در گفت‌وگوی «فارس آگاه» با رئیس سازمان پسماند شهرداری شیراز مطرح شد: روزانه ۱۱۰ تُن زباله در شیراز از مبدأ بازیافت می‌شود، به گزارش فاطمه مقدم ـ خبرنگار فارس آگاه ، شهر هر صبح با صدای رفتگرانی که خیابان‌ها را از خواب بیرون می‌کشند، آرام‌آرام بیدار می‌شود؛ اما پشت این بیداری، داستانی دیگر در جریان است؛ قصه‌ی زباله‌هایی که هر روز با سرنوشتی نامعلوم، بی‌صدا از خانه‌ها بیرون می‌روند. سرنوشتی که اگر ساماندهی نشوند، شومی آن، به همان خانه‌هایی بازمی‌گردد که زباله‌ها از آن راهی کوچه‌ و خیابان‌های شهر شده‌اند.

از دهه‌ی ۸۰ شعار «تفکیک زباله از مبدأ» در شهر شیراز به شیوه‌های مختلف به گوش شهروندان رسیده است؛ اما هنوز بسیاری از مردم نمی‌دانند سهم‌شان در این چرخه چیست و تا چه حد اهمیت دارد. از یک‌سو، کمبود آموزش شهروندان و ناآگاهی از کار کوچک و ساده‌ی تفکیک زباله، و از سوی دیگر، دلسوزی برای زباله‌گردهایی که با دست‌های پینه‌بسته و سیاه خود زباله‌ها را به امید لقمه نانی به هم می‌زنند و از میان زباله‌های خشک تنها آنچه برایش مشتری دارند بیرون می‌کشند و باقی را کف خیابان رها می‌کنند. از سویی دیگر، مدیران شهری که گام‌های اولیه را در آموزش فرهنگ شهروندی و تفکیک حداکثری زباله‌ها برداشته‌اند، برای انجام گام‌های بعدی به همکاری مردم نیازمندند. در میان این دغدغه‌ها، شهری نفس می‌کشد که می‌خواهد به ریشه‌ی تاریخی خود ـ شهر باغ و گل و آواز بلبل ـ بازگردد، اما درگیر عاداتی است که ریشه در روزمرگی و ناآگاهی دارد؛ عادتی که ترک آن تنها با تاباندن نور بر اهمیت همین کار کوچک، ممکن است.

*افزایش شرکت‌کنندگان جشنواره بازیافت

در ادامه، گفت‌وگویی با رئیس سازمان پسماند شهرداری شیراز داشتیم و از او خواستیم از واقعیت‌های این حوزه بگوید؛ از میزان مشارکت مردم، محله‌هایی که همکاری کرده‌اند و کارهایی که شهرداری برای افزایش این همکاری انجام داده یا در دست انجام دارد.

رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری شیراز در گفت‌وگو با «فارس آگاه»، سطح مشارکت شهروندان شیرازی در تفکیک زباله از مبدأ را بسیار مطلوب توصیف کرد و گفت: در حال حاضر، تفکیک پسماند در شیراز از چهار مسیر انجام می‌شود؛ مراجعه مستقیم از دربِ منازل، استقرار ایستگاه‌های ثابت، استفاده از مخازن مخصوص در معابر اصلی شهر و بهره‌گیری از اپلیکیشن جدید «بهروب» که با هدف تسهیل اطلاع‌رسانی و افزایش مشارکت شهروندان راه‌اندازی شده است.

صمد پناهیان با اشاره به دستاوردهای سال گذشته در حوزه‌ی تفکیک افزود: با توزیع ظروف طراحی‌شده‌ی مخصوص تفکیک در منازل، توانستیم حدود ۸۰ تُن خشکاله (شامل پوست میوه و سبزی خشک‌شده) را از طریق مشارکت مردمی جمع‌آوری کرده و به مصرف خوراک دام برسانیم.

پناهیان ادامه داد: تولید کود ورمی‌کمپوست در شیراز با استفاده از زباله‌های گیاهی نوعی دیگر از بازیافت است که در سال‌های اخیر روند افزایشی داشته است. تناژ ورمی‌کمپوست تولیدی در سال گذشته روزی چهار تُن بود که اکنون به روزی ۱۰ تُن افزایش یافته است. این امر نشان‌دهنده‌ی توجه به تفکیک زباله از مبدأ و اثربخشی برنامه‌های بازیافت است. در این طرح، تنها اطلاع‌رسانی و توزیع مخازن جمع‌آوری بر عهده‌ی شهرداری بود و اجرای اصلی کار با شهروندان شیرازی است.

