یک کافه دار شیرازی:کافه روها خوب می‌دانند برای دنبال کردن هر علاقه ای به کدام کافه در شیراز بروند، به گزارش فاطمه مقدم خبرنگار فارس اگاه، قیمت نوشیدنی و خوارکی های کافی شاپ ها آنقدر گران است که به سوژه طنز ‏کلیپ های فضای مجازی تبدیل شده است. با این وجود هرچه به تعداد کافی شاپ های شهر افزوده می‌شود تعداد مشتری های این کافه ها نیز افزایش می‌یابد به طوریکه برخی کافی شاپ های معروف شیراز برای نشستن در کافه مجبور به تعیین حداکثر زمان هستند.  اما در کافی شاپ ها چه می فروشند که جوانان اینهمه ‏مشتاق رفتن به آنجا هستند؟‏

جامعه شناس شهری «ری اولدنبرگ» کافی شاپ‌ها را در دسته‌ای به نام «مکان سوم» طبقه بندی می‌کند که به فضاهای عمومی غیررسمی اشاره دارد که افراد زمانی را خارج از خانه و محل کار می‌گذرانند. به گفته اولدنبرگ، در حالی که خانه «مکان اول» است که محلی خصوصی و محل کار «مکان دوم» است که تجربه‌ای اجتماعی در چارچوب‌های معین در آن رقم می‌خورد، «مکان سوم» محیطی عمومی و آرام‌تر است که افراد در آن امکان ملاقات و تعاملات آزادی بیشتری داشته باشند که شاخص‌ترین مثال برای آن، کافی‌شاپ است. فضایی غیررسمی برای دیدار با دوستان و حتی ملاقات با افراد جدید.‏

در کافه‌های شهر جوانان مشغول به زندگی عادیشان هستند؛ جایی برای گپ‌زدن، با هم بودن و معاشرت کردن و گریز از محدودیت‌های اخلاق‌گرایانه والدین و جامعه سنتی. جایی برای تجربه زندگی معمولی، زندگی که از نسل پیش از آنها سلب شده بود و نسل پیشین عمدتاً تحت فشارهای سیاسی و اجتماعی به عرصه‌های خصوصی‌شان از خانه تا باغشهرها محدود شده بودند. اما حالا کافه‌ها به محور زندگی عادی و انسانی بدل شده‌اند و قلمروهای تازه‌ای ایجاد کرده‌اند. جوانان نیز از طریق تعاملات اجتماعی و فرهنگی در کافی‌شاپ‌ها هویت خود را بازتعریف می‌کنند.

*کافی شاپ، پاسخی به نبود فضاهای عمومی

صاحب و مدیر یک کافی شاپ در شیرازدر گفت و با «فارس اگاه» درپاسخ به این سوال که در کافی شاپ ‏ها چه می فروشند که جوانان به رغم قیمت بالای خوراکی‌ها به کافه می آیند و این انتخاب ‏برایشان جذاب ‏است گفت: به نظرم چون ما درایران بر اساس دستورات دینی و ممنوعیت های قانونی درجایی نوشیدنی های الکلی سرو نمی شود، قهوه جای چنین نوشیدنی های ‏را گرفته است و باید جور انواع نوشیدنی ها را بکشد. کافی شاپ نیز جای «بار»( bar)  را گرفته اند. منظور از« بار» تنها ‏جایی برای نوشیدن نوشیدنی های الکی نیست چون در «بار» نوشیدنی های غیر الکی نیز سرو می ‏‏شود بلکه منظور محلی است برای ملاقات افراد با یکدگر و تبادل نظر دراین مکان ها برنامه‌های موسیقی زنده، مسابقات ورزشی و رویدادهای فرهنگی نیز برگزار می‌شود که درایران برخی از کافی شاپ ها بار برگزاری چنین برنامه هایی را نیز به دوش می کشند .

