یک شیراز است و عروسی درخت نارنج ، به گزارش سيد محی الدین حسینی ارسنجانی خبرنگار فارس اگاه، دیار زیبای شیراز و آب و هوای مساعد و چهار فصل آن مستعد کشت و برداشت انواع گیاهان و درختان است اما تا شنیده ایم و خوانده ایم درختان سرو و نارنج سمبل و نماد شیراز میباشند.شهر شیراز و دو شهر کازرون و جهرم در فارس با برخورداری از نارنجستانهای بزرگ در اواخر اسفند ماه و اوایل بهار از فروردین تا اردی بهشت با شکوفه های زیبا، طراوت و سرسبزی درختان نارنج شکوه و زیبایی خاص خود را میگیرند بویژه در فروردین و اردیبهشت زیبا و بی نظیر شیراز خصوصا در اطراف مراکز تاریخی و گردشگری این شهر و از جمله در حیاط خانه های مردم ،آرامگاههای سعدی و حافظ،عملرت کلاه فرنگی خانه های سنتی بافت تاریخی، در بولوارها و خیابانها و در هر کوی و برزن آدمی را مست و مدهوش از عطر خوش بهار نارنج میکند.درخت و میوه ای که در فرهنگ عامه مردم ایران و فارس خصوصا شیرازی ها مطرح و داستان ها و روایاتی از آن ذکر شده و اعتقادات و باور های عمومی مردم درباره درخت نارنج و میوه نارنج از قدیم الایام توسط پیشینیان و نیاکانمان تا به امروز و سینه با سینه منتقل گردیده تا به ما رسیده است. در این مجال به ذکر گوشه ای از آداب و رسوم مردم شیراز در اجرای سنت دیرین عروسی درخت نارنج میپردازم.

□نارنج؛این همه خاصیت و  رسم کهن آن

بارش نم‌نم باران که با بوی نارنج در آمیخته، خاطرات شیرینی برایتان تداعی میکند که نگو و نپرس!بهار نارنج را می‌توان سبکی خاص از زندگی مردم شیراز دانست و در فرهنگ عامه مردم شیراز فصلی مهم به این نام و مشتقات پیرامونی آن میتوان یافت.از بهار نارنج و عرقیات بهار نارنج تا ترشی نارنج و شربت نارنج و خود میوه نارنج و درخت نارنج، افسانه عروسی بهار نارنج و…که هر کدام از این ها تاریخچه و فلسفه خاص به خود را دارد و شنیدنی است و هنوز هم برخی از آداب و رسوم مربوط به نارنج در شیراز اجرا و در سخنرانی ها و برنامه ها گفته شده یا به نمایش در می آیند.

نارنج از درختش گرفته تا میوه و شکوفه های آن و از آب نارنج گرفته تا حتی برگ ها و شربت و دمنوش بهار نارنج همه و همه مفیدند و خاصیت های زیادی برای سلامتی بدن دارند.شکوفه‌ های درخت نارنج را می‌توان به عنوان دمنوش برای آرامش قلب و بوی خوش آن را اسانس و عطردهنده استفاده کرد.شربت بهار نارنج و مربای بهار نارنج هم جزئی از سفره سخاوت مند انه شیرازی‌ها و بهترین سوغاتی است که می‌شود از شیراز به خانه برد. مربای بهار نارنج نیز برای خود حکایتی دیگری دارد؛ مربایی که هوش از سر شما خواهد برد. سر سفره‌ صبحانه سرو کردن مربای بهار نارنج و در هنگام عصر خوردن دمنوش آن عجیب می‌چسبد. خیلی از مسافر ان شیراز بهارنارنج را به عنوان یکی از معروف‌ ترین سوغات شیراز به شهرشان می‌برند.مادربزرگ‌های شیرازی علاوه بر اینکه از شکوفه‌های درخت نارنج آن همه خوراکی لذیذ تهیه می‌کنند، از پوست میوه نارنج هم در تهیه غذاهای سنتی شیراز بهره می‌برند. مادربزرگ‌های مهربان شیرازی پوست نارنج را روی بخاری خشک می‌کنند تا در فصل زمستان عطر خوش این نارنج‌ها فضای خانه را عطر آگین کنند.در حافظیه و سعدیه و  باغ‌های دلشگا، جهان‌نما، قوام، ارگ کریم خان، حافظیه و سعدیه ،مشام شما از بوی خوش این شکوفه‌ های سفید بهار نارنجی پر خواهد شد.

■عروسی درخت نارنج

عروسی درخت بهارنارنج یکی از رسوم قدیمی مردم شیراز است. از انجا که هر کدام از مراسم محلی شیراز برای اجرا و احیایشان نیازمند اطلاعات دست اول و دانستن روشهای اجرا دارد عروسی درخت نارنج یا درخت بهار نارنج هم به شیوه ای متفاوت اجرا میگردد.

