دکه های مطبوعاتی آخرین حلقه مفقوده فروش نشریات
همراه با گفت و گو با دو دکه دار قدیمی و رئیس گروه امور رسانه ای فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس ‏

فاطمه مقدم –فارس آگاه
فقط اسمی از نشریات و مطبوعات برای دکه های روزنامه فروشی، باقی مانده است، در اصل این دکه ها، چندین سال است که به یک ‏سوپرمارکت کوچک، تبدیل شده است. اغلب مشتریان این دکه های سابقا مطبوعاتی، کارمندان و دانشجویان یا مسافرانی هستند که چای یا قهوه و چند بیسکوئیت یا ‏اقلام خوراکی دیگر می خرند، برخی جلوی همان دکه ها، قهوه و کیکشان را میل می کنند و می روند، بدون آنکه چشمشان هم به تیتر روزنامه یا عنوان جذابی از یک مجله، گیر کند. چرا که روزنامه ها و مجله ها چندین سال است که از پیشخوان، به پستوی دکه های روزنامه فروشی رفته اند، بیشتر روزنامه ها و مجله های این دکه ها، باطله و تاریخ گذشته است و دیگر خبری از انبوه روزنامه های چیده شده، جلوی دکه که آجری آن را نگه می داشت، نیست. حتی خبری از مجله های تخصصی چیده شده در دو لنگه در آهنی دکه هم نیست. دکه های مطبوعاتی نیز این روزها، دیگر فرسنگ ها از رسالت اصلی خود دور ‏شده اند و بقای حیات شان به فروش هر محصولی جز نشریات، بسته شده است. روزنامه هم اگر بفروشند، باطله و برای کاری غیر از خواندن است.‏ قیمت روزنامه های باطله، بین کیلویی ۳۰ تا ۶۰ هزار تومان بسته به جنس و اندازه روزنامه و تمیز و مرتب بودن، به فروش می رسد. این روزنامه های کیلویی را برای نظافت یا اسباب کشی یا پیچیده شدن دور سبزی و کاهو می فروشند، مشتری مجله های باطله جدول هم اغلب کهنسالان آلزایمری هستند که برای به تعویق افتادن فراموشی، با توصیه و تجویز دکتر، نسبت به حل جدول اقدام می کنند.

🔶 دکه های تنقلاتی شهرداری هیچ اجباری در فروش روزنامه یا مجله ندارد
نایب رئیس اتحادیه دکه های مطبوعاتی شیراز، در گفت و گو با «شهر مردم» با اشاره به اینکه دکه های مطبوعاتی در کشور، بیشتر از ۷۰ سال قدمت دارند، گفت: در دوره ای که فروش نشریات خوب بود، دکه ها عمده تمرکزشان بر فروش مطبوعات بود اما با کم شدن رونق فروش مطبوعات و با توجه به اینکه سازمان میادین و مشاغل شهرداری، اقدام به عرضه دکه هایی در سطح شهر به منظور فروش تنقلات کرد، این دکه ها در حدود ۱۵ سال است که به سطح شهر اضافه شده اند و کاملا زیر نظر سازمان میادین و مشاغل شهرداری، به فعالیت می پردازند. این دکه های تنقلاتی، هیچ اجباری در فروش روزنامه و مجله ندارند، چون کارکردشان متفاوت از دکه های مطبوعاتی است.

🔶 در شیراز هیچ دکه ای نداریم که تنها کارکرد مطبوعاتی داشته باشد
مجتبی صفایی، با اشاره به اینکه ما در کل شهر، ۳۰۰ دکه مطبوعاتی داریم که ۲۱۳ مورد از این دکه ها، از قدیم فعالیت می کردند و با انتقال سندشان به اشخاص دیگر، دکه های خریداری شده به سازمان میادین هزینه پرداخت کرده اند و در قراردادهای جدیدشان، کارکردشان به کیوسک مطبوعاتی و تنقلاتی، تغییر یافته است، گفت: دیگر هیچ دکه ای در شهر نداریم که تنها کارکرد مطبوعاتی، داشته باشد. از سویی، با توجه به هزینه هنگفت خریداری و نقل و انتقالات این دکه ها که سازمان میادین از مالکان و مستاجران اخذ می کند، امکان اینکه از مالک یا مستاجر، توقع فروش انحصاری نشریات داشته باشیم، غیر منطقی و غیر ممکن است.
