پس از آنکه تهران – ریاض با وساطت چین در پکن توافق کردند، قرار شد دو کشور در مدت حداکثر ۲ ماه روابط دیپلماتیک خود را از سرگرفته و سفارتخانه‌ها و نمایندگی‌ها را بازگشایی کنند. گام درستی که روابط دو کشور را در مسیر ترمیم و بازسازی فعال قرار داده است.

چند ماه اخیر پس از اتفاقات و ناآرامی‌های پاییز و فشارهای بی‌سابقه‌ در سطح بین‌المللی و به طور خاص از سوی اروپا علیه کشورمان، تلاش گسترده‌ای انجام شد تا افکار عمومی دنیا علیه ایران هدف قرار گیرد. برخی صاحبنظران می‌گفتند هدف این فشارها، منزوی کردن ایران در منطقه و جهان بوده است.

اما به یکباره در بحبوحه روزهای آخر سال ۱۴۰۱، آنچه که سال‌ها همه انتظارش را می‌کشیدند، رقم خورد. توافق ایران و عربستان برای عادی‌سازی روابط؛ اما به طرز شگرف و غیرقابل پیش‌بینی در پکن.به این ترتیب نقشه غرب برای انزوای ایران به نتیجه موردنظر آن‌ها نرسید.

نکته جالب از سرگیری روابط ایران و عربستان این بود که در یک فرایند، به یکباره ۱۹ اسفند سال گذشته اعلام شد که ایران و عربستان در پکن با یکدیگر توافق کردند. موضوعی که چند سال‌ در دیپلماسی‌ کشور یک چالش ایجاد کرده بود و گاهی حتی هزینه‌های بسیاری نیز داشت. در ابتدای گامی جدید و رویکردی متفاوت و آشکار، «علی شمخانی» به پکن رفت. دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران و «مساعد بن محمد العیبان» مشاور امنیت ملی عربستان به عنوان بالاترین مقام امنیتی دو کشور بزرگ غرب آسیا این توافق را امضا کردند. «وانگ یی» وزیر امورخارجه و بالاترین مقام دیپلماتیک چین واسطه این توافقنامه بود.

چند روز قبل؛ وقتی فعالیت‌ها و تلاش‌ها از سوی دو طرف برای ازسرگیری روابط بیشتر و فشرده تر شد، «محمد کشاورززاده» سفیر جمهوری اسلامی ایران در چین و مغولستان (اکردیته) در توییتی اینچنین نوشت: «خدا را شکر که در یک فرآیند بی‌سروصدا با کمک برادرم سفیر عربستان سعودی در چین، روابط برادرانه ایران و عربستان به ریل درست خود بازگشت. امری که به‌عنوان یک دیپلمات ایرانی و مسلمان خواست و آرزویم بود. دوستانی که آشنایی با کار دیپلماسی دارند می‌دانند که چه کار سنگینی صورت گرفته است.»

پس از این رخداد بسیار مهم، کم‌کم فضای مثبت ایجاد شده حاصل از عادی‌سازی روابط ایران و عربستان، تاثیرات مثبت خود را در کل منطقه نشان‌ می‌داد، به طوری که شبکه خبری المیادین به نقل از منابع آگاه یمنی اعلام کرد، ریاض در نشستی با شورای ریاستی یمن تصمیم خود را برای پایان جنگ یمن اعلام کرده استپس از این رخداد بسیار مهم، کم‌کم فضای مثبت ایجاد شده ناشی از عادی‌سازی روابط ایران و عربستان، تاثیرات مثبت خود را در کل منطقه نشان‌ می‌داد، به طوری که شبکه خبری المیادین به نقل از منابع آگاه یمنی اعلام کرد، ریاض در نشستی با شورای ریاستی یمن تصمیم خود را برای پایان جنگ یمن اعلام کرده است.
همچنین یخ روابط کشورهای عربی با سوریه شکست و راه بازگشت آن به جمع کشورهای عربی بازتر شد؛ اسد به امارات رفت و اماراتی‌ها از او استقبال گرم کردند. حتی وزیر خارجه سوریه پس از ١١ سال به عربستان رفت و با پادشاه سعودی دیدار کرد، موضوعی که ناظران منطقه می‌گویند منطقه در آینده نیز شاهد اتفاقات مثبت دیگری پس ازسرگیری روابط ایران و عربستان،خواهد بود.

