دیوارهای شیراز بومی برای سخاوت زیبایی، هنرمندان چه می‌گویند؟ هنگامی که دیوارها در قامت یک بوم نقاشی میدان هنرآفرینی هنرمندان شاخص باشد، نگارخانه‌ای به بزرگی یک شهر برپا می‌شود که هر کوی و خیابانش رهگذران را به تماشای خود میخکوب می‌کند ، کلان شهر فرهنگی شیراز این روزها شاهد هنرنمایی هنرمندان و آفرینش آثار بدیع و دیوارنگاره های زیبا است.
به گزارش فارس آگاه، شاید هنگامی که سخن از سیما و منظر شهری به میان میان می‌آید بیشتر افکار به سوی ایجاد فضای سبز، درختکاری و آب‌نماها، مجسمه‌ها و نمادهاو رنگ آمیزی مبلمان شهری برود اما دیوارها این توان را در خود دارند که که چهره شهر را متحول کنند.
یک دیوار نگاره می‌تواند از ابعاد مختلف دارای کارکرد باشد؛ از سویی حامل پیام‌های شگرف باشد و مخاطب را به تفکر وادارد، از سوی به عنوان یک سوغات فرهنگی همانند معماری نقش آفرین باشد و مردم و گردشگران را برای بازدید و برداشتن چند فریم عکس به یادگار، به محله‌ای از شهر بکشاند و از طرفی به سیمای شهری روح و زیبایی ببخشد.
نقش رنگ و قلم بر دیوارهای شهر می‌تواند فرهنگ‌شهر شیراز را به خوبی بازنمایاند، به کوچه و خیابان‌های آن روح زیبایی هدیه کند و ذهن سیال هنرمندان شاخص را در پایتخت فرهنگ و هنر کشور جاری سازد.
این قابلیت اما در بسیاری نقاط مغفول و مانده و در بسیاری دیگر چنانکه باید کارشناسانه به کار گرفته نشده است و به گفته علیرضا عطروش استاد پیشکسوت نقاشی در استان فارس گاه مبتدیانه و بدون حساب وکتاب هدر رفته است.
دیوارهای خیابان‌های اصلی شهر به مثابه تابلویی هستند که در همان نگاه نخست توجه مسافران و گردشگرانی که برای نخستین‌بار به آنجا سفر کرده‌اند را تصوری از آن به او می‌دهند، بنابراین نقاشی دیواری یا دیوار نگاره‌های شهر از این نظر نیز دارای اهمیت است.
برای بررسی این ظرفیت شگرف در زیباسازی چهره شهر شیراز با چند هنرمند تجسمی شاخص و پیشکسوت شیراز به گفتوگو پرداخته و بایدها و ضعف‌های دیوارنگاری‌های این شهر را به بحث و بررسی گذاشتیم.
انتخاب طرح‌ها و ایده‌ها در شورای تخصصی فرهنگ و هنر ضروری و مغفول
نقطه اشتراک نظرهای هنرمندان استان فارس درباره دیوار نگاره‌های شیراز به ضرورت تصمیم گیری کارشناسانه دریاره آن بر می‌گشت؛ علیرضا عطروش نقاش خوش آوازه شیرازی معتقد است که برخی از نقاشی دیواری‌های کنونی شهر بی حساب وکتاب، ضعیف و مبتدیانه انجام شده که بجای جاذبه، تاثیر منفی در ذهن ایجاد می‌کند.
او گفت: بسیاری از دیوارهای مسطح و بسیار خوب شهر بجای هنرمندان شاخص در اختیار هنرآموزان و افراد مبتدی گذاشته شده اما از سوی برخی از کوچه‌ها در محلات که از سوی هنرمندان نقاشی شده زیبایی و جذابیت بصری خوبی ساخته‌اند.
به اعتقاد این نقاش ۶۶ ساله شیرازی هر خطی که قرار است بر روی دیوارهای شهر بیاید و طرحی که اجرا می‌شود باید از نظرهای فرهنگی و محتوا و فرم و هنری در یک شورای فرهنگی و هنری تخصصی با حضور هنرمندان شاخص این عرصه بررسی و تصویب شود تا دیوارنگاره‌های ارزشمند خلق شود چنانکه در بیشتر کشورهای پیشرفته می‌بینیم.
