یک کارشناس مرمت:‏ ۱۵ سال است می گوییم استفاده از سیمان در مرمت غیر مجاز است اما آقایان گوش شنوا ندارند‏

فاطمه مقدم/ فارس آگاه : در حالیکه سالهاست مرمت گران و دوستداران میراث، خواهان آن هستند که مرمت و بازسازی آرامستان دارالسلام شیراز بدون آسیب زدن به منظر تاریخی آن، انجام شود، به تازگی در اقدامی عجولانه و غیر اصولی، مرمت و ساماندهی و یکسان سازی قبور گورستان دارالسلام در دستور کار قرار گرفته است. در این اقدام، با تهیه یک شاسی بی تناسب برای هر قبر که از  دو دریف آجر سفالی و سیمان ساخته شده، اقدام به ثابت کردن و یک‌دست‌سازی ارتفاع سنگ قبرهای این گورستان تاریخی کرده اند. این در حالیست است که در چند گوشه از گورستان، آجرهای سفالی دپو شده خود نشان از این دارد که برنامه همسان سازی قبرها و ساخت سکو روی هر قبر، برنامه ای گسترده است که اگر جلوی آن گرفته نشود، تمام قبرهای این گورستان ثبت ملی را به همین شکل غیر اصولی، مورد مرمت و یک دست سازی قرار خواهند داد. جالب است که در تماس تلفنی دوستداران میراث فرهنگی شیراز با اداره کل میراث فرهنگی فارس، این اداره کل از ساماندهی جدید در دارالسلام که خود نوعی تخریب منظر ارگانیک گورستان به شمار می رود، هیچ اطلاعی نداشت. جز آنکه این عدم اطلاع، خود نشان از ضعف نظارت میراث فارس بر سایت های ثبت ملی دارد، روشن نیست کدام ارگان، دخل و تصرف در اثر ثبت ملی را بدون اخذ مجوز از میراث، عملیاتی کرده است.

بر اساس سند ملی حفاظت و حراست از گورستان‌های مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، گورستان‌های تاریخی ایران جزئی جدایی‌ناپذیر از منظر طبیعی و مصنوع شهرها هستند و این گورستان ها، در ارتباط ساختاری با جنبه‌های اسطوره‌ای، اخلاقی و دینی و باور‌های انسانی، با برخورداری از نظام پیچیده ای از نشانه‌ها، به مثابه موزه‌های روباز شهری، بخشی از چشم‌انداز تاریخی و قسمتی از حافظه جمعی هر شهر و به تبع آن کشور، به شمار می روند. این مصوبه، تاکید دارد که تخریب این محدوده‌ها و یا عملیات نامناسب نوسازی، بازسازی، یکسان‌سازی گورها در این گورستان های تاریخی که موجب ‏آسیب‌های جبران‌ناپذیر بر میراث تاریخی شهرها و همچنین وهن ارزش‌های ملموس و ‏ناملموس مستتر در گورستان باشد، ممنوع و مصداق جرم است.

🔳 بی اطلاعی میراث از مرمت های غیر اصولی  اخیر دارالسلام دردی مضاعف است

رئیس انجمن دوستداران میراث فرهنگی و گردشگری فارس، در بازدید گروهی از دوستداران میراث فارس از گورستان دارالسلام، با اشاره به مرمت های غیر اصولی اخیر تعدادی از گورهای این گورستان ثبت ملی، گفت: «سالهاست که دوستداران میراث فارس فریاد می زنند که در مرمت آثار تاریخی، قانون و اصل، استفاده از مصالح بازگشت پذیر است، اما همچنان شاهدیم که از سیمان که جزو مصالح برگشت ناپذیر است، در مرمت سنگهای گورستان تاریخی دارالاسلام استفاده میشود.»

