میراث  فرهنگی فارس ساخت موزه فرش را به گردن شهرداری شیراز انداخت!به گزارش فاطمه مقدم خبرنگار فارس اگاه، در مراسم ویژه‌ای که دیروز ۲۸ اردیبهشت به مناسبت بزرگداشت روز موزه‌ها و هفته میراث فرهنگی در مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس برگزار شد، مجموعه‌ای بی‌نظیر از دستبافته‌های عشایری اهدایی استاد پرویز تناولی برای اولین بار در شیراز به نمایش درآمد. این رویداد که همزمان به صورت سراسری و برخط برگزار می شد با حضور شخصیت‌های همچون علی دارابی، قائم‌مقام وزیر و معاون میراث‌فرهنگی، سیدمحمد محیط‌طباطبایی رئیس کمیته ملی ایکوم ایران و لیلا خسروی مدیرکل موزه‌ها به صورت آنلاین و با حضور محسن ضیایی سرپرست میراث فرهنگی و مهدی پارسایی معاون استاندار فارس و علاقمندان به هنرایرانی برگزار گردید. هدف این مراسم تأکید بر اهمیت تحول‌گرایی در مدیریت موزه‌ها و نقش آن‌ها در آینده فرهنگی کشور بود. علی درابی، معاون میراث‌فرهنگی کشور ضمن تجلیل از استاد پرویز تناولی، افتتاح این نمایشگاه را به صورت آنلاین انجام داد.

*تجلیل ویژه وزیر از ۸ خادم میراث فرهنگی فارس؛

 نام محمد ثابت اقلیدی مدیر کل پیشین میراث فارس در میان تقدیرشدگان

محسن ضیایی ، سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس،  در گفت‌وگو با فارس اگاه ضمن تبریک روز جهانی موزه‌ها و هفته میراث فرهنگی، اظهار داشت: با توجه به تعدد و اهمیت آثاری که در استان فارس وجود دارد، همه روزها روز میراث فرهنگی است و وظیفه ماست که این بزرگداشت را به بهترین نحو ممکن برگزار کنیم.

محسن ضیایی افزود: نمایش بخشی از دستبافته‌های اهدایی پرویز تناولی برای اولین بار در شیراز، قطعا یکی از مهم‌ترین برنامه‌های پر تعداد گرامیداشت هفته میراث فرهنگی است. در این نمایشگاه که به صورت آنلاین و با حضور معاون وزیر میراث فرهنگی افتتاح شد، ۴۹ اثر به نمایش عمومی گذاشته شد. این همایش سراسری آنلاین که همزمان با آغاز هفته میراث فرهنگی برگزار شد، علاوه بر نمایش آثار پرویز تناولی، با تقدیر از تعدادی از همکاران ما در اداره کل میراث فرهنگی همراه خواهد بود که در تهران توسط وزیر مورد همراه شد.

ضیایی در ادامه توضیح داد: در این مراسم، ۸ نفر از همکاران فارس که در طول نوروز امسال فعالیت چشمگیری در میزبانی از میهمانان نوروزی داشتند، مورد تقدیر قرار گرفتند. این همکاران شامل مدیران مجموعه حافظیه، سعدیه، ارگ کریمخان، فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی استان، فرمانده یگان حفاظت از میراث جهانی تخت جمشید و دکتر محمد ثابت اقلیدی، مدیر کل پیشین، هستند که به خاطر تلاش‌هایشان توسط وزیر میراث فرهنگی تقدیر شدند.

* محمدمهدی نجفی: احداث موزه فرش شیراز جزو تعهدات میراث فرهنگی نبوده است

با وجود اینکه پرویز تناولی ساخت موزه‌ای مجزا در شیراز برای نمایش دائمی دستبافته‌های عشایری به فارس را جزو شروط اهدا این دستبافته‌ها قرار داده و شرط کرده که اگر موزه هشت سال پس از اهدا ساخته نشود (که اکنون نزدیک به ۵ سال از آن گذشته است)، دستبافته‌ها را از شیراز پس می‌گیرد و به شهری که بتواند برای آن موزه‌ای مستقل بسازد اهدا خواهد کرد، تا کنون نه تنها موزه‌ای برای نمایش دائمی این آثار احداث نشده، بلکه اداره کل میراث فرهنگی فارس نیز مسئولیت ساخت این موزه را بر عهده نمی‌گیرد.

در اهمیت مجموعه اهدایی پرویز تناولی همین بس که به جهت تنوع و کاربردهای آن بخش مهمی از فرهنگ، هنر، آداب‌ورسوم و تاریخ عشایر و روستانشینان ایران در خود جای داده است که از نگاه مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی بسیار حائز اهمیت است. از سوی دیگر از آنجا که سنت بافت برخی از این دست بافته‌ها به طور کامل فراموش شده و یا در حال فراموشی‌ست به نمایش درآمدن ان در موزه ای مستقل کمک مهمی به پژوهشگران، به ویژه دانشجویان رشته‌ فرش در ایران خواهد کرد.