زنده یاد استاد حیدر پور فرد هنرمند شاهنامه خوان و روایتگر فرهنگ عامه معاصر که در آستانه چهلمین یاد روز درگذشت او قرار داریم به همراه اعضای خانواده اشان بهترین اجرا کننده مراسم سنتی عروسی درخت نارنج بود و موجب احیای این رسم و سایر رسوم شیرازی ها از جمله برخی از آیین های کهن اما منسوخ شده عید نوروز، شست‌ و شوی صورت برای تطهیر شدن در حوض ماهی سعدیه،پهن‌کردن سفره هفت‌ میم و «عروسی درخت بهار نارنج» و…بود. بخشی از این مراسم قدیمی هنوز هم در گوشه و کنار این شهر و گاه و بیگاه در برخی خانه های قدیمی و… اجرا میشوند. جشن عروسی بهار نارنج یادآور افسانه‌ ای قدیمی است که در فصل بهار و در آستانه شکوفه دادن درختان نارنج شیراز برگزار می‌شود.

داستان عروسی درخت نارنج، روایتگر زنی است که می‌خواهد درخت مهربانی را قطع کند. درختی که آن سال محصول نداده و کم‌بار بوده ‌است، درخت بهار نارنجی که ناز آورده و نامهربان شده اما پدربزرگ با گویش شیرازی خود ادامه داستان را می گوید: از وساطت همسایه‌ها، از کمک این مردمان مهربان به درخت نارنج، آرام کردن زن برای منصرف شدن از قطع درخت و از عروسی که بعد آن برپا شد.حرف‌ های پدربزرگ را مادر بزرگ ادامه می‌دهد و او از عروسی می‌گوید که همان درخت بهار نارنج است. درخت نارنجی که بر روی سرش تور سفید رنگی می‌ کشند و با کل کشیدن و خواندن واسنوک و شعرهایی که در عروسی شیرازی‌ ها خوانده می‌شود و با پاشیدن شکرپنیر و نقل و نبات بر روی سرش برایش مراسم عروسی میگیرند. در این مراسم همسایه‌ها به شادی پرداخته و به امید این‌که سال بعد درخت نارنج دست از نامهربانی برداشته و پر بار شود آن روز را جشن می‌گریند. هرساله با آمدن فصل بهار هر درخت نارنجی که محصولش کم باشد،برایش جشن عروسی می‌گیرند. کسی که درخت بهار نارنج دارد و کم بار بودن درخت نارنج خود را می‌بیند، همسایگان را دعوت می‌کند تا به صورت نمادین با تبر به سمت درخت نارنج هجوم ببرد،از آن طرف همسایه‌ ها به سرعت به میان می‌آیند و صاحب درخت را آرام می‌کنند، سپس به جشن و پایکوبی می‌پردازند، دیگ آشی برپا می‌کنند، آش می‌خورند و از دور هم بودن لذت می برند. دور هم لحظات دل‌ انگیزی را سپری کرده و گل می‌ گویند و گل می‌شنود.این رسم زیبا و جالب یکی از مراسم‌ قدیمی در شهر شیراز است که نشان از اهمیت و مهربانی مردم شیراز نسبت به طبیعت دارند.

شیراز شهر گل‌های رنگارنگ و زیبایی‌ های طبیعی، شهر شعر و شعور و شیدایی و دیار عاشقان بیدل و دلدادگان کوی دوست سرزمین افسانه ها و مهد داستان های کهن و ایین های بی شماری است که باید احیا و به روز رسانی گردند.بویژه در اردی بهشت ماه دلفریب و دلربای آن که دل هر تازه وارد و مسافر غریبه را به خود جلب و ماندن چند روزه در این دیار بهشتی را طلب کرده و بر او واجب میکند. شکوه و زیبایی شهر شیراز را باید در اردی بهشت و هفته شیراز و درختان نارنج و بهار نارنج هایش دید و در جشنواره های بهار نارنجی آن شرکت کرد.برگزاری آیین های مربوط به نارنج و درخت نارنج خصوصا جشن و آیین سنتی عروسی درخت نارنج از میان دهها جشن و برنامه های مرتبط با نارنج کمک بزرگی در احیای فرهنگ عامه و باورها و اعتقادات مردم شیراز و فارس خواهد کرد.پس برای انجام چنین رویدادهایی برنامه ریزی های منظم و مستمر و در طول سال داشته باشیم. کتابهای تالیفی نویسندگان درگذشته شیرازی از جمله مرحومان ابوالقاسم انجوی شیرازی،علی نقی بهروزی، کرامت رعنا حسینی،صادق همایونی و… همچنین در یادداشت های فرهنگ عامه برادران فقیری از نحوه اجرا و دلایل برگزاری رسم و سنت دیرین عروسی درخت نارنج در شیراز مطالب جالب توجهی گفته و آورده شده است.