درحالی که به دلیل افزایش ۸۵ درصدی بهای محصولات لبنی در سال گذشته، شاهد کاهش ۳۵ درصدی سرانه مصرف این دسته از خوراکی ها بوده ایم، آنچه که چندی قبل نیز علی احسان‌ ظفری، از فعالان صنفی صنعت لبنیات، از آن سخن گفته است، اما به تازگی نیز بهزاد رحیمی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، از این مقوله خبر داده که صنایع لبنی، به ۱۰۰ درصد افزایش قیمت خود رسیده است. از سوی دیگر، بررسی ها نشان می دهد در مهرماه، ۶ محصول در این دسته از خوراکی ها، ۶۱ تا ۱۰۷ درصد افزایش قیمت داشته اند. آماری که برخی رسانه ها نیز آن را منتشر کرده اند.

این در حالی بوده که طبق آنچه که در سند چشم انداز ۱۴۰۴ آمده است و استانداردهای موجود در این زمینه نیز حکایت از آن دارد، باید سرانه مصرف این دسته از خوراکی ها، با توجه به اهمیتی که دارند، به میزان ۱۳۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم در افق زمانی اشاره شده، برسد، با این وجود اکنون گفته می شود که این حدود ۷۰ کیلوگرم بوده است، عدد و رقمی که البته محمدرضا بنی طبا، سخنگوی صنایع لبنی ایران، آن را خوشبینانه می داند. بنابراین شاید بتوان گفت، این میزان، حتی ممکن است کمتر از آنچه اشاره شده باشد، بر این اساس، هر گونه افزایش قیمت می تواند دوباره موجب کاهش مصرف آن شود. روندی نگران کننده که می تواند سلامت افراد را در جامعه، تهدید کند.

در این میان، هرچند که بنی طبا، علت این امر را افزایش بهای شیرخام، چربی شیر، کرایه حمل و نقل، حقوق و دستمزد، هزینه های دیگر مانند انرژی یا بهای دلار می داند، ولی واقعیت این بوده که وقتی درآمد خانوارهای ایرانی، همگام با این قبیل گرانی ها، افزایش نمی یابد، تنها راهکاری که افراد می توانند حذف بسیاری از خوراکی ها و البته دیگر موارد است که می تواند کمی هزینه هایشان را کاهش دهد، تصمیمی که محصولات لبنی، یکی از گزینه های آن است.

در این زمینه، اما اشاره به این نکته ضرورت دارد، اینکه انداختن توپ عدم همخوانی قیمت ها با توانایی مالی خانوارها، به زمین مواردی مانند نرخ دلار، کمبود تولید و … نه تنها نمی تواند دلیلی قانع کننده برای مردم باشد، بلکه موجب می شود تا متولیان امر نیز با اتکا به چنین توجیهاتی، توجهی به این موضوع نداشته باشند که در هر شرایطی، با توجه به وظایفی که برعهده گرفته اند و بر مسندهایی که تکیه زده اند، باید به فکر رفع موانع و برطرف کردن مشکلات موجود باشند.

ضمن اینکه باید به یاد داشت بهای شیر خامی که صنایع لبنی از آن استفاد می کنند، یارانه‌ ای بوده و از طریق نهاده دامی وارداتی، تامین شده که با ارز ۲۸ هزار تومانی تولید می‌شود؛ ضمن اینکه صنایع لبنی به رغم خرید یارانه ای شیر، می توانند محصولات خود را نیز صادر کنند، بر این اساس، برخی از دلایل اشاره شده، از گردونه اثرگذاری خارج می شود.

در این خصوص، البته اظهار نظرهای دیگری هم بیان شده است که حکایت از این امر دارد، مشکلی حداقل در عرضه کالا، وجود ندارد و این شرایط، بیشتر مربوط به ناهماهنگی بوده که در قیمت‌ گذاری وجود دارد. به طور نمونه، از نظر رحیمی، آشفتگی که در بازار به عبارتی در زمینه عرضه و تقاضا شاهد هستیم به نبود متولی خاص یا عدم ورود این متولیان به شرایط به وجود آمده باز می گردد.

