“فیلم سینمایی پیشمرگ برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران در چهل و سومین جشنواره فیلم فجر“

فیلم سینمایی “پیشمرگ” به کارگردانی علی غفاری برشی از زندگی سردار شهید سعید قهاری از فرماندهان دوران دفاع مقدس و محصول بنیاد فرهنگی روایت فتح و تهیه شده در انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس است. این فیلم در بخش مسابقه سینمای ایران در چهل و سومین جشنواره فیلم فجر حضور داشت و موفق به کسب سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران شد. یک اثر سینمایی ارزشمند که تلاش می کند تا روایتگر قهرمانان گمنام این مرزو بوم باشد و مفهوم واقعی ایمان،شجاعت و مبارزه با ظلم را از پرده نقره ای سینما در معرض دید مخاطبان قرار دهد.

با نگاهی به کارنامه کاری شما به نظر می رسد از مقطعی به ساخت فیلم های تاریخ سیاسی ایران و پرتره فرماندهان شهید دوران دفاع مقدس گرایش پیدا کردید! در فیلم های سینمایی “ استرداد“ به قصه تاریخ معاصر ایران توجه داشتید. فیلم سینمایی “تک تیرانداز“ روایتگر زندگی شهید عبدالرسول زرین بود و اکنون در “پیشمرگ“ شاهد پرتره شهید سعید قهاری هستیم!

به اعتقاد بنده، یک سینماگر و خصوصا یک کارگردان نیازمند آن است که سینما را در انواع گوناگون (ژانر و نوع روایت) تجربه نماید. برای بنده مهم ترین و اولین قدم آن است که شما داستانی برای گفتن داشته باشید. یکی بود و یکی نبود قصه برای شما مشخص باشد و پس از آن به این فکر کنید که حالا چگونه این قصه را روایت کنید . از همان فیلم اول (شاهرگ) که در سال ۱۳۷۵ ساختم تا امروز به دنبال قهرمان بودم، حتی در فیلم کمدی (چراغ قرمز) و یا فیلم های پلیسی نظیر “پازل” و “بازگشت” و “چهارشهید” باز هم قهرمان داستان مورد توجه بنده قرار گرفت. کم کم روی این موضوع کار کردم که چگونه می توان قهرمانی دوست داشتنی را بیشتر و بهتر روی پرده سینما روایت کرد. به نظرم تجربه در ژانرهای مختلف موثر بود تا بتوانم فیلمی مثل “استرداد” را بسازم و این تجربه بعدها در “ابوزینب “،”تک تیرانداز” و “بچه مهندس” تکرار شد که در نهایت به “پیشمرگ” رسیدم. این سیر روایت با سی سال تجربه به دست آمد و در تکامل این روند به قهرمانانی نزدیک شدم که در عین گمنامی کارهای بزرگی برای این کشور انجام داده اند. اکثر این قهرمانان داستان های جالب و جذابی دارند و برای من معرفی این چهره ها برای نسلی که امروز از آنان بی خبرند بسیار دلنشین و جذاب است .

 بی شک پرتره تعداد کثیری از فرماندهان شجاع و شهیدان این مرزو بوم پتانسیل پرداخت دارد. چرا شهید سعید قهاری دست مایه این کار قرار گرفت؟

“شهید سعید قهاری سعید” یکی از آن قهرمانان گمنامی است که فقط یک نام از او شنیده بودم و به فرمانده ی مهاجر معروف بوده است، وقتی بیشتر در مورد ایشان تحقیق کردم به این باور رسیدم که جای او بر پرده ی بزرگ سینما خالی است. شخصیت های این چنینی در تاریخ پر فراز و نشیب سرزمین مان فراوان هستند. از نظر بنده سعید قهاری تمامی عناصر لازم برای خلق یک قهرمان بر پرده ی سینما را داشت و این گونه آستین ها را بالا زدیم و یا علی گفتیم و عشق آغاز شد.
 نگارش “پیشمرگ“ با همراهی صابر الله دادیان صورت گرفت. از تاثیرحضور ایشان در روند فیلم نامه نویسی و مراحل تحقیق پیرامون زندگی این شهید و حمایت بنیاد روایت و انجمن سینمای دفاع مقدس بگویید!