‏ مجید وقارفرد با اشاره به اینکه در میان انبوه کافه ها شیراز برخی برای ایجاد تجربه ای مثبتی برای مشتریان ‏جوان خود با فضا سازی و برگزاری رویدادهای خاص همچون رویدادهای هنری و فرهنگی تجربه کافه نشینی را ‏پر بارتر می کنند، گفت: ‏در این کافه ها بسته به علایق و سلیقه صاحب و مدیر کافه تمی برای فضای کافه ‏و سرویس دهی آن انتخاب می شود کافه داری که به موسیقی، تئاتر یا حتی فعالیت های ورزشی خاصی ‏علاقمند است تم کافه خود را بر این اساس می‌چیند تا مشتریان با علایق مشترک، علاقمند به بازگشت به همان کافه شوند. در شیراز نیز چند کافه نظیر کافه گوشه که به اجرای موسیقی می پردازد، خانه هنرمندان که عمدتا با نمایش فیلم و برگزاری نمایشگاه های نقاشی مشتریان هنرمند را جذب می‌کند، یا متوکافه که جایی برای دورهمی ‏موتور سوارهست. تعدادی از کافه ها نیز خود به خود به عنوان پاتوق عده ای خاص از ‏جوانان انتخاب می شوند که در این انتخاب جز لوکیشن، کیفیت قهوه تاثیرگذاری بسیاری دارد مثلا  ‏کافه گیشه صبح ها محلی برای تجمع دوندگانی است که حوالی بلوار بهشت می دوند. یا کافه رود محلی ‏است که تعدادی از سنگ نوردان و ورزشکاران رشته اسلک لاین عمدتا آنجا جمع می‌شوند. ‏

*‏بین مشتریان صبح و عصر کافه های شیراز تفاوت از زمین تا آسمان است!

وقارفرد با تاکید براینکه رنج سنی که عمدتا به عنوان مشتریان کافی شاپ شناخته می شوند جوانان ‏‏۱۶ تا ۴۰ ‏ساله هستند، ‏افزود:  جوانان به دنبال جایی هستند که دور هم جمع شوند. حتی جایی که به ‏تنهایی زمان ‏را بگذارنند اما از نوع تنهایی که در میان جمع است که با تنهایی به معنای خانه نشینی فرق دارد. ‏‏

این کافه دار شیرازی با اشاره به اینکه مشتری ها هرکدام به یک دلیل به کافه می آیند گفت: هر کافه برای کاری مناسب ‏است یک کافه برای دوست یابی، کافه ای برای شنیدن موسیقی خوب، کافه ای برای دورهمی علاقمندان ‏هنری خاص یا حتی ورزشکاران در یک رشته است. کافه روها خوب می‌دانند برای ‏پرداختن به هر علاقه ای به کدام کافه درشیراز باید بروند. ‏

به گفته این کافه دار مشتریان کافی شاپ ها به دو دسته مشتریان صبح و عصر تقسیم می شوند که هر دو ‏دسته تفاوت زیادی با یکدیگر دارند در یک قیاس کلی آنکه صبح مشتری کافه است برای کیفیت قهوه به ‏کافه می رود. مشتری عصر اما برای معاشرت و وقت گذارنی. مشتری عصر تنها تنها برای خریدن زمان ‏ماندن در فضای عمومی فراهم شده به کافه میآید تا نوشیدن قهوه ای که به صورت حرفه ای دم آوری شده ‏باشد. ‏

* ایران؛ رهبر تازه‌واردان دنیای قهوه!

وی درادامه  به اهمیت موقعیت مکانی، طراحی و معماری کافه‌ها اشاره کرد و گفت: بنا به گفته یک ‏‏شخص معتبر در صنعت قهوه سه چیز برای داشتن یک کافه خوب مهم است لوکیشن، لوکیشن و لوکیشن. ‏‏اما جز این طراحی و معماری کافه نیز اهمیت بسزایی در جذب مشتری دارد. این روزها مردم به دلیل ‏‏گسترش فضای مجازی به معماری متفاوت علاقمند شده‌اند و هر معماری متفاوتی می تواند آنها را جذب ‏‏کند. البته برخورد خوب کارکنان نیز به عنوان عاملی مؤثر در جذب مشتریان در رونق کافه تاثیرگذار ‏‏است و حتی می توان گفت مورد اخیر بر کیفیت قهوه ارائه شده در کافی شاپ می چربد. ‏البته باید تاکید کنم که به سبب یکه‌‌‌تازی قهوه در نوشیدنی‌هایی که سرو عمومی دارد، دم‌آوری قهوه در ایران بسیار حرفه ای شده‌است و بدون اغراق بتوانیم ادعا کنیم یکی از بهترین کشورها در دم‌آوری قهوه در جهان هستیم و کافه‌داران با بهره‌گیری از دانه‌های قهوه با کیفیت، به ایجاد طعم‌های خاص و درجه یکی در قهوه پرداخته‌اند.