صفایی، در ادامه اضافه کرد: از زمان کم شدن تیراژ مطبوعات، در بخش هایی از شهر چون والفجر، اصلا نشریات از قبیل روزنامه و مجله، توزیع نمی شود. هیچ موزعی از روزنامه ها یا دفاتر انتشاراتی ها، به کل شهر سر نمی زند تا روزنامه یا مجله ها را توزیع کند و نشریات، در تعداد معدودی از دکه های مطبوعاتی، توزیع می شوند، چون برای روزنامه یا مجله به صرفه نیست که به موزع خود، حقوقی برای طی کردن مسافت های زیاد در سراسر شهر و رساندن چند دانه روزنامه به دکه ها، در برخی از نقاط شهر، چون صدار و غیره بپردازد، به همین سبب، خود روزنامه ها یا دفاتر پخش مطبوعات، از خیر توزیع نشریات به اکثر دکه های مطبوعاتی شهر گذشته اند.
مشتری مجله های باطله افراد کهنسال هستند
این دکه دار قدیمی شهر شیراز، در ادامه در پاسخ به این سوال که میانگین فروش روزنامه در دکه شما در طول یک روز چقدر است؟ گفت: نزدیک به ۵ سال است که تعداد فروش روزنامه از هر صد تا به فروش یک دانه، تقلیل یافته است. با این همه در برخی از مناطق شهر، چون بلوار سیاحتگر، فروش مطبوعات هنوز رونقی دارد. فروش مجله هم متفاوت شده است، مجله روز، دیگر فروشی ندارد، چون آنقدر گران هستند که مشتری هایشان را از دست داده اند، اما فروش مجله باطله، خوب است، از این رو، ما مجله های تاریخ گذشته را از تهران به قیمت هر کدام ۲۲ تا ۲۵ هزارتومان می خریم و این مجله ها که عمدتا جدول هستند، نظیر کلبه، کولاک، عنوان ، روزهای زندگی و… را برای جدول و بازی سدکو می فروشیم، به همین سبب، مشتریان این مجله ها نیز افراد کهنسال بالای ۶۰ تا ۶۵ سال هستند که دکتر به آنها توصیه کرده، برای جلوگیری از زوال عقل و یا پیشرفت آلزایمر، جدول حل کنند. در واقع، بیشتر از ۸۰ درصد از کسانی که این مجله ها را می خرند، از این قشر جامعه هستند تا بیماری آلزایمر را به تاخیر بیندازند. البته به مرور زمان، این تعداد مشتری ها نیز کمتر می شود.
به گفته صفایی، روزگاری خرید روزنامه، اولویت مردم بود. بعد از مدتی، خرید مجله های تخصصی و سرگرمی، به اولویت مردم تبدیل شد و بعدها هم خرید مجله از اولویت افتاد، تنها خرید مجله های جدول، رونقی داشت که کم کم این نوع مجله ها نیز بازار خود را از دست می دهند و دیگر تنها مجله های باطله به فروش می رسد، اما فروش همین مجله های باطله نیز از رونق افتاده است.
🔶 فروش نشریات باطله بیشتر از نشریات روز است
صفایی، در خصوص فروش روزنامه های باطله، گفت: فروش رونامه باطله هنوز رونق دارد، چون استفاده از کاغذ روزنامه برای مصارفی چون، نظافت یا استفاده در کارواش ها برای کف اتومبیل های شسته شده یا پر کردن کیف و کفش های مغازه های کیف و کفش فروشی است. روزنامه های باطله را با کیلویی ۳۰ تا ۳۵ هزار تومان و گاه بالاتر، می فروشیم و اتفاقا مشتری های روزنامه های باطله از رونامه های روز، بیشتر است، حتی آنها که روزنامه روز هم می خرند، گاه برای استفاده ای غیر از خواندن است و به دنبال روزنامه های پر برگ با کاغذهای جنس مرغوب تر می گردند.