فیلم نامه ی اولیه ای که آقای ا…دادیان نوشته بودند مربوط به بخش دیگری از زندگی شهید قهاری بود که البته اشاره ای هم به موضوع هلی کوپتر داشتند. تمرکز اصلی ایشان مربوط به برپایی اردوگاه مرزی در حمایت و پناه دادن به مهاجرین کرد عراقی بود. البته تحقیقات و تلاش چند ماهه ی ایشان بسیار به کمک مان آمد و توانستیم تنه ی اصلی داستان را روی ماجرای ربایش هلیکوپتر متمرکز کنیم . بعدها با بازنویسی های مکرر و گفت وگو با هم رزمان شهید و هم چنین همکاری صمیمانه ی خانواده ی محترم شهید به فیلم نامه ی فعلی رسیدیم. از زمانی که موضوع تولید چنین فیلمی جدی شد، تحقیقات مفصلی با همکاری بنیاد روایت و انجمن سینمایی انقلاب و دفاع مقدس انجام شد و اگر حمایت و پشتیبانی بنیاد اتفاق نمی افتاد چنین فیلمی هم ساخته نمی شد .

آیا پیشنهادهایی که از سوی سازمان هایی مثل روایت فتح برای ساخت چنین آثاری به فیلم‌سازان اتفاق می افتد، از نظر شما می تواند صرفا شکل سفارشی سازی بگیرد؟

بنده قطعا با فیلم نامه ی دستوری و روش پادگانی برای تولید یک اثر هنری مخالف هستم. بله فیلم نامه ها و موضوعات فراوانی ممکن است از سوی نهادها و یا مراکز دولتی مطرح شود، اما معتقد هستم که فیلم ساز باید در تمامی مراحل خلق اثر به شدت موثر و حتی مستقل باشد. مطمئن هستم که اگر به فیلم سازی که دعوت به انجام چنین کاری شده اعتماد شود و محدودیت ها و سفارش های دستوری از سر راه فیلم ساز برداشته شود، قطعا حاصل کار رضایت بخش خواهد بود. تعامل و اعتماد انجمن سینمایی انقلاب و دفاع مقدس در طول کار بسیار منطقی و مثبت بود.
 سکانس های پایانی فیلم و اجرای صحنه‌های اکشن، به‌ویژه سکانس نجات هلیکوپتر در پایان فیلم، از نظر عده ای از منتقدان با وجود حس افتخار و وطن دوستی بسیار ساده انگارانه اتفاق می افتد!

اتفاقا سکانس پایانی فیلم سرشار از هیجان و انرژی است. هدف ما از خلق سکانس مورد نظر این بود که بگوییم سعید قهاری در مقابل دشمن سینه ستبر می کند و حاضر است خود را در معرض خطر و گلوله ها قرار دهد تا آسیبی به هلیکوپتر و یارانش نرسد و به اعتقاد بسیاری از تماشاگران نقطه ی عطف فیلم در این جا است.  بنده در بسیاری از سالن های نمایش به همراه مردم فیلم را به تماشا نشسته ام و شاهد ابراز احساسات تماشاگران بوده ام. یکی از دلایلی که تماشاگران در پایان فیلم و شخصیت اصلی داستان را تشویق می کنند و راضی از سالن خارج می شوند همین سکانس پایانی است .

چقدر به ساخت چنین آثاری در سینمای ایران نیاز داریم که به دور از شعار و کلیشه قصه بگوید و به مخاطب حس افتخار از وجود قهرمانان کشور را دهد؟ آیا خانواده شهید قهاری فیلم را دیدند؟

بی تردید سینمای ما نیازمند حضور قهرمان است. سال هاست صدای تشویق و حمایت تماشاگران از قهرمانان شان در سالن های سینما به گوش نمی رسد. باور کنیم که این قهرمانان در قلب این مردم و تاریخ درخشان سرزمین مان جاودانه اند. مدت هاست که جای چنین قهرمانانی بر پرده سینما خالی است. واکنش خانواده ی شهید و به خصوص همسر محترمه ی شهید قهاری (سرکار خانم رسولی) به فیلم به شدت مثبت بود و خستگی را از تن مان بیرون کرد و از این بابت بسیار خوشحال هستم. واکنش تماشاگران به فیلم “پیشمرگ “به شدت مثبت بود و این رضایت ثابت می کند که اگر این شکل از سینما تقویت شود قطعا در آینده آثار بهتری ساخته خواهد بود.
آیا به بازیگران دیگر غیر از مهدی نصرتی برای ایفای نقش شهید قهاری فکر کردید و آیا پیشینه تئاتری او در این انتخاب موثر بود؟

قطعا گزینه های دیگری هم مد نظر بوده است، اما مهدی نصرتی از همان ابتدا یکی از گزینه های اصلی بود و بیشتر از دیگران به نقش نزدیک بود، هم به لحاظ شباهت به شهید و هم به دلیل تسلط روی نقش و لهجه و از همه مهم تر انگیزه و تلاش وی برای خلق چنین شخصیتی قابل تحسین بود. به اعتقاد من در جشنواره فیلم فجر به نقش آفرینی مهدی نصرتی در این فیلم کم لطفی شد .