شنبه ۱۹ فروردین، در راستای اجرای توافق نامه؛ هیات فنی عربستان، وارد تهران شد و مشغول بررسی سازوکارهای مناسب برای بازگشایی سفارت عربستان در تهران و سرکنسولگری در مشهد شد. این هیات فنی، پنج شنبه ۲۴ فروردین به مشهد رفت. یک روز قبل از آن، هیات فنی ایران هم وارد ریاض شد.

سخنگوی وزارت خارجه اینگونه توضیح داد در گامی جدید و در راستای اجرای توافق جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی برای از سرگیری روابط رسمی و فعالیت دیپلماتیک نمایندگی‌های سیاسی و کنسولی دو کشور، هیأت فنی ایرانی مقارن ظهر امروز چهارشنبه وارد ریاض شد و مورد استقبال مسئولان عربستان سعودی قرار گرفت.

به گفته کنعانی، تلاش بر این است نمایندگی‌های ایران قبل از ایام حج سال‌جاری بازگشایی و فعال شوند.

اجرای کامل توافقنامه / گسترش تعاملات میان ملت‌های منطقه

اکنون چه باید کرد؟ پرواضح است که این توافقنامه مهم و خوب باید اجرایی و عملیاتی شود، تا علاوه بر کاهش تنش‌ها در سطح منطقه، در همه بخش‌ها مراودات دو کشور توسعه یابد. زمینه‌های مختلفی برای همکاری دو کشور وجود دارد، که می‌تواند هر دو کشور را منتفع سازد. به قول صباح زنگنه کارشناس خاورمیانه؛ هم باید امنیت کشورها حفظ و هم منافعشان تامین شود، به نحوی که شاهد «امنیت به معنای وسیع کلمه» باشیم تا عرصه‌های امنیت سیاسی، نظامی و اقتصادی را شامل شود زیرا بدون این ابعاد، امنیت معنای کاملی ندارد.

پنجشنبه گذشته (۱۶ فروردین) در گامی دیگر از این روند، وزیران خارجه جمهوری اسلامی و عربستان سعودی در پکن برای فعال کردن توافق‌نامه ۱۹ اسفند با یکدیگر دیدار کردند. این نخستین دیدار وزیران خارجه ۲ کشور پس از هفت سال قطع روابط دیپلماتیک به شمار می‌رفت؛ دیداری که خروجی آن بیانیه‌ای نویدبخش بود.

«حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه ایران و «فیصل بن فرحان» همتای سعودی او در متن بیانیه پایانی، متعهد شدند در «ایجاد امنیت، ثبات و شکوفایی منطقه» تشریک مساعی داشته باشند. در این مسیر، بر «فعال‌سازی موافقتنامه همکاری‌های امنیتی بین دو کشور» سال ۱۳۸۰ و «موافقتنامه عمومی همکاری» سال ۱۳۷۷ تاکید شد.

دو طرف توافق کردند هماهنگی‌های لازم را میان هیات‌های فنی برای بررسی راه‌های گسترش همکاری میان دو کشور از جمله از سرگیری پروازها و سفرهای متقابل هیات‌های رسمی و بخش خصوصی، تسهیل اعطای روادید برای شهروندان دو کشور از جمله روادید عمره، ادامه دهند.

رسانه ها گزارش دادند کابینه عربستان بر اهمیت پیگیری اجرای توافق با ایران تاکید کرده است.طبق این گزارش‌ها، در نشست کابینه عربستان به ریاست «ملک سلمان» آخرین تحولات مربوط به توافق ازسرگیری روابط عربستان با ایران مورد بررسی قرار گرفت.

در همین پیوند، یک هیات فنی عربستانی به مشهد برای آغاز به کار فعالیت کنسولی کشورش در این شهر  سفر کرد. طبق گزارش «محمد بهشتی منفرد»  رییس دفتر نمایندگی وزارت امور خارجه در خراسان رضوی ، با توجه به این که ساختمان کنسولگری عربستان در مشهد هفت سال متروکه و خالی بوده است،راه اندازی هر چه سریعتر فعالیت‌های کنسولی، تصمیم هیات فنی عربستانی بوده که اکنون در مشهد مستقر هستند.