او با اشاره به افزایش مشارکت شهروندان در تفکیک زباله گفت: جشنواره بازیافت را در سال‌های نخست با حضور ۱۵۰۰ نفر آغاز کردیم و امسال این رقم به ۴۷ هزار نفر رسیده است. افزایش شرکت‌کنندگان نشان‌دهنده‌ی رشد قابل توجه فرهنگ شهروندی در استان فارس است.

پناهیان افزود: در میدان میوه و تره‌بار نیز مخازن ویژه‌ای برای تفکیک پسماند تعبیه شده است. همچنین با راه‌اندازی «بازار پروتئین»، کلاس‌های آموزشی تفکیک پسماند برای کاسبان برگزار و برای همه‌ی واحدهای صنفی مخازن جداگانه‌ی پسماند خشک و تر طراحی شده است. در نتیجه، خودروهای جمع‌آوری نیز به‌صورت تفکیک‌شده اقدام می‌کنند و دیگر شاهد اختلاط زباله‌های خشک و تر یا تولید شیرابه در این واحدها نیستیم.

رئیس سازمان پسماند با تأکید بر فرهنگ بالای شهروندان شیرازی گفت: کاستی‌های موجود در همکاری مردم بیشتر به ضعف اطلاع‌رسانی بازمی‌گردد. با راه‌اندازی اپلیکیشن «بهروب» و جذب چهار هزار نیروی داوطلب، اطلاع‌رسانی درباره خدمات حوزه‌ی پسماند گسترش یافته و نتایج قابل توجهی به‌دست آمده است.

وی با اشاره به اینکه سرانه‌ی تولید زباله‌ی هر شهروند شیرازی ۶۵۰ گرم در روز است، گفت: برای ترویج تفکیک زباله از مبدأ، هر سال در هر فصل دو جشنواره‌ی پسماند برگزار می‌کنیم و جشنواره نهایی با عنوان «شیراز؛ شهر بدون پسماند» در روز شیراز برگزار خواهد شد.

پناهیان اجرای طرح «مدارس پسماند صفر» در ۲۰۰ مدرسه‌ی شیراز را یکی دیگر از برنامه‌ها دانست و افزود: در این طرح، دانش‌آموزان با شیوه‌های کاهش تولید زباله و بازگرداندن پاک پسماند به چرخه‌ی بازیافت آشنا می‌شوند. سال گذشته، ۶۰ درصد شرکت‌کنندگان جشنواره‌های پسماند دانش‌آموزان بودند.

او تصریح کرد: در جشنواره‌ی سال گذشته «شیراز؛ شهر بدون پسماند»، هفت میلیارد و ۷۰۰ میلیون ریال جوایز نقدی و غیرنقدی برای تشویق شهروندان در تفکیک از مبدأ در نظر گرفته شد که امسال این رقم به ۹ میلیارد ریال افزایش یافته و پنج میلیارد ریال از آن ویژه‌ی دانش‌آموزان است.

*فرهنگ شیرازی در تفکیک زباله 

رئیس سازمان پسماند شهرداری شیراز با اشاره به اینکه با وجود توریستی و مهاجرپذیر بودن این شهر، میزان تولید زباله در سال‌های اخیر افزایش نیافته، گفت: روزانه حدود یک‌هزار و ۵۰ تُن پسماند در کلان‌شهر شیراز تولید می‌شود. در بخش تفکیک پسماند خشک نیز شاهد افزایش چشمگیری بوده‌ایم که نشان از موفقیت آموزش‌های شهروندی دارد.

او افزود: تفکیک پسماند در مناطق مرکزی و فرهنگی شهر، به‌ویژه مناطق یک، چهار و ۶، بیشتر از سایر نقاط است. از همه‌ی شهروندان دعوت می‌کنیم با مراجعه به سازمان پسماند شهرداری، آدرس خود را ثبت کنند تا همکاران ما با مراجعه‌ی حضوری، مخازن تفکیک زباله را رایگان در اختیارشان قرار دهند و کد شرکت در جشنواره را نیز به آن‌ها اختصاص دهند.