در آن سوی ماجرا، البته دولت نیز در زمینه گرانی ها، گزینه جدید را مدنظر قرار داده است، اینکه تاسیس یک وزارتخانه یا به عبارتی، بازگشت به شیوه پیش از سال ۱۳۹۰ که وزارت بازرگانی و صنایع و معادن با یکدیگر ادغام شدند، می تواند در این زمینه، گره گشا باشد، چرا که در سال های گذشته، وزارت صمت نتوانسته است در حوزه بازرگانی، موفق عمل کند و کارنامه قابل قبولی را برای خودش به ثبت برساند.

با این وجود، ولی به نظر می رسد، چالش موجود، راهکارهایی به جز تاسیس وزارت بازرگانی دارد و این امر، به مقوله های نظارتی و تعریف ساختارهای موجود، باز می گردد. ضمن اینکه دلیل ادغامی که بیش از یک دهه اخیر، صورت گرفت نیز جدا از بحث کوچک سازی دولت با هدف جلوگيري از دوگانگي و تعارض سياست‌ های صنعتی و تجاری، صورت گرفته بود.

به هر حال، اکنون نواخته شدن دوباره زنگ هشدار، برای کاهش سرانه مصرف لبنیات را در شرایطی شاهد هستیم که بسیاری از کشورها از جمله، فرانسه، چین، ژاپن، ترکیه، آلمان و … با برنامه ریزی هایی که هدف از آن، افزایش میزان سلامت افراد در جامعه است، هر سال به سرانه مصرف محصولات لبنی خود‌، اضافه می کنند.

بنابراین به طور قطع، اتخاذ تدابیر و سیاست های حمایتی، همچنین دیگر سیاستگذاری هایی که می تواند بستر ساز افزایش سرانه مصرف این دسته از محصولات در جامعه شود، موضوعی بوده که باید به طور ویژه، مدنظر مسئولان قرار گیرد، چرا که برنامه ریزی برای بالا بردن سرانه در این خصوص، به نوعی سیاستگذاری با اهداف پیشگیرانه در حوزه درمان و ارتقاء سلامت افراد نیز خواهد بود. این در حالی بوده که تداوم سیاست های موجود، گرانی مستمر این قبیل از خوراکی ها، آن ها را تبدیل به محصولاتی لاکچری و فانتزی خواهد کرد که تنها طیف اندکی، قادر به خریداری آن خواهند بود.

مساله مهم دیگر، این بوده که شاید مسئولان از کاهش قیمت اقلامی، مانند خوراکی های لبنی، سخن بگویند، آنچه که به دفعات، در روند صعودی بهای اقلام لبنی، شاهد بوده ایم که بعد از اوج گیری قیمت ها، مسئولان از کاهش قیمت ها به میزان اندک، سخن می گویند، آنچه که تنها درصد اندکی از رشد قیمت ها را جبران می کند، به طور نمونه، می توان به اظهار نظری که چندی قبل در زمینه کاهش ۱۰ درصدی بهای لبنیات، به میان آمد، اشاره کرد، کاهشی که در ازای افزایش بالغ بر ۱۰۰ درصدی قیمت ها از آن سخن، گفته شده است.

از سوی دیگر، یکی از راه حل هایی که در دستور کار قرار دارد، راهکار عرضه محصولات تنظیم‌ بازاری بوده که البته اقلام لبنی که در این قالب، جای دارند، با حجم کمتری، نسبت به سایر محصولات لبنی با نرخ مصوب در بازار، توزیع شده و به فروش می رسد، بنابراین بسیاری از مردم، نمی توانند آنها را تهیه کنند، محصولاتی که البته چندان هم ارزان نیستند. براین اساس، باز هم طیف وسیعی از خانواده ها، مجبور به حذف خوراکی های لبنی از سفره های غذایی خود هستند، آن هم به رغم اینکه می دانند، این شرایط می تواند سلامت خود و فرزندانشان را تحت الشعاع قرار دهند، اما از سر ناچاری، محصولات لبنی را یا در سبد غذایی شان کاهش می دهند یا آنها را قلم می گیرند.