شناخت دیپلماسی اقتصادی عربستان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بازیگر تاثیرگذار اقتصادی منطقه ، می‌تواند بازارهای منطقه را بیش از گذشته به یکدیگر پیوند داده و به هم متصل کند تا مردم این کشورها دسترسی سهل و راحت به بازارهای کشورهای همسایه داشته باشنداستقبال بخش خصوصی/بازار سه میلیاردی پیش روی ایران

گزارش‌ها حاکی از آن است که عربستان بر مبنای چشم‌انداز ۲۰۳۰، دیپلماسی اقتصادی جدیدی را طراحی کرده و به‌تدریج در حال اجرای آن است. بنابراین ضروری است طراحی، برنامه‌ریزی و چشم‌انداز آینده را مشخص و یک نقشه‌ راه در ایران با توجه به این برنامه برای تقویت روابط دوجانبه ترسیم شود. به همین دلیل شناخت دیپلماسی اقتصادی عربستان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بازیگر تاثیرگذار اقتصادی منطقه ، می‌تواند بازارهای منطقه را بیش از گذشته به یکدیگر پیوند داده و به هم متصل کند تا مردم این کشورها دسترسی سهل و راحت به بازارهای کشورهای همسایه داشته باشند.

برمبنای آمارهای ارائه شده از سوی بانک جهانی در حوزه تجارت کالایی، در سال ۲۰۲۰ مهم‌ترین شرکای صادراتی عربستان؛ امارات متحده عربی با سهم ۴.۸ درصد، چین با ۴.۴۱ درصد، هند با ۱.۶۷ درصد، سنگاپور با ۱.۵۵ درصد و بحرین با یک درصد هستند.

علاوه براین طبق گزارش صندوق بین‌المللی پول از افزایش ۱۴۱ میلیارد دلاری تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۲۰۲۲ خبر داد و اقتصاد ایران را در این سال به ‌عنوان بیست و دومین اقتصاد بزرگ دنیا معرفی و اعلام کرد. این موضوع بیانگر ظرفیت بزرگ اقتصادی کشور برای اقدامات اقتصادی موثر در منطقه و از جمله با عربستان به عنوان یکی از مهمترین بازیگران اقتصادی منطقه و بازار نفت در جهان است.

علاوه براین، گزارش اداره کل آمار عربستان حاکی از رشد ۸.۷ درصدی اقتصاد این کشور در سال ۲۰۲۲ است. براین اساس نرخ رشد اقتصادی این کشور بالاترین نرخ رشد در میان کشورهای گروه ۲۰،در سال گذشته میلادی بوده است.

طبق این گزارش، نرخ رشد اقتصادی عربستان باوجود شرایط پیچیده اقتصاد جهانی و چالش‌هایی که کشورهای جهان در فضای پسا کرونا و آغاز جنگ اوکراین با آن روبرو بودند، فراتر از انتظارات سازمان‌های بین‌المللی که حداکثر برآورد آن را به ۸.۳ درصدی رسانده بودند، رسیده است.

با توجه به این موارد، اکنون بخش خصوصی ایران پیشگام استقبال از عادی‌سازی روابط ایران و عربستان سعودی است و اقدامات لازم را برای تعاملات اقتصادی میان دو قدرت غرب آسیا، آغاز کرده است؛ به نقل از «کیوان کاشفی» عضو هیات رئیسه اتاق ایران، بخش خصوصی، برنامه‌ریزی برای تعامل اقتصادی با عربستان را آغاز کرده و به‌زودی اتاق مشترک بازرگانی ایران و عربستان راه‌اندازی می‌شود.

عضو هیات رئیسه اتاق ایران این را نیز گفته که ظرفیت تراز تجاری عربستان ۳۰۰ میلیارد دلار است، ظرفیتی که می‌تواند در افق سال‌های آتی، بازار حداقل دو تا سه میلیارد دلاری را پیش روی ایران قرار دهد.