*تفکیک ۱۰ درصدی زباله در شیراز 

پناهیان درباره‌ی میزان تفکیک زباله از مبدأ گفت: در شیراز روزانه حدود یک‌هزار و ۵۰ تُن پسماند مخلوط تولید می‌شود که ۱۰ درصد آن از مبدأ بازیافت می‌شود؛ یعنی نزدیک به ۱۱۰ تُن زباله در روز. شاید رقم ۱۰ درصد در نگاه نخست اندک به نظر برسد، اما با مقایسه‌ی این میزان با رقم ۲۴ درصدی کشورهای توسعه‌یافته ـ که سال‌ها زودتر از ما اقدام کرده‌اند ـ اهمیت عملکرد شیراز روشن می‌شود.

وی با انتقاد از کسانی که زباله را «طلای کثیف» می‌نامند، گفت: زباله هرگز طلا نیست؛ بلکه معضلی است که با برنامه‌ریزی می‌توان از میزان آن کاست و از هدر رفت منابع جلوگیری کرد. حتی زباله‌ی بازیافتی نیز آلودگی‌هایی به‌دنبال دارد که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.

*دلسوزی اشتباه برای زباله‌گردها 

پناهیان در پاسخ به پرسشی درباره‌ی زباله‌گردی گفت: حضور این افراد می‌تواند فرصت باشد، به شرط آنکه ساماندهی شوند. سال‌های گذشته بر اساس مصوبه‌ی شورا، از اتحادیه‌ی بازیافت مواد شیراز به‌عنوان پیمانکار خواستیم این افراد را سازماندهی کند، اما این کار تا زمانی که شهروندان زباله‌های خشک خود را به شهرداری نسپارند، ممکن نیست.

وی افزود: هنگامی که زباله‌های خشک به شکل غیررسمی جمع‌آوری می‌شود، چرخه‌ای از نابسامانی شکل می‌گیرد که به محیط‌زیست آسیب می‌زند. درحالی‌که اگر پسماند به شهرداری سپرده شود، به صنایع تبدیلی معتبر تحویل می‌شود، نه به مراکزی که خروجی آن آسیب اجتماعی است. بسیاری از مردم از سر دلسوزی زباله‌های خود را به زباله‌گردها می‌دهند، بی‌آنکه بدانند ادامه‌ی این مسیر، نان واقعی را از سفره‌ی همان خانواده‌ها می‌برد. اگر شهروندان زباله‌های بازیافتی خود را به شهرداری بسپارند، می‌توانیم این افراد را آموزش دهیم، بیمه کنیم و در قالب سیستم رسمی به کار بگیریم.

*پلاستیک؛ سهم ۱۰ درصدی از زباله‌ی شیراز 

پناهیان در پاسخ به اینکه «تفکیک از مبدأ چه تأثیری در منابع شهری دارد؟» گفت: شهرداری نهادی مردمی است و با هزینه‌ی مردم اداره می‌شود. اگر شهروندان در تفکیک زباله از مبدأ همکاری کنند، در گام نخست، یک‌سوم از هزینه‌های مدیریت پسماند کاهش می‌یابد و این منابع می‌تواند صرف امور عمرانی شود.

وی افزود: ۱۰ درصد از ۱۵۰۰ تُن زباله‌ی روزانه‌ی شیراز پلاستیک است؛ بخشی عمده از آن، کیسه‌های ارزان‌قیمتی است که با وجود قیمت پایین، باری سنگین بر دوش محیط‌زیست می‌گذارند. برای کاهش تولید پلاستیک، باید تعرفه‌های سنگینی بر تولید آن وضع شود و کارخانه‌ها به سمت تولید کیسه‌های بادوام بروند. هم‌زمان، شهرداری در ایستگاه‌های بازیافت، کیسه‌های نان و خرید بادوام را به‌صورت رایگان در اختیار شهروندان فعال و دانش‌آموزان طرح «پسماند صفر» قرار می‌دهد. این اقدامات هرچند کافی نیست، اما روندی امیدوارکننده در فرهنگ‌سازی و کاهش مصرف پلاستیک در کلان‌شهر شیراز ایجاد کرده است.

رئیس سازمان پسماند در پایان تأکید کرد: شهروندان به خدمتگزاران خود در مدیریت پسماند اعتماد کنند و زباله‌های تفکیک‌شده‌ی خود را به شهرداری تحویل دهند تا کارشناسان، مدیریت اصولی آن را برعهده گیرند. این صرفاً یک شعار نیست، بلکه کاری است که مردم شیراز تاکنون با موفقیت انجام داده‌اند و می‌توانند پایدارتر ادامه دهند.