مسعود منیعاتی، در ادامه با اشاره به مرمت جدید صورت گرفته در گورستان دارالاسلام، افزود: «مسئله این است که هر گونه تغییری در گورستان دارالسلام که ثبت ملی شده است، باید با مجوز میراث فرهنگی باشد حال آنکه در تماسی که با معاون میراث اداره کل میراث فرهنگی فارس گرفتم، وی هیچ گونه اطلاعی از این مرمت تازه نداشت که این خود نشان از عدم نظارت میراث، بر این سایت ثبت ملی و در واقع دردی مضاعف است.»

منیعاتی در ادامه، با اشاره به اینکه نظارت بر گورستان دارالسلام، یک قصه تکراری مسئولیت تقسیم شده بین سه ارگان است که همین، خود عاملی برای افزون شدن مشکلات این گورستان به شمار میرود، اظهار داشت: «در گورستان دارالسلام، برای شهرداری شیراز، اداره کل میراث فرهنگی فارس و اداره اوقاف فارس همزمان مسئولیت تعریف شده است، اما جز شهرداری که وظیفه حفاظت از این گورستان را به واسطه سازمان آرامستان ها اجرا می کند؛ عرصه گورستان که متعلق به اوقاف است به سبب آنکه اوقاف از نظر مالی نمی تواند در این گورستان هزینه کند، به حال خود رها شده است و اوقاف نیز حاضر به واگذاری عرصه گورستان به اداره کل میراث نیست، از سوی دیگر اداره اوقاف، تخصصی در این زمینه مرمت ندارد و طرح های ساماندهی که تعریف می کند، با هیچ اصول مرمتی همخوانی ندارد. از سوی دیگر، اداره کل میراث فرهنگی نیز به سبب کمبود نیرو، توان نظارت مستمر بر این گورستان تاریخی را ندارد، چنانکه اکنون نیز میراث از اتفاقات رخ داده در این سایت ثبت ملی، هیچ اطلاعی ندارد.»

🔳 پیاده رو گورستان دارالسلام تبدیل به بازار مکاره معتادان دست فروش شده است

منیعاتی، در ادامه با اشاره به اینکه این گورستان، باید در چرخه فرهنگی شهر قرار بگیرد، ‏گفت: «تنها راه جلوگیری از دزدی سنگ های قبور، افزایش تعداد نگهبان ها و رونق دادن گردشگری در این مکان فرهنگی است. اگر همان برنامه اجرای باغ موزه مشاهیر، در زمین پشتی گورستان دارالسلام که مصوبه شورای شهر هم دارد، اجرا می شد، به رونق گورستان دارالسلام می انجامید. این گورستان ثبت ملی، شناسنامه شهر شیراز به شمار می رود و نمی شود آن را به حال خود رها کرد. حال آنکه بیرون گورستان نیز به بازاره مکاره معتادان متجاهر، تبدیل شده است که در پیاده رو گورستان، بساط می کنند و جنس های دست دوم می فروشند. روشن است وجود معتادان متجاهر و بزهکاران در اطراف گوستان، در دل مردم ترس ایجاد می کند و این اثر فرهنگی را مهجور تر از چیزی که اکنون هست، خواهد کرد. »

منیعاتی، با تاکید بر اینکه حرفهای گفته شده پیرامون اهمیت این گورستان و گنجینه بودن آن، عده ای را به فکر سرقت از گورستان می اندازد، عنوان کرد: «سنگهای گورستان دارالسلام تنها گنج فرهنگی به شمار می روند نه گنج اقتصادی، اما اگر هم قرار است سنگها برای جلوگیری از سرقت بر روی مزارها ثابت شود، باید با همان مصالح برگشت پذیر، چون ساروج یا حتی گل و حفظ و رعایت منظر ارگانیک گورستان، بدون جا به جایی حتی یک سنگ، صورت گیرد. »

