از خط خوردن ردیف بودجه تخت‌جمشید تا رویش گلسنگ‌ها، فرونشست زمین و شکستن حریم با عملیات معدن‌کاوی در این بنای تاریخی ، به گزارش فرنگیس شنتیا خبرنگار فارس اگاه، خط خوردن ردیف بودجه تخت جمشید در دولت رئیسی، تنها بخشی از ثمره بی‌توجهی‌هایی است که از آن ناله تاریخ برمی‌خیزد. حقیقتی تلخ که چندی پیش علیرضا عسگری، مدیر پایگاه تخت‌جمشید و نقش رستم، از آن پرده برداشت و گفت: سازمان برنامه و بودجه، ردیف اعتباری تخت‌جمشید را دو سال است قطع کرده، در حالی که باید این بودجه دست‌کم از محل فروش بلیت به تخت‌جمشید برمی‌گشت.

این مساله مطابق معمول با تکذیب محمدهادی ایمانیه، استاندار قبلی فارس، همراه شد و او ادعا کرد که از سفر دوم رئیس‌جمهور وقت به استان فارس، بیش از هزار میلیارد تومان برای حوزه گردشگری فارس و مجموعه تخت‌جمشید تصویب شده و این اعتبارات به مرور هزینه می‌شود و از محل مسئولیت‌های اجتماعی صنایع نیز اعتباراتی را به مجموعه‌های تاریخی و گردشگری استان اختصاص داده شده است.

**مصائب تخت‌جمشید؛ مثنوی هفتاد من کاغذ** 

این ادعای هزار میلیارد تومانی از سوی استاندار پیشین فارس در حالی مطرح شد که وضعیت اسفبار تخت‌جمشید در برابر چنین آمارسازی‌هایی نشان می‌دهد که مشت نمونه خروار است و تراژدی زمانی خود را بیشتر نمایان می‌کند. فرونشست زمین، رویش گلسنگ‌ها، نفوذ رطوبت به آرامگاه اردشیر دوم و زمزمه‌های فرو ریختن آن و در نهایت شکستن حریم این عظیم‌ترین بنای سنگی جهان با عملیات معدن‌کاوی، کلکسیونی از مصائب را پیش چشم تاریخ فارس گذاشته است.

**زمین برای قلمرو بزرگی از تاریخ دهان باز کرده است** 

فرونشست زمین در محدوده تخت‌جمشید، حرف امروز و دیروز نیست، اما زنگ خطر زمانی نواخته شد که طبق اعلام محمد درویش، پژوهشگر و کنشگر محیط‌زیست، بخش بزرگی از دشت مرودشت که شامل قلمرو بزرگ پاسارگاد، تخت‌جمشید و نقش رستم می‌شود با فرونشست بیش از ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متری مواجه است. وی با بیان اینکه وضعیت این بخش در استان فارس فوق‌العاده نگران‌کننده است، هشدار داده بود که با عبور فرونشست زمین از چهار میلی‌متر، باید در اسرع وقت ستاد بحران تشکیل شود.

گسترش گلسنگ‌ها در تخت‌جمشید که به اعتقاد کارشناسان خطری جدی به حساب می‌آید، از دیگر مصائب ناتمامی است که این بنای تاریخی با آن دست و پنجه نرم می‌کند. کوروش محمدخانی، باستان‌شناس و رئیس گروه باستان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی تهران، با بیان اینکه کاخ‌های تخت‌جمشید را مساله هوازدگی و رویش گلسنگ در آستانه متلاشی شدن قرار می‌دهد، می‌گوید: یکی از دلایل عمده‌ای که میزان گلسنگ‌ها زیادتر شده، آلاینده‌ها و دود حاصل از خودروها، پتروشیمی مرودشت و کارخانجاتی است که در اطراف تخت‌جمشید وجود دارند و این آلودگی‌ها در رشد گلسنگ‌ها بسیار مؤثر است.

وی با اشاره به اینکه گلسنگ‌ها ممکن است تا چهار هزار سال هم عمر کنند و با ترشح اسیدی سبب انحلال مواد معدنی شوند، هشدار می‌دهد: رویش این گلسنگ‌ها باعث ترک خوردگی کتیبه‌ها و نقش برجسته‌ها می‌شود و اگر این ترک خوردگی با هوازدگی توأم شود، باعث از همپاشیده شدن نقش برجسته‌ها و کتیبه‌ها خواهد شد. این باستان‌شناس هشدار می‌دهد که اگر هر چه سریع‌تر به وضعیت ستون‌هایی که در کاخ آپادانا، کاخ صدستون و بناهای مختلف که در تخت‌جمشید یا پاسارگاد است نرسیم، این ستون‌ها پوسته‌پوسته خواهند شد.