صفایی، در خصوص نظارت اتحادیه بر عرضه نشریات در دکه های مطبوعاتی، اظهار داشت: اتحادیه دکه های مطبوعاتی، هر دو ماه یکبار، از تمام دکه های سطح سطح شهر، بازدید می کند تا فروش روزنامه و مجله از پیشخوان آنها خارج نشود و در واقع، دکه های مطبوعاتی موظف هستند که هر روزنامه ای را که موزعان به آنها برای فروش عرضه می کنند، دریافت کنند و بازرس اتحادیه به دکه ها اعلام کرده است که باید روزنامه ها و مجله هایی را که موزعان به آنها داده است، بگیرند و اگر به دکه ای برخوردید که نه مجله و نه روزنامه داشت، بدانید که موزعی وجود نداشته که به آنها، روزنامه و مجله بدهد و به عبارت واضح تر، برای نشریات نمی صرفد که موزع خود را به مسافت های طولانی در سراسر شهر بفرستند که فردا مجبور به برگشت آن به دفتر روزنامه باشند.

🔶 روزگاری از روزنامه پر تیراژ شیراز ۳۰۰ نسخه می فروختیم حالا ۷ نسخه هم به زور می فروشیم
«حسین برادران افتخاری» هم که ۴۰ سال است دکه روزنامه فروشی ای را در خیابان سیاحتگر، در تملک دارد و به گفته اعضای هیات مدیریه اتحادیه این صنف، از معدود دکه دارانی است که بیشترین تعداد روزنامه و مجله را در طول روز می فروشد، در گفت و گو با شهر مردم از کم شدن شدید فروش مطبوعات، خبر داد و گفت: روزنامه و مجله خوانی، در چند سال گذشته، فرهنگی بود که عده ای از افراد باسواد به آن، علاقمند بودند، اما این فرهنگ با همه گیری شبکه های اجتماعی و رونق استفاده از اینترنت بر روی گوشی ها، از بین رفته است و حتی اگر کسی هم همچنان روزنامه بخواند، آن روزنامه را روی گوشی خود می بیند و دیگر کسی برای خرید روزنامه، هزینه نمی کند.
این دکه دار با سابقه، با اشاره به اینکه در حدود پنج سال پیش، هنوز فروش مطبوعات رونق داشت، اضافه کرد: روزنامه های کثیر الانتشار کشوری چون همشهری، جام جم و ایران در چند سال گذشته، در دکه ما به تعداد زیادی به فروش می رسید همچنین روزنامه خبر جنوب که متعلق به شیراز بود نیز فروش فوق العاده ای داشت، به طوری که ما در دکه، روزانه ۳۰۰ عدد روزنامه خبرجنوب می فروختیم، اما اکنون روزنامه خبر جنوب شش تا هفت عدد و از روزنامه های کشوری و محلی، تنها دو تا سه عدد در روز فروش داریم و بس. این فروش هم به سبب آن است که من مشتری های قدیمی دارم که همچنان روزنامه می خرند و برخی مشتریان هم اشتراک دارند که هنوز هم به فروش روزنامه به آنها می پردازم، اما این افراد نیز کمتر از انگشتان دست هستند.
«برداران افتخاری» فروش نشریات باطله را یکی دیگر از بخش های کاری خود برشمرد و گفت: فروش روزنامه های باطله در برج های سه و چهار و پنج که اسباب کشی بیشتر می شود، رونق می گیرد، اما مجله های باطله نیز که روزگاری فروش خوبی داشت، اکنون با افت فروش روبرو شده است و همان معدود افراد سالمند همچنان مجله باطله و مجله های جدول و سدوکو می خرند. اگر بخواهم مقایسه ای از فروش مجله های سرگرمی بدهم، من در دو سه سال گذشته، ۵۰ مجله جدول و سرگرمی را در عرض سه روز می فروختم، اما حالا این تعداد را در طول یکماه هم به سختی می فروشم.
وی، عمده فروش دکه خود را تنقلات خواند و گفت: روزنامه و مجله سود ۱۰ درصدی از هر نسخه دارد، اما ما همچنان به عرضه آن، در پیشخوان دکه می پردازیم اما آنچه دکه را نگه می دارد، فروش اقلام غیرمطبوعاتی چون تنقلات و خوارکی هاست.