عطروش ادامه داد: در این صورت است که نقاشی دیواری می‌تواند به عنوان یک سوغات فرهنگی برای شهر کاربرد داشته باشد و گردشگران در کتار آن عکس یادگاری بگیرند و این تصویر ماندگار را با خود ببرند.
از نظر او شهرداری باید دیوار نگاره‌های شهر را از این طریق مدیریت و در ادامه برای سپردن آن به هنرمندان و استفاده از مواد اولیه خوب و زیباسازی شهر هزینه کند.
استاد علیرضا تجویدی نقاش برجسته استان فارس و دارای درجه هنری عالی نیز به خبرنگار ایرنا گفت که بارها به شهرداری گفته است، دیوارنگاره‌های شهر باید زیر نظر یک گروه متخصص انجام شود.
این هنرمند پیشکسوت تاکید کرد: طرحهایی مه بر روی دیوارهای شهر می‌رود باید کارشناسانه‌تر انتخاب شوند، در تهران انتخاب این طرح‌ها روند صحیح‌تری دارد اما این نکته در شیراز مغفول مانده است.
جای خالی تراوش ذهنی هنرمندان برجسته بر دیوارهای شیراز
یکی دیگر از ایرادهایی که این هنرمندان در خلال این گفت‌وگوها نسبت به دیوارنگاره‌های کنونی شیراز مطرح کردند جای خالی تراوشات ذهنی و خلاقانه هنرمندان شاخص شیراز بر پیکره دیوارهای شهر بود.
عطروش ضمن انتقاد از پرداختن به سوژه های تکراری و کلیشه‌ها در دیوار نگاری‌های شیراز، گفت: یکی از مهمترین ویژگی‌های یک نقاشی دیواری موفق این است که حرفی نو برای گفتن داشته باشد؛ اثری که وقتی رهگذران در ماشین با سرعت ۵۰ یا ۶۰ کیلومتر رانندگی می‌کنند در آنی آن را ببینند و از زیبایی آن لذت ببرند و به معنای توان ایجاد جاذبه بصری را در یک نگاه داشته باشد.
او افزود: ساختن اثری هنری که از نظر فرم، رنگ و محتوا چنان پخته باشد تا در حرکت و به یک لحظه چنان جذابیتی ایجاد کند جز از یک هنرمند توانمند و متصص بر نمی‌آید و کار مجریان مبتدی طرح‌ها نیست.
به اعتقاد او اثری ارزشمند است که زاییده فکر و تراوش ذهنی هنرمند باشد تا تازگی و فکر نو و جذاب را در خود داشته باشد.
علیرضا کریم‌پور از هنرمندان برجسته خوشنویسی در شیراز نیز با تشبه بسیاری از نقاشی‌های دیواری امروز شیراز به یک بنا، توضیح داد: هر بنا یم معمار و یک بنا به عنوان مجری دارد، اگر دیوارنگارهای شهر را به طور کلی مانند یک ساختمان در نظر بگیریم، به نظر می‌رسد که نقاشی‌ها بیشتر کار یک استادکار مجری است تا کار هنرمند به عنوان معمار این طرح‌ها.
این هنرمند شیرازی اضافه کرد: به نظر می‌رسد که طرح‌ها به یک مجری دیکته شده و او اجرا کرده بنابراین می‌توان گفت این نگاره‌ها از سوی یک مجری و پیمانکار اجرا شده است چرا که هنرمند دستور نمی‌پذیرد و تراوش‌های ذهنی خود را هنرمندانه به روی بوم می‌آورد.
به اعتقاد کریم‌پور با نگاهی به آثار خلق شده بر دیوارهای شهر به نظر می‌رسد که نقاش اسیر اعمال نظر دیگران شده است و دیگران در ایده دخالت کرده‌اند.
علی‌اصغر تجویدی نیز با بیان اینکه به طور کلی نظر مثبتی نسبت به دیوارنگاره‌های کنونی شهر شیراز ندارد، به انتقاد گفت: اگر هدف این باشد که هنری زیبا در شهر به نمایش گذاشته شود ستوده است اما متاسفانه امروز بسیاری از نقاشی‌ها از سوی کسانی که از هنر آگاهی کافی را ندارند طرح ریزی و اجرا می‌شود که در این صورت بیش از آن که زیبا باشد، نقشی منفی در ذهن مخاطب ایجاد می‌کند.
