مزارستانی که در ایران نظیر ندارد ، هفتصد و هشتاد و دومین شب از شب­‌های بخارا به «شب تخت فولاد» اختصاص داشت و صاحبنظران در ضرورت معرفی آن و نقد وضعیت حفاظت از آن سخن گفتند.

به گزارش فارس آگاه به نقل از روابط عمومی فرهنگسرای نیاوران، این رویداد فرهنگی از سلسله نشست­‌های شب­‌های بخارا بود که به معرفی یکی از مزارستان­‌های تاریخی شهر اصفهان، به نام «تخت فولاد» اختصاص داشت. در این مراسم که جمعی از صاحب­نظران و علاقه­‌مندان در آن حضور داشتند، سید احمد محیط‌ طباطبایی، ناصر نوروززاده‌ چگینی، محمود فروزبخش و علی دهباشی به سخنرانی و معرفی این بنای تاریخی پرداختند.

سید احمد محیط طباطبایی، رئیس کمیته ملی موزه‌ها با تأکید بر اینکه حفظ و مراقبت از این مجموعه‌ی فرهنگی و تاریخی وظیفه همگان است، تخت فولاد را به تنهایی یک روایت‌گر تاریخ و یک موزه معرفی کرد و افزود: این گورستان، نشان از وضع اقتصادی، فرهنگی و وضعیت مردم زمان خود دارد.

او ادامه داد: در دوران صفویه شاهد گسترش گورستان صفویه بوده‌ایم، هرچند این آغاز را باید در دوران ایلخانیان جست‌وجو کرد. تا پایان صفویه این گسترش ادامه پیدا کرد و متوقف نشد و امروز وظیفه ماست که تخت فولاد را به عنوان یک اثر فرهنگی حفظ کنیم و پاس بداریم و برای معرفی آن به دیگران بکوشیم.

محیط طباطبایی در ادامه گفت: در چند سال اخیر، مدیریت تخت فولاد، پیشرفت این مجموعه را در دستور کار قرار داده‌ است و امروز باید تأکید کنیم که ما نظیر این تخت فولاد را در ایران نداریم.

مزارستانی که در ایران نظیر ندارد

سخنران دیگر این نشست ناصر نوروززاده چگینی، باستان‌شناس بود. او به دغدغه‌اش برای حفظ و ارتقای تخت فولاد اشاره کرد و گفت: باید دخالت‌ها را در محیط‌های تاریخی مانند تخت فولاد به حداقل برسانیم و امروز تنها باید مرمت‌هایی علمی انجام داد نه مرمت‌های غیرکارشناسی که با  دست‌کاری­‌های اشتباه به این بنا لطمه وارد شود. دغدغه من حفظ این اثر تاریخی و یادآوری این مهم به مسئولان است و به آن­ها توصیه می‌کنم که بازخوانی این محیط را در دستور کار خود قرار دهند.

این باستان‌شناس با اشاره به گستردگی تخت فولاد، اظهار کرد: باید راه‌هایی پیدا کنیم که ارزش‌های نهفته در این مجموعه کشف شود و از طرف دیگر گستره بیشتری از مردم بتوانند با این ارزش‌ها ارتباط بگیرند و دامنه شناخت مردمی نسبت به این مجموعه تاریخی افزایش یابد.

مزارستانی که در ایران نظیر ندارد

محمود فروزبخش نیز از صاحب نظرانی بود که با اشاره به استعاره ققنوس بیان کرد: امروز استعاره ققنوس بهترین استعاره برای شرح حال وضعیت اصفهان است. ققنوس مرغی است که می‌سوزد و از خاکسترش، ققنوس دیگر متولد می‌شود و این استعاره به ما امید می‌دهد.

این اصفهان­‌پژوه افزود: اصفهان در زمان حمله افغان ویران شد، اما پس از آن توانست به واسطه دو شخصیت مدفون در تخت فولاد دوباره احیا شود. اولین نفر، ملا اسماعیل خواجویی بود که در دوره هفت سال تسلط افغان‌ها بر اصفهان، پناه مردم  بود و سبب شد با باقی ماندنش در شهر اصفهان، تشیع حفظ شود.

فروزبخش گفت: آقا محمد بیدآبادی، از شاگردان برجسته ملا اسماعیل خواجویی با واسطه سرسلسله عرفای مکتب نجف است و از این طریق بسیاری از عرفای شیعه که تاکید بر شریعت دارند، به او می‌رسند. به این طریق هم از حیث حکمت و هم از حیث عرفان، او سرسلسله است و باید اعتراف کنیم که تاریخ تشیع بعد از او سیری صعودی به خود گرفته است.

این نویسنده در پایان سخنانش گفت: وقتی ما احوال این دو حکیم الهی مدفون در تخت فولاد را می‌بینیم که چگونه پس از ویرانی افغان‌ها مسیر تاریخ را عوض کردند،   با خود می‌گوییم که تکرار ماجرای ققنوس، امری امکان‌پذیر است و از این طریق رجوع به مشاهیر تخت فولاد موجب خلق امید می‌شود.

مزارستانی که در ایران نظیر ندارد

علی دهباشی، سردبیر مجله بخارا نیز  با ذکر خصوصیاتی از قبرستان تخت فولاد گفت: تخت فولاد، گنجینه گران‌بهایی از حجاری‌ها، تکایا، آب انبار، کاروانسرا و معماری‌های متنوع است. قدمت این قبرستان به قرن چهارم و پنجم می‌رسد که در دوره‌های مختلف تاریخی، میراثی را برای امروز ما نگه داشته است.

او افزود: تخت فولاد تنها یک گورستان نیست، بلکه سرزمینی است که پدیده‌های فرهنگی، معماری و زیباشناسانه در آن قرار دارد. تخت فولاد آن‌قدر ظرفیت دارد که باید به جزء به  جزء آن پرداخته شود. تخت فولاد بنا به گفته استاد همایی، اثری زیبا و منحصر به فرد است.

دهباشی در پایان گفت باید از شخصیت محمدعلی مخلصی که در سال‌های گذشته اثر پژوهشی مدونی در مورد تخت فولاد در چهار جلد نگاشته است، تجلیل به عمل آید.

مزارستانی که در ایران نظیر ندارد

در پایان این مراسم، از کتاب «نیمه پنهان شهر» رونمایی شد. این اثر حاصل بیست گفت‌وگوی محمد جواد مهدیان با صاحب نظران پیرامون تخت فولاد و مشاهیر مدفون در آن است. در این کتاب، گفت‌وگوهایی با ابراهیم فیاض، محمدتقی سبحانی، علی صدرایی خویی، اصغر طاهرزاده، حسن معلمی، محمدحسین ریاحی، سید مهدی رجایی، اصغر منتظرالقائم و… مکتوب شده­ است.

شب تخت فولاد به همت علی دهباشی، مجموعه فرهنگی تخت فولاد و با حمایت صندوق اعتباری هنر و فرهنگسرای نیاوران برگزار شد.