🔶 ارائه غیر حرفه ای نشریات در دکه های مطبوعاتی خوانندگان را جذب نمی کند
بی آنکه بخواهیم کاهش فروش نشریات را گردن دکه های مطبوعاتی بیندازیم، باید بگویم وضع فروش روزنامه و نشریات فعلا در کما است و هنوز به مرگ کامل نرسیده است. اما همین وضعیت کما نیز خیلی اسفبار است، هنوز پیش می آید که مشتری به دنبال خرید روزنامه باشد، اما این مشتریان همان هایی هستند که از سی سال پیش، روزنامه خوان بوده اند و نمی توانند این عادت را ترک کنند، با از دور خارج شدن این تک و توک مشتریان کهنسال، وضع فروش روزنامه از این هم بدتر خواهد شد، دیگر هیچ جوانی، حاضر به خرید روزنامه نیست. اما هنوز هستند مجله خوان هایی که به دنبال مجله های تخصصی در کتابفروشی ها و آموزشگاه های فنی و حرفه ای می روند، چرا که دیگر صاحب امتیازان و سردبیران مجله های تخصصی، حاضر به عرضه مجله خود در فضایی غیر حرفه ای و شبیه به سوپر مارکت دکه‌های مطبوعاتی نیستند و کسی که به دنبال مجله تخصصی است باید آن را از جایی چون کتابفروشی بخرد که فراخور حال مجله و زحماتی باشد که برای تهیه آن کشیده شده است.
رئیس گروه امور رسانه ای فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس نیز در این خصوص در گفت و گو با شهر مردم، با اشاره به اینکه چندین سال پیش، صدور مجوز برای دکه های مطبوعاتی از سوی فرهنگ و ارشاد اسلامی، انجام می شد و فقط مکان را شهرداری در اختیار این دکه ها، قرار می داد، اما اکنون، مکان و مجوز هر دو از سوی سازمان میادین و ساماندهی مشاغل شهرداری شیراز، انجام می شود، گفت: رسالت دکه‌های مطبوعاتی، این بود که در زمینه فروش نشریات، کار کنند، اما اکنون این رسالت تا حد زیادی، فراموش شده است و بنا به دلایلی که مهم‌ترین آن، سوددهی است، این دکه‌ها به سمت فروش تنقلات، رفته اند و به یک سوپری کوچک، تبدیل شده اند.
سیدشهاب میرباقری، با اشاره به اینکه اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، در زمینه توزیع نشریات، همچنان فعالیت دکه های مطبوعاتی را مورد بررسی قرار می دهد، افزود: با این همه، ما قدرت قانونی برای جلوگیری از فعالیت های دکه هایی که از فروش مطبوعات سرباز می زنند، نداریم. در واقع، ما در بررسی های خود، متوجه شده ایم که تعداد اندکی از دکه های مطبوعاتی، همچنان فروش روزنامه و مجله را انجام می دهند و تعدادی از آنها از پذیرش روزنامه و مجله سرباز می زنند. در این خصوص، شهرداری باید پاسخگوی تخلف دکه ها باشد و در قراردادهای خود، بر این موضوع تاکید کند که دکه ها، باید بخش بزرگی از مکان خود را به فروش مطبوعات و نشریات، اختصاص دهند نه اینکه این کار را به صورت رفع تکلیف و به بدترین شکل ممکن انجام دهند و تنها به فروش تنقلات، مشغول باشند.
میرباقری، در ادامه عنوان کرد: این دکه ها، علاوه بر منافع و سوددهی از فروش، باید به رسالت اصلی خود که عرضه مناسب و شایسته مطبوعات است، بپردازند، در حالی که این دکه ها، محل مناسبی را برای عرضه مطبوعات، آن هم به شکل مطلوبی که در سابق عرضه می شد، در نظر نمی گیرند. روشن است وقتی نشریات با شکل و شمایلی درست به مخاطبان، عرضه نشوند و یا به بدترین شکل ممکن این کار صورت گیرد، عامل مهمی است که در کنار دیگر عوامل، چون کم شدن تیراژ مطبوعات و مجله ها و رونق استفاده از شبکه های مجازی و خواندن خبر و مقاله در موبایل، در بی رغبتی مردم برای خرید نشریات بی تاثیر نیست و در واقع این عرضه ضعیف نیز خود عامل دیگری شده که نظر مخاطبان، به خرید مطبوعات جلب نشود.