**حرمت‌شکنی تا این حد؟** 

تخریب کوه رحمت در تخت‌جمشید! آن هم نه به دست قاچاقچیان و حفاران غیرمجاز بلکه با عملیات معدن‌کاوی شهرداری مرودشت از دیگر خبرهایی است که به ویژه در یک ماه اخیر، دوستداران میراث فرهنگی را به واکنش واداشته است.

با وجود موانع قانونی، معدن سنگ‌شکن شهرداری مرودشت در حالی به فعالیت خود در کوه رحمت ادامه می‌دهد که این میراث باستانی تخت‌جمشید در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز ثبت شده است. آن گونه که ایسنا گزارش می‌دهد، مستندات و نامه‌نگاری‌های موجود از دهه‌های ۷۰ و ۹۰ نشان می‌دهد کارخانه سنگ‌شکن شهرداری مرودشت با تایید اداره میراث فرهنگی این شهرستان در سال ۱۳۷۵ در کوه مهر (رحمت) و در حریم تخت‌جمشید آغاز به کار کرده و در میانه دهه ۹۰ پس از ارائه گزارش تخلفات آن و با پیگیری‌های فراوان، متوقف شده و در حالی که قرار بود معدن و کارخانه آن تعطیل و فعالیت آن به خارج از حریم کوه مهر (رحمت) منتقل شود، اما اخیراً فعالیتش را از سرگرفته است.

سیاوش آریا، پژوهشگر و کنشگر میراث فرهنگی در این باره می‌گوید: به تازگی کارخانه سنگ‌شکن از غفلت پایگاه جهانی پارسه سوءاستفاده کرده و دوباره برقرار شد. آنچه سبب شگفتی و نگرانی است، آن است که محوطه کارخانه بسیار بزرگ‌تر شده و با دست‌درازی به حریم یادمان‌های تاریخی و ملی در دامان کوه مهر کار خود را آغاز کرده است. باید دانست در پیرامون و نزدیکی همین کارخانه، ما با آثار تاریخی فراوانی که به ثبت ملی نیز رسیده‌اند، روبه‌رو هستیم که همگی بخشی از حریم میراث جهانی پارسه به شمار می‌آیند. آثاری همچون آرامگاه‌ها و گوردخمه‌های هخامنشی، پساهخامنشی و ساسانی و سنگ‌نبشته‌های پهلوی ساسانی و معدن‌های هخامنشی و ساسانی و تپه‌های ارزشمند تاریخی و یک دژ تاریخی را می‌توان در پیرامون کارخانه دید و جست‌وجو کرد.

**مرده‌ها از دست این زنده‌ها در امان نیستند** 

چنگال دستگاه‌های حفاری در حالی بر سینه این محدوده تاریخی فرو رفته است که کوه مهر یا کوه رحمت در دوران باستان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. تا حدی که پادشاهان ساسانی به دلیل اهمیت مذهبی آن و وجود شهر استخر، تاج‌گذاری‌های خود را در آن انجام می‌دادند. این کوه به مدت حدود هزار سال در دوران ساسانی دربرگیرنده تمام تحولات مذهبی کشور به دلیل وجود تخت جمشید و شهر استخر بود.

شهر استخر در دامنه کوه رحمت نیز نخستین پایتخت مذهبی ساسانیان بود تا جایی که اردشیر بابکان و پدرش، از موبدان معبد آناهیتا در شهر باستانی استخر در دامنه کوه رحمت شدند. همه این موارد بیانگر اهمیت بالای کوه رحمت در دوران باستان است. به دلیل اهمیت همین کوه بود که به گفته باستان‌شناس‌ها تخت جمشید، شهر پارسه، شهر استخر، نقش رستم و نقش رجب در حوالی و دامنه آن برپا شدند.

