حقابه ایران از رود هیرمند سالانه ۸۲۰ میلیون مترمکعب است، این در حالی بوده که به نظر می رسد، دولت افغانستان نه تنها عزم جدی برای دادن حقابه به کشورمان ندارد، بلکه آب موجود در پشت سدهایش را به سمت شوره زار گودزره هدایت می کنند، آن هم در شرایطی که این عهدشکنی افغانستان مردم سیستان و بلوچستان را در تامین آب مورد نیاز دچار مشکلات زیادی کرده است.

به گزارش فارس آگاه به نقل از پایگاه خبری مدیریت زیست، الهام صادقی– سهم حقابه‌ ایران از رود هیرمند طبق معاهده ای که در سال ۱۳۵۱ میان ایران و افغانستان منعقد شده است، ۲۶ مترمکعب آب در ثانیه بوده که البته این عدد به زمان نرمال آبی تعلق دارد، به این ترتیب حقابه ایران سالانه ۸۲۰ میلیون مترمکعب خواهد بود.

با این وجود افغانستان در سال‌های گذشته به بهانه های مختلف از جمله خشکسالی از تامین حق آبه ایران از رودخانه هیرمند سرباز زده است، ادعایی که با بهره گیری از آن تلاش کرده تا به توجیه عمل نکردن به تعهد بپردازد.به طور نمونه طبق آنچه که در پایگاه بررسی تحولات افغانستان در زمینه حقابه ایران از هیرمند آمده است، حداقل از سال ۱۳۸۰ تا به امروز، سه مقوله در قالب مانع بر  سر راه معاهده حقوقی منعقد شده در سال ۱۳۵۱ وجود داشته است.

تأثیر سیاست آمریکا در منطقه موجب شده تا روند مذکور میان دو کشور ایران و افغانستان وارد فاز سیاسی شود، علاوه براین باید به موضوع دیگری نیز اشاره کرد، اینکه تجهیزات فنی عنوان شده در متن معاهده مورد نظر جهت نظارت فنی از آب هلمند یا همان هیرمند مورد تعمیر و نوسازی قرار نگرفته اند.

سومین عامل نیز از این قرار است که بعضی اقدامات و تأسیسات مانند احداث سد و کانال‌ در مسیر رودخانه مذکور مشکلاتی را به وجود آورده است که در غیاب بررسی هیئت فنی، هر یک از طرفین یکدیگر را به عنوان مسبب مشکلات، متهم می‌سازند.

خشکسالی از بهانه تا واقعیت (تصویر یک کار شود)همه این موارد و انداختن توپ تقصیر در زمین خشکسالی در شرایطی عنوان می شود که در دنیای امروز می توان با کمک شیوه های سنجش از دور و بهره گیری از تصاویر ماهواره‌ای این ادعاها را بررسی کرد.

اینکه اگرچه دولت کشور موردنظر با احداث سدهای مختلف از جمله کمال خان، سلما، و بخش آباد  در مسیر رودخانه هیرمند اعلام کرده آب کافی در این مسیر وجود ندارد تا به ایران برسد، اما براساس گزارش های منتشر شده است، وضعیت ذخیره آب در پشت سدهای کجکی و کمال خان و روند تغییرات مساحت آنها در ماه‌ های اخیر مورد بررسی قرار گرفته که نشان داده است، در بازه زمانی مهرماه سال گذشته تا فروردین ماه امسال وضعیت ذخیره آب در پشت سد کجکی روند افزایشی را تجربه کرده است.

همچنین در خصوص سد کمال خان هم این شرایط از آبان ماه تا اسفند ماه سال ۱۴۰۱ مشهود است.

بنابراین می توان عنوان کرد طبق نتایج از پردازش تصاویر ماهواره‌ای به دست آمده آب کافی در مخزن دو سد اشاره شده وجود دارد.

هدایت آب به سمت شوره زار گودزره افغانستاناز سوی دیگر تصاویر موجود نشان می دهد، دولت افغانستان کانالی در حاشیه سد کمال خان ایجاد کرده است که از این طریق آب رودخانه هیرمند و آب پشت سد کمال خان را به سمت شوره زار گودزره در خاک خود هدایت می کند.

به عبارتی گزارش های موجود حکایت از این دارد که در یک ‌سال اخیر حدود دومیلیارد متر مکعب آب به این شوره زار سرازیر شده است.

تصاویر ماهواره‌ای خیام نیز بیانگر این موضوع بوده که منطقه بیابانی و شوره ‌زار گودزره دارای آب بوده و آب شیرین پشت سد کمال‌خان که سرریز سد بوده، در شوره‌زار جنوب سد رهاسازی شده و در عمل، آب شیرین از بین رفته است.به عبارتی حقابه سیستان و بلوچستان و مردمانش که این روزها کمبود آب برایشان به معضلی جدی تبدیل شده است، به شوره زار بدون سکنه گودزره می رود و جلوی ورود آب پشت سد کمال خان به خاک ایران نیز گرفته می شود، آنچه که با توجه به تصاویر ماهواره ای مربوط به سال های ۱۳۹۸ و ۱۴۰۰ به آن اشاره کرده است.

آنچه که جدا از خشکسالی استان سیستان و بلوچستان موجب  خشک شدن تدریجی تالاب بین المللی هامون و شکل گرفتن یک کانون‌ مهم و اصلی برای وقوع ریزگرد در سیستان نیز شده است.

عهدشکنی همسایه شرقی تا روزهای سخت مردم سیستان و بلوچستاندر چنین شرایطی به نظر می رسد دولت افغانستان عزم جدی برای دادن حقابه ایران ندارد، حتی به دنبال اظهارات آیت ‌الله سیدابراهیم رئیسی، رئیس ‌جمهور کشورمان درباره حقابه هیرمند و تضییع حق مردم ایران در این زمینه واکنش مثبتی در این باره از سوی افغانستان مشاهده نشد، بلکه حتی برخی اظهارنظرها و رفتارها به نوعی به احتمال بروز تنش میان دو کشور دامن زد.

به هر حال همسایه شرقی کشورمان با عدم اجرای تعهدات خود باعث شده تا با توجه تاثیر مهم آب این رودخانه بر زندگی مردم سیستان و بلوچستان، ساکنان این استان روزهای سختی را سپری کند، به واقع برای پیگیری حقابه ایران چه می توان کرد؟

در این خصوص کارشناسان براین باور هستند؛ اقدام لازم جدا از مذاکراتی که تجربه ثابت کرده چندان نتیجه بخش نخواهد بود، از چند مسیر قابل انجام خواهد بود. به این معنا که بخشی از آن با استفاده از اهرم های تجاری و بخشی نیز  با ایجاد فشار از ناحیه مراجع بین‌المللی می تواند اجرایی شود، چرا که با توجه به آنچه که شاهد هستیم به نظر نمی رسد، دولت افغانستان تصمیمی برای ارائه حقابه هیرمند به ایران داشته باشد.

ضمن اینکه برخی اخبار منتشر شده در فضای مجازی حکایت از این دارد که همسایه شرقی ایران تلاش دارد تا با تبدیل این امر به مقوله ای سیاسی از اجرای تعهد خود در این خصوص سرباز زند.