محمدمهدی نجفی در گفت و گو با فارس اگاه در پاسخ به این سوال که از مهلت ۸ ساله پرویز تناولی برای ساخت موزه فرش در شیراز ۵ سال گذشته است آیا برنامه ای برای ساخت موزه به منظور نمایش دائمی این دستبافته های اهدایی دارید؟ احداث موزه را جوز تعهدات میراث فرهنگی برای نگهداری از این مجموعه نفیس نخواند.

وی در ادامه تاکید کرد: احداث موزه به تفاهم استاد تناولی با شهرداری شیراز برمی‌گردد. طبق این تفاهم، بنا بود ۱۴۰۰ گبه و دستبافته‌های دیگر به شهرداری شیراز واگذار شود، مشروط بر آن که موزه‌ای مستقل برای نمایش این آثار ساخته شود، اما تاکنون این امر محقق نشده است و این تعهد جزو شروط اهدا مجموعه دستبافته‌های عشایری  نبوده است.

نجفی با اشاره به پیشرفت پروژه موزه فرش شیراز که بناست یزبانی دائمی مجموعه دستبافته های عشایری را بر عهده داشته باشد توضیح داد: قرار بود منزل نصیرالملک جنب مسجد به موزه فرش اختصاص یابد. بخشی از این منزل که مربوط به دوران قاجاریه است، مرمت شده، اما بخش دیگر که مربوط به دوره پهلوی اول است، هنوز مرمت نشده است. بنابراین تا زمان اتمام این مرمت‌ها و تجهیز این خانه تاریخی به منظور تبدیل آن به موزه، مجموعه ۱۳۹۱ دستبافته عشایری اهدایی استاد تناولی در مخزن موزه پارس نگهداری خواهد شد تا از گزند هرگونه آسیب در امان بماند.

نجفی همچنین احتمال داد که اگر موزه منطقه‌ای فارس زودتر آماده شود، با توجه به چهار سالن ۱۶۰۰ متری موجود در آن، مجموعه دستبافته‌ها به نمایش عمومی در آن موزه منتقل خواهد شد.

وی در ادامه از تصمیم به نمایش دراوردن بخش های از دستبافته ها تا آماده سازی موزه خبر داد و گفت: در نمایشگاه فعلی که به مناسبت بزرگداشت روز موزه‌ها و هفته میراث فرهنگی برگزار شد، ۴۹ قطعه از این مجموعه به نمایش درآمد. انتخاب آثار از نقاط مختلف کشور مانند مازندران، لرستان، اسلام‌آباد، خوزستان و فارس انجام شده است. همچنین در هفته دولت در شهریور ماه نیز بخش دیگری از این آثار در مکان دیگری به نمایش عمومی خواهد آمد.

در پاسخ به انتقادها درباره شرایط نگهداری دستبافته‌ها، نجفی با رد نگرانی‌ها گفت: مخزن موزه پارس شرایط مناسبی برای نگهداری دستبافته‌ها دارد. کارشناس فرش و دستبافته‌های عشایری، تورج ژوله، که به دستور استاد تناولی مامور نظارت بر شرایط نگهداری این آثار بوده، بارها به شیراز آمده و وضعیت مخزن را بررسی کرده است. او همچنین از شرایط نگهداری مستنداتی تهیه کرده و برای استاد تناولی ارسال کرده که هر دو طرف از وضعیت راضی بوده‌اند. بنابراین نگرانی از بابت نگهداری این مجموعه وجود ندارد و اگر شرایط نامناسبی وجود داشت، آثار به استاد تناولی بازگردانده می‌شد.

نجفی در پایان سخنان خود به اهمیت و ارزش ویژه دستبافته‌های موجود در این نمایشگاه اشاره کرد و گفت: استاد تناولی در سفرهای خود به نقاط مختلف ایران، با دقت و حساسیت بالایی دستبافته‌هایی را جمع‌آوری کرده که از نظر تنوع، تعداد و نقوش، برخی از آنها کم‌نظیر یا بی‌نظیر هستند. این مجموعه که در اختیار استان فارس قرار دارد، یک گنجینه ارزشمند است و می‌تواند مورد استفاده پژوهشگران و تولیدکنندگان مختلف قرار گیرد.

*امیدوارم نمایشگاه دستبافته‌های عشایری زمینه‌ساز تولید محتوای علمی جدید شود

مدیر اسناد و کتابخانه ملی منطقه جنوب کشور، در مراسم افتتاح نمایشگاه دستبافته‌های عشایری که به همت اداره کل میراث فرهنگی و به مناسبت روزجهانی موزه ها در مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس برگزار شد، در گفت‌وگو با «فارس اگاه» اظهار داشت: میزبانی از نمایشگاه منتخبی از دستبافته های ارزشمند اهدایی استاد پرویز تناولی  برای ما افتخار بزرگی است که با مامورت سازمانی ما همخوانی بسیار زیادی دارد چرا که مرکز اسناد و کتابخانه ملی وظیفه حفظ، نگهداری و اطلاع‌رسانی میراث فرهنگی کشور را بر عهده دارد و این مسئولیت، ماموریت سازمانی و وظیفه ملی ماست.

