دهند

عسکری علت غیرفعال بودن کارگاه‌های مرمتی را کمبود مرمت‌کار دانست و گفت: اگر کارگاه‌های مرمتی تخت جمشید غیرفعال هستند، به دلیل کمبود مرمت‌کار است. روزگاری تخت جمشید ۸۰ مرمت‌کار داشته، اما امروز فقط ۶ مرمت‌کار دارد. همچنین، در ۵۰ سال گذشته ۱۵۰ کارگر در تخت جمشید مشغول به کار بودند که با بازنشسته شدن آن‌ها، حالا تنها ۱۰ کارگر باقی مانده است.همین تعداد اندک کارگر باید تمامی پروژه‌های تخت جمشید را ساماندهی کنند. ما دو سال است که تقاضای اضافه کردن ۵ کارگر را داده‌ایم، اما نه ستاد مجوز می‌دهد و نه استان. در حالی که ما اکنون حدود ۴۰ نفر کارگر و ۲۰ کارشناس مرمت برای تخت جمشید نیاز داریم.

مدیر پایگاه تخت جمشید با انتقاد از روند اداری تأمین مواد مرمتی گفت: حتی اختیار نداریم مواد مرمتی مورد نیازمان را تهیه کنیم. آذر ماه تقاضای تهیه مواد مرمتی را به اداره کل میراث فرهنگی داده‌ایم، اما هنوز تهیه این مواد کامل نشده است. مرمت فصلی است و نباید ۶ ماه از وقت ما صرف بروکراسی اداری شود تا فقط مواد مرمتی تأمین شود. با این همه تنگدستی و کمبود امکانات، چگونه تخت جمشید را اداره کنیم؟

* از  ۶۵ میلیارد درآمد تخت جمشید ۵ میلیارد تومان آنهم باز نگشته است

مدیر پایگاه تخت جمشید، یکی دیگر از دلایل غیرفعال بودن کارگاه‌های مرمت را کمبود بودجه دانست و گفت: تخت جمشید پول ندارد.

وی توضیح داد: پول پیمانکاری  نفت مقداری به استان آمده است اما پیمانی است و پولی نیست که در اختیار امور روزمره این سایت مهم قرارگیرد. درحالییکه تخت جمشید در سال گذشته ۶۵ میلیارد تومان درآمد داشته، اما حتی ۵ میلیارد تومان از این مبلغ به این مجموعه بازنگشته است.

علاوه بر مشکلات مالی، عسکری به موانع صدور ویزا برای پژوهشگران، اساتید دانشگاه، باستان‌شناسان و مرمتگران خارجی اشاره کرد و گفت: باید اساتید دانشگاه و پژوهشگران به راحتی بتوانند به تخت جمشید تردد داشته باشند.

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با اشاره به قطع ردیف بودجه اختصاصی تخت جمشید از سوی دولت در پایان سال ۱۴۰۲ گفت: هرچند که همه می‌گویند تخت جمشید بودجه دارد، اما ردیف واقعی بودجه تخت جمشید قطع است. این ردیف بودجه در سال ۱۴۰۳ قطع شده و باید در کشور اصلاح شود. درآمد تخت جمشید نیز برنمی‌گردد. حتی اگر یک میلیارد تومان از درآمد هم برگشت خورده باشد، در سازوکارهای وزارتی و استانی تمام می‌شود و به تخت جمشید نمی‌رسد.

عسکری تأکید کرد: اختیارات بودجه به مدیریت استان سپرده شده، در حالی که تخت جمشید خود به اندازه یک استان کار دارد. مسئله برگرداندن ردیف اعتباری تخت جمشید به صورت خاص و جداگانه بسیار مهم است تا برنامه‌ریزی تخت جمشید بلندمدت باشد و برنامه با تغییرات سیاسی دچار ناپایداری نشود.