فیلم در لوکیشن های و شهرهای مختلف فیلم برداری شد و حتی لحظاتی جغرافیای عراق را به تماشا می نشینیم. ساخت جغرافیای یک اثر چه تاثیری بر فضای فیلم دارد و چطور به شناخت این جغرافیا و فضاها رسیدید؟

از نظر من لوکیشن در روایت داستان در قالب سینما همانند بازیگر موثر است . فضایی که شما داستان خود را در آن روایت می کنید یکی از مهمترین عناصر تاثیرگزار در فیلم است. تنوع لوکیشن در ایجاد اتمسفر مورد نظر به شدت مهم است، به همین دلیل ما در طول ساخت فیلم “پیشمرگ” به شهرهای مختلفی سفر کردیم و گاهی برای فیلم برداری فقط دو یا سه نما رنج سفر را به جان خریدیم تا حق مطلب ادا شود.

 در روز آخر برگزاری چهل و سومین جشنواره فیلم فجر منتظر اعلام نامزدی فیلم و عوامل پیشمرگ از سوی ستاد بودیم که این اتفاق نیفتاد و باعث تعجب همگان شد. از سوی دیگراین فیلم برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران شد که فاصله سلیقه ای داوران و مردم را بیش از پیش عیان کرد و حاشیه هایی را پیرامون این اتفاق رقم زد!

واقعیتش را بخواهید من تردید دارم که هیآت محترم داوران فیلم ما را دیده باشند (با خنده) و در خوشبینانه ترین حالت می توانم بگویم که حداقل به دقت ندیده اند. علی رغم احترام به رای و نظر عزیزان و نادیده گرفته شدن فیلم از سوی داوران، تماشاگران به شدت با این فیلم ارتباط برقرار کردند و این اختلاف دیدگاه بین مخاطب و نظر داوران به روشنی خود را نشان داد. داوری یک امر سلیقه ای است و در هر دوره ی جشنواره شاهد این حاشیه ها بوده و هستیم. معتقد هستم که این فیلم به مرور زمان بیش از پیش دیده خواهد شد. نکته ی مهمی که پس از اعلام سیمرغ بهترین فیلم از نگاه تماشاگران و ایجاد حاشیه هایی برای این جایزه شد این است که طبق مکانیزم انتخاب محبوب ترین فیلم از نظر تماشاگران، ملاک انتخاب میزان رضایت مخاطبان از یک فیلم است. بیش از ۹۰ درصد تماشاگران که فیلم را در ایام جشنواره دیدند گزینه ی خیلی راضی بودم را ثبت کردند و همین باعث موفقیت “پیشمرگ” در جمع نظرات مردمی شد .

آیا از زمان اکران فیلم راضی هستید و با توجه به رقبایی که برای اکران عیدنوروز آماده شدند چقدر به فروش و استقبال مخاطبان از “پیشمرگ“ امیدوار هستید؟

امسال با توجه به شروع اکران نوروزی از هشتم اسفند تقریبا همه ی آثار حاضر لطمه خوردند. مشکلات شب عیدی و شروع ماه مبارک،گران شدن قیمت بلیط، اکران هم زمان سه فیلم کمدی در جدول اکران و البته تبلیغات ضعیف فیلم در فروش فیلم به شدت تاثیرگذار بود . البته بانیان و مالک فیلم به دلیل نگرانی از وجود ترافیک اکران در سال آینده چاره ای جز اکران فیلم نداشتند، اما معتقدم در حوزه ی پخش و نمایش می شد بسیار بهتر از این عمل کرد. تصور بنده این است که این فیلم به روش سنتی (تبلیغات دهان به دهان) و به مرور زمان حتما جایگاه بهتری پیدا خواهد کرد. در پایان باید به این نکته اشاره کرد که مدیران فرهنگی متوجه این نکته باشند که تولید فیلم در حوزه ی دفاع مقدس کافی نیست و قطعا این گونه فیلم ها خصوصا در حوزه دفاع مقدس نیازمند حمایت در مرحله ی توزیع و اکران هستند که متاسفانه با تاکیدهای فراوان، گوش شنوایی در این زمینه وجود ندارد.

مونا کریمی

عکاس: پویا شاه جهانی