🔳 آقایان تصور می کنند باید گورستان را دکور کنند! ‏

یک کارشناس مرمت نیز با اشاره به مرمت های صورت گرفته در هفته های اخیر، گفت: «بیشتر از ۱۰ سال است که مرمت گران فارس می گویند استفاده از سیمان در مرمت، غیر مجاز است اما گویا آقایان مسئول گوش شنوا ندارند. در سیمان عنصری به نام سولفات سدیم وجود دارد که در صورتیکه تحت رطوبت قرار گیرد، به مصالح قدیمی چون سنگ گندمک، حمله سولفاته می کند، چنانکه در سنگهای همین گورستان که پیش از این با سیمان تثبیت شده اند، می توانیم حمله سولفات و خوردگی سنگ را ببینیم. در حالیکه در همین گورستان دارالسلام، سنگ قبرهای مربوط به ۷۰۰ سال پیش وجود دارد که چون در سیمان نبوده است، سالم مانده و به حیات خود ادامه می دهد  اما در ساماندهی غیر اصولی که طی سالهای گذشته  انجام شد، کاربرد سیمان باعث تخریب و خوردگی سنگهای گورها شده است. »

محمد هاشم قدوسی، در ادامه افزود: «ما در این گورستان، قبرهای شاخص بسیار زیادی داریم که در ساماندهی گذشته که با طرح یکدست سازی، به دکور گورستان تاریخی پرداختند و برخی از قبرها، حذف شدند. حال آنکه این گورستان، در سالهای زیست خود، بافت ارگانیک خود را داشته است و باید این بافت، حفظ شود نه اینکه دکور شود و سنگ قبرها را منظم کنند. اصلا نباید سنگ های گورستان جابه جا شوند و ساماندهی گورستانی با چنین قدمتی، باید با نظر افراد متخصص صورت گیرد.»

وی، در انتها با اشاره به اینکه برای ساماندهی دارالسلام نمی شود طرح یکسانی ارائه داد، اظهار داشت: «در طرح ساماندهی جدید که گویا قصد دارند به صورت وسیع، آن را انجام دهند همه سنگ قبرها را به یک شکل، روی دو ردیف آجر و سیمان گذاشته اند، طوری که چون گورستان های عمومی نظیر دارالرحمه، قبرها منظم و در یک راستا قرار گیرند، این گورستان بافتی ارگانیک دارد که در طول ۱۲ قرن، شکل گرفته است، بنا نیست ساماندهی آن، به معنای منظم کردن قبور باشد. برای ساماندهی این گورستان تاریخی، باید متخصصین فراخوانده شوند و به صورت همزمان در خصوص هر سنگ قبر، تصمیم بگیرند و سنگها را در جای خود با مصالح برگشت پذیر، تثبیت کنند نه اینکه اگر سنگ قبری به طرحشان نخورد، آن را حذف کنند و دور بیندازند یا روی هم دپو کنند، چنانچه در طرح یکدست‌سازی قبر‌های تاریخی دارالسلام که در چند سال گذشته، در حال انجام بود و به سبب اعتراض دلسوزان میراث، متوقف شد، تعدادی از سنگ قبرها که به طرح دکوراتیو آقایان نخورده بود، کنار گذاشته و در گوشه قبرستان، روی هم دپو شدند!»

به گزارش فارس آگاه، مقیاس ارزشی در گورستان‌ها، چنان گسترده است که دستکاری و از بین بردن هر بخشی از گورستان های تاریخی، به مثابه آنست که ‏‏‏یک لایه شهری را، که به موازات شهر در طول تاریخ توسعه یافته است، از بین برده‌ باشیم. قبرستان دارالسلام شیراز نیز با قدمتی ‏بیش از ۱۲ قرن، محل دفن بسیاری از بزرگان، عرفا، علماء، محققان و تاثیرگذاران فرهنگی، مذهبی و اجتماعی شیراز و استان ‏فارس بوده است و در ساخت سنگ قبرهای آن، از نمادهای گوناگونی استفاده شده است که بیانگر فرهنگ و پیشینه فکری مردم ‏شیراز است و این قبرستان، خود برگی مهم از شناسنامه فرهنگی شهر شیراز، به شمار می رود.  ‏