در بررسی‌های باستان‌شناسی تنها ۱۵ کیلومتر از این کوه مشخص شد که سراسر کوه مهر یا کوه رحمت مملو از گور‌های مربوط به دوره هخامنشی و ساسانی است و مردم آن دوران مرده‌گذاری‌های خود را در دامنه این کوه انجام می‌دادند. در بررسی باستان‌شناسی بخش کوچکی از کوه رحمت که سال ۱۳۸۶ انجام شد ۴ هزار گور ساسانی شناسایی شد.

*کورسوی امیدی هست؟

و اما سرانجام در پی واکنش‌های گسترده به تخریب این کوه تاریخی، خبرها حاکی از آن است که به دستور بازرس کل استان فارس، علی‌اکبر ایزدی سعدی سربازرس و بازرسان گروه شهرداری‌ها، شهردار مرودشت، رئیس اداره صمت و رئیس میراث فرهنگی را فراخواند و با حضور در محل به بررسی موضوع پرداخته‌اند.

در این راستا مستندات مربوط به این معدن از جمله مجوزهای فعالیت، استعلامات و مکاتبات شهرداری، میراث فرهنگی، صمت و… اخذ و مقرر شد بازرسی استان موضوع را به جد پیگیری کند.

در همین رابطه محمد ثابت اقلیدی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس می‌گوید: معدن تخت جمشید با دستور دادستان مرودشت متوقف شده است و در همین راستا ۲ هفته به شهرداری مرودشت مهلت داده شده است تا مصالحی را که آنجا دپو کرده است، تخلیه کند.

وی با یادآوری اینکه این معدن، کارخانه آسفالت شهرداری مرودشت است، گفت: بنا بر این شده است که با نظارت میراث فرهنگی، مصالحی که از جاهای دیگر هم آورده‌اند و در آنجا دپو شده است، مصرف شده و معدن کوه رحمت کلاً تعطیل شود.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس ادامه داد: حفظ آثار باستانی و تاریخی جزو خطوط قرمز ماست و اجازه هیچ‌گونه تعرضی به اماکن و آثار تاریخی و باستانی را نخواهیم داد.

*هر دم از این باغ بری می‌رسد

مدیرکل میراث فرهنگی فارس در حالی این اطمینان خاطر را برای حفظ آثار باستانی به مردم می‌دهد که به تازگی تصاویری از تخت جمشید منتشر شده که نشان می‌دهد یکی از شرکت‌های زیرمجموعه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مناقصه‌ای برگزار کرده و قرار است در حریم تخت جمشید تأسیسات گردشگری ساخته شود.

مدیرکل میراث استان فارس در واکنش به انتقادات کنشگران می‌گوید: کلیات طرح در شورای فنی استان به تصویب رسیده و قرار است سازه به صورت پرتابل (قابل جابه‌جایی) باشد و پروژه از سوی شرکتی کاملاً دولتی و در زمینی دولتی اجرا می‌شود و هیچ مالکیت و انتفاع شخصی در آن وجود ندارد.

اما ظاهراً چنین اظهاراتی قانع‌کننده نیست و عکس‌ها و فیلم‌های ایسنا نشان می‌دهد در حریم تخت جمشید در نزدیکی درختان کاج، که فاصله‌های مختلفی برای آن بیان شده، یکسری سازه بتنی مستقر شده است.

اقدامی که سیاوش آریا، کنشگر و پژوهشگر میراث فرهنگی، آن را شکست حریم درجه یک و ممنوعه میراث جهانی پارسه یا همان تخت جمشید می‌داند و می‌گوید: به بهانه توسعه گردشگری به‌تازگی هم در حریم درجه یک و ممنوعه یادگار هخامنشیان و در ورودی پارسه، دو ساخت‌وساز نزدیک به هم در حال انجام است. یکی با سازه‌های پیش‌ساخته و برای پدیداری کافی‌شاپ و دیگری با ریختن مصالح و ساخت‌وساز به نام توسعه گردشگری!

بر اساس این گزارش بازوی بی‌زور کنشگران میراث فرهنگی از یک‌سو و دست‌درازی‌های توجیه‌شده و رنگ و لعاب‌یافته به حریم تخت جمشید حرف امروز و دیروز نیست و این یادگار عظیم هخامنشیان برای مصون ماندن از مصائبی که از سر و روی آن می‌بارد نیازمند اهرم‌های قانونی قوی‌تری است که سایه هزار دستان را از سر این بنای تاریخی برای همیشه کوتاه کند