این استاد پیشکسوت تجسمی با بیان اینکه شیراز هنرمند کم ندارد، پیشنهاد کرد: کارشناسان با نقاشی دیواری کارشناسانه برخورد کنند؛ طرح و نظارت را به هنرمندان برجسته بسپارند و اگر هنرجویان آن را اجرا می‌کنند هنرمندان شاخص و پخته بر کار انها نظارت وآنها را راهنمایی کنند.
دیوارهای شیراز جایی برای نمایش خلاقانه فرهنگ و تمدن فارس
از این هنرمندان تسمی درباره سوژه‌های مناسب برای نشستن بر قامت دیوارهای شهر پرسیدیم؛ علی اصغر تجویدی گفت: شیراز یک شهر فرهنگی و مهد تمدن ایران‌زمین است؛ دیوار نگاره‌های آن باید اثر ارزشمند هنرمندان و آمیزهای از ادبیات، فرهنگ، تاریخ و تمدن پارس باشد.
از نظر این هنرمند شیرازی در تمدن ایران باستان و فارس در دوره اسلامی الگوهای بسیار خوبی برای ایده‌پرازی و نقاشی دیواری وجود دارد که می‌تواند استفاده شود اما امروز بیشتر دیوارنگاره‌ها جنبه گرافیکی پیدا کرده است.
تجویدی همچنین به جای خالی برخی از هنرهای تجسمی در سطح شهر اشاره کرد و گفت: اکنون به عنوان نمونه در ایستگاه‌های مترو شیراز از خوشنویسی استفاده شده اما جای خالی نگارگری احساس می‌شود و به نظر می‌رسد به دیگر هنرها توجهی نشده است.
از نظر کریم‌پور نیز شیراز اگر چه شهر حافظ و سعدی است اما نمودهای مناسبی از آنها در سطح شهر مشاهده نمی‌شود در حالی که به عنوان نمونه در قونیه همه چیز رنگ و بوی مولانا را به خود گرفته است.
عطروش هم در این باره گفت: نقاشی دیواری پیام رسان است بنابراین باید به دست هنرمندانه خلق شود تا واجد ارزش فرهنگی باشد و هدف خود را محقق کند.
انتخاب فضاهای مناسب؛ بهترین دیوارها برای بوم نقاشی شدن کدامند؟
همه دیوارهای کوچه و خیابان فضاهای مناسبی برای استفاده از ظرفیت‌های شگرف نقاشی دیواری نیست و باید دانش کارشناسی برای انتخاب فضای مناسب برای عرضه یک اثر هنری نیز به کارگرفته شود.
عطروش پاسخ به خبرنگار ایرنا که کدام دیوارها فضای مناسبی برای اجرای دیوارنگاره دارند، گفت: بهترین‌ها آنهایی هستند که از دیوارهای مجاور خود مرتفع تر و جلو آمده باشند، نور آفتاب به خوبی بر آنها بتابد، روبروی آنها درخت یا ستون وجود نداشته باشد و شاخص باشند.
او اضافه کرد: همچنین دیوار مناسب برای نقاشی دیواری باید فرورفتگی یا برآمدگی بدشکلی نداشته باشد و سطحی مسطح باشد.
این نقاش شیرازی درباره بهترین محل برای اجرای نقاشی‌های دیواری هم گفت: بهترین مکانها در نزدیک به چهار راه‌ها است.
عطروش با اذعان به اینکه اکنون بسیاری از دیوارهای مناسب شیراز با آثار کهنه و رنگ و رو رفته، بخش خصوصی، تبلیغات و آثار مبتدیانه اشغال شده است، گفت: باید از خیابان مهم و اصلی شهر آغاز کرد، کارشناسانه به پیش رفت و دیوارهای مناسب را شناسایی و برای سپردن به هنرمندان شاخص شناسایی کرد.
به نقل از ایرنا، دیوارهای شهر ظرفیت‌های خوبی برای سخاوت‌مندی هنر هستند تا خستگی شهرنشینی را از دیده‌های شهروندان بزداید اما این به سادگی حاصل نمی‌شود؛ چنانکه هنرمندانی که با آنها گفتوگو شد معتقدند که گاهی بهتر است دیوارها را به صورت کاملا ساده رنگ یا سیمان کرد تا اینکه به صورت غیر کارشناسانه و مبتدیانه نقاشی کرد چرا که در این صورت اثری سوء بر چهره فرهنگی شهری با قدمت هنری شیراز دارد.