مرجان یزدان‌پناهی همچنین با اشاره به اینکه پژوهش‌های پیوسته و منسجمی در زمینه دستبافته‌های روستایی و عشایری وجود دارد و جالب است که بخش قابل توجه و معتبر این پژوهش‌ها به بنیان‌گذار سازمان اسناد ملی ایران، استاد سیروس پرهام، تعلق دارد.افزود: خوشحالیم که این دستبافته‌های عشایری و روستاییی ما که از همان ابتدا با مرکز اسناد ارتباط داشته به نوعی به زلف مرکز اسناد گره خورده بودند حالا برای اولین بار در این مکان به نمایش درآمده‌اند.

مدیر اسناد و کتابخانه ملی منطقه جنوب کشور در ادامه سخنان خود با تاکید بر اهمیت برگزاری این نوع نمایشگاه‌ها گفت: امیدواریم برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی در شهر شیراز، زمینه‌ساز تحقیقات بیشتر در این حوزه باشد و موجب تولید محتوای علمی و فرهنگی جدید شود.

وی همچنین به توسعه فعالیت‌های فرهنگی عمومی در دستور کار مرکز اسناد اشاره کرد و افزود: این فعالیت‌ها باید همگن با ماموریت‌های سازمانی ما برگزار شوند. بخشی از فعالیت‌های فرهنگی ما شامل برگزاری دوره‌های آموزشی در زمینه اسناد، نسخ خطی و کتاب‌های قدیمی خواهد بود. همچنین تمامی موضوعات مرتبط با فرهنگ و کتاب در برنامه‌های فرهنگی ما گنجانده خواهد شد.

یزدان‌پناهی در پایان تاکید کرد: در این راستا، برگزاری برنامه‌های سینمایی تخصصی‌تر نیز در دستور کار قرار دارد و ما به برگزاری نقد و بررسی‌های سینمایی ادامه خواهیم داد.

گفتنی است نمایشگاه منتخب دست بافته های عشایری از ۲۸ اردیبهشت تا ۳ خرداد از ساعت ۱۳ تا ۷ عصر برای بازدید عمومی برقرار است.

پرویز تناولی، هنرمند مجسمه‌ساز، مجموعه‌ای از هزار و ۴۰۸ دستبافته عشایری و روستایی که در طول ۶۵ سال سفر در ایران از عشایر مناطق مختلف جمع‌آوری کرده بود را به وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اهدا کرد. او در نظر داشت این آثار در موزه فرش ایران به نمایش گذاشته شود، اما به دلیل کمبود مخازن نگهداری و علاقه‌اش به شیراز و فارس، این دستبافته‌ها را به شیراز اهدا کرد تا در ساختمانی که به این منظور بازسازی و مرمت شده است به‌طور دائمی به نمایش گذاشته شوند. از این میان، چندین قطعه از دستبافته‌ها در سال ۱۳۹۹ به موزه فرش تهران انتقال یافت و باقی آن‌ها به شیراز فرستاده شد. اکنون شیراز صاحب مجموعه بزرگی از ۱۳۹۱ قطعه دستبافته است که شامل زیراندازها (گبه، قالی و گلیم)، دستبافته‌هایی با کاربردهای گوناگون مانند سفره آرد، سفره نان، نمکدان، روکُرسی، چَنته، توبره، جُل، پوشش‌های چهارپایان، جای قلیان و تنباکو، جا قاشقی، خورجین و مفرش می‌شود. برای اولین بار پس از ۵ سال، بخش کوچکی از این دستبافته‌ها (معادل ۴۹ اثر) در ساختمان مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس به نمایش عمومی گذاشته شده است.

مجموعه کلی دستبافته‌های اهدایی آثاری هستند که از شمال تا جنوب ایران جمع‌آوری شده و به عشایر مختلفی چون قشقایی، بختیاری، شاهسوند، ایل خلج در منطقه ساوه، کلات نادری در خراسان و … تعلق دارند. هرکدام از این دستبافته‌ها به نمایش درآمد رد نمایشگاه حاضر، از جمله گلیم‌ها و جاجیم ها، تکنیک بافت، رنگ‌آمیزی و نقوش خاص خود را دارند که به معنایی شناسنامه هر منطقه در رنگ‌آمیزی و طراحی است. بازدیدکنندگان می‌توانند رنگ‌ها و نقوش خاص هر ایل عشایری را که نمونه‌ای از آثارشان در این نمایشگاه به نمایش درآمده، مشاهده کنند. این آثار دارای بافتی بسیار زیبا هستند و بافنده هر نقش را به‌صورت ذهنی یا با پیروی از الگویی خاص خلق کرده است. بینندگان در این نمایشگاه می‌توانند با بازدید از این نمایشگاه با گوشه ای از هنر عشایر مناطق مختلف ایران که ریشه‌هایی چند هزار ساله دارند، ارتباط برقرار کنند. نقوش این دستبافته‌ها ارتباطی عمیق با تاریخ و فرهنگ ایران دارند و برخی از آن‌ها در دیوارنگاره‌ها و سفالینه‌های ایرانی نیز تکرار شده است ارتباط ما با این دستبافته ها ارتباط با گذشتگان ماست.