عسکری با گلایه از نبود بودجه برای مدیریت تخت جمشید در نوروز پرگردشگر گفت: ما هیچ پولی از اداره میراث فرهنگی فارس برای هزینه کرد در نوروز تخت جمشید دریافت نکردیم و عملاً در اسفند و فروردین یک ریال هم پول به تخت جمشید داده نشد و هزینه کردها نیز همگی بدهکاری تخت جمشید است که باید دنبال پاس شدن اسناد مالی آن برویم. اگر ما در مدیریت این تعداد گردشگر موفق شدیم، از تجربه‌مان استفاده کردیم.

وی با تأکید بر فروپاشی نیروی انسانی تخت جمشید گفت: طی ۵۰ سال گذشته ۹۵ درصد منابع انسانی تخت جمشید کم شده است. چطور می‌شود انتظار داشت بزرگترین مجموعه تاریخی خاورمیانه را به خوبی حفاظت و مرمت کنیم؟ در نوروز امسال که روزانه ۴۰ هزار گردشگر برای بازدید از تخت جمشید آمد، ما با تمام نیروی انسانی و مالی خود این تعداد گردشگر را مدیریت کردیم. در طول ۱۴ روز، نیم میلیون گردشگر به تخت جمشید آمد و دادن خدمات به این افراد مستلزم هماهنگی‌های بسیار زیادی از چند ماه قبل است. ما برای گذر از نوروز پرسنل اندک خود را در ۲۰ گروه طبقه‌بندی کرده‌ایم، و هر پرسنل چندین کار باید انجام می داد. حال آنکه پرسنل تخت جمشید در سال گذشته یک ریال هم اضافه کار دریافت نکرده‌اند.

عسکری اضافه کرد: مدیرانی در سطح وزارت میراث، پُز گردشگران ورودی تخت جمشید را می‌دهند، حال آنکه ما در تحریم مالی هستیم و یک ریال از سندهای مالی ما پاس نشده است. این  در حالی است که تخت جمشید جز پروژه‌های مرمتی تعریف شده در ۸ فصل، ۲۵ پروژه عمرانی تعریف شده نظیر اجرای لوله گذاری دفع آب‌های طبقه پایین، تکمیل مبلمان تختگاه و… دارد که خود به سبب عرصه پهناور تخت جمشید کاری بسیار بزرگ است تا این سایت مهم جهانی برای گردشگر آماده شود. جز موارد ذکر شده، تخت جمشید از نظر حفاظت در شب نیز مشکلاتی داشت که لازمه آن صرف بودجه مالی و نیروی انسانی است.

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید، راهکار برون رفت از این وضعیت را در چند مورد خلاصه کرد: اولاً دولت باید تخت جمشید را به‌عنوان بنیان هویتی ایران جدی بگیرد. تخت جمشید هویت ملی ما را به هم پیوند زده است. از این رو دولت باید تخت جمشید را در برنامه آمایش سرزمینی خود بگذارد و در همان چهارچوب آمایش سرزمینی با هدف توسعه پایدار گردشگری طرح جامعه مطالعاتی بدهد.

او در ادامه افزود: مسئله دیگر این است که دولت بپذیرد آب نیست. آب در دشت مرودشت تمام شده است. باید بپذیریم که تغییرات اقلیمی واقعی و جدی است و اکنون از دریاچه بختگان تا پای درختان تخت جمشید خبری از قطره ای آب نیست همه اش شورزار و خشک است. دیر یا زود همین مقدار آبی که از اعماق چند صد متری دشت مرودشت برای کشاورزی بیرون می کشند نیز تمام می شود. حال آنکه اندک آب باقی مانده باید در خدمت گردشگری قرار گیرد و با ایجاد و توسعه حداقل ۱۰ سایت موزه در شهر پارسه از روستای تل باکون تا شهر استخر و تخت گوهر و… قابلیت بازدید ایجاد کرد و با این کار برای ساکنین دشت مرودشت نیز شغل ایجاد خواهد شد.