بنا بر تجربه کاری‌ام که در سفرهای خارجی کسب کردم به مشاهده دیدم که حتی نسبت به ژاپن که در دم افزار جزو بهترین های دنیاست، قهوه ای که در کافه های شیراز و تهران ‏تهیه می شود جزو بهترین‌هاست.

‏* جایی برای ملاقات با «دیگری»

استاد جامعه شناسی دانشگاه شیراز بااشاره به اینکه گفت‌وگو و دیالوگ در فضاهای شهری به عنوان ‏ابزاری کلیدی برای تقویت ارتباطات اجتماعی و ساختن جامعه‌ای پویا و زنده شناخته می‌شود، گفت: ‏قهوه‌خوردن در کافی شاپ ها بهانه‌ای است برای دیدار و ارتباط با دیگران. برای دیدار با ‏دوستان و رقفا و ‏به معنی کلی تر دیدار با «دیگری» جدید. ‏ («دیگری» از نظر جامعه‌شناسی به طور گسترده‌ای به افرادی ‏اطلاق می‌شود که با ما یا گروه اجتماعی ما تفاوت دارند.‏)

دکتر احسان حمیدی زاده با اشاره به اینکه کافی‌شاپ را باید مکانی مختص طبقه متوسط جدید شهری خواند ‏گفت: درایران قشری ‏که به کافه می رود عمدتا از طبقه متوسط ویا مرفه هستند.  چرا که گذران ساعتی در یک کافی شاپ، چیزی در ‏حدود ۱۰۰ هزارتومان هزینه بر می دارد و هزینه کرد این بودجه تنها از عهده طبقه متوسط بر می آید وقشر ‏پایین تر از متوسط غالبا مشتری کافه ها نیستند. از این رو قشر مشخص مشتری ها، عمدتا مطالباتی ‏شبیه به هم دارند و یکدیگر را در پیگیری مطالباتشان تشویق می کنند این مطالبات اگرچه در ظاهر ‏خواسته‌های عادی اجتماعی هستند، ولی در بطن خود نوعی تحول‌خواهی ‏را دارا می باشند.

حمیدی زاده اظهار داشت: کافه‌ها به‌عنوان مکان‌هایی برای بیان خواسته‌های اجتماعی جوانان نقش بسیار ‏مهمی ایفا می‌کنند. ‏خواسته‌هایی مانند آزادی ارتباط اجتماعی، گذران وقت در کنار یکدیگر و نه در گوشه‌ ‏خانه‌ها. همچنین در ‏سال‌های اخیر، افزایش تعداد کافه‌ها در سراسر شهرهای ایران باعث شده که این مکان‌ها ‏کارکردهای ‏مختلف اجتماعی و حتی سیاسی بگیرند و به فضاهای فرهنگی با اهمیت بیشتری تبدیل ‏شوند‎.‎

*جنسیت‌زدایی در کافی شاپ ها

این استاد جامعه شناسی دانشگاه شیراز با اشاره به جنسیت زدایی در کافی شاپ های کنونی گفت: سبک ‏زندگی که در کافه‌ها ترویج می‌شود، دارای جنبه‌های اجتماعی خاصی است. در ایران، این نوع معاشرت ‏جمعی پیشتر فقط در قهوه‌خانه‌ها دیده می‌شد که فضایی کاملاً مردانه داشتند. اما امروزه کافه‌ها موفق به ‏جنسیت‌زدایی از فضای خود شده‌اند؛ به طوری که زنان و مردان می‌توانند در کنار هم جمع شده، قهوه ‏بنوشند و زمان بگذرانند‎ .‎این تغییر بزرگ به‌نوبه‌خود، نشان‌دهنده‌ی یک تحول بزرگ اجتماعی است. ‏

گفتنی است اگرچه هنوز در مورد تأثیر کافه‌ها بر زندگی اجتماعی و سیاسی ایرانیان، مطالعات جامعی صورت ‏نگرفته است، اما این استاد امیدوار است که در آینده بتواند به‌صورت ژرف‌تری در رساله‌های دکتری ‏دانشگاه شیراز به این موضوع بپردازند