مشاور معاون محیط زیست طبیعی کشوردر گفت و گو با فارس آگاه:
پیشنهاد ایران به سازمان ملل، تعهدی الزام‌آور برای حفاظت از زاگرس است
اراده دولت بر حفاظت از زاگرس است اما بحران زاگرس تازه نیست!
پاسخ سازمان محیط زیست کشور به انتقادات از بی‌توجهی به پیشنهادات فعالان حوزه زاگرس

فاطمه مقدم-فارس آگاه
در پی پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران، حفاظت از جنگل‌های زاگرس در برابر آتش‌سوزی به عنوان یکی از اولویت‌های منطقه‌ای، در دستور کار مرکز آسیا و اقیانوسیه سازمان ملل برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا قرار گرفت. این تصمیم قرار است گامی اساسی برای مقابله با تهدیدات روزافزون زیست‌محیطی در منطقه زاگرس باشد. این پیشنهاد در نشست سالانه کمیسیون اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل در بانکوک به تصویب رسید، اما در حالی که در عرصه دیپلماتیک، زاگرس بالاخره به عنوان یک میراث طبیعی بین‌المللی به رسمیت شناخته شده که در روی زمین و در شیب‌های داغ و بی‌امکانات پیکره زاگرس، داستان چیز دیگری است. بیش از ۹۰ درصد آتش‌سوزی‌های جنگلی کشور در همین زاگرس رخ می‌دهد؛ جایی که نه تنها از تجهیزات و نیروی انسانی کافی خبری نیست، بلکه خلأ قوانین بازدارنده، غیبت نهادهای مسئول و سکوت رسانه‌ای، عرصه را برای تخریب هرچه بیشتر این زیست‌بوم حیاتی باز گذاشته است.
در همین روزهای آغاز مرداد از«کوهچنار تا خفر، از سروستان تا دراک»، آتش بی‌وقفه بر قامت سبز زاگرس تازیانه زد. فعالان محیط زیست می‌گویند بسیاری از این آتش‌سوزی‌ها نه حادثه، که «عامدانه و با نیت تخریب» است. بهمن ایزدی، از چهره‌های شاخص این حوزه، با گلایه از نبود واکنش جدی از سوی مسئولان و نهادهای قضایی و امنیتی، معتقد است که «هیچ برنامه‌ای برای خشک کردن ریشه‌های آتش در زاگرس وجود ندارد» و حتی تحقیقات رسمی در مورد منشأ آتش‌ها نیز صورت نمی‌گیرد. در این میان، نیروهای مردمی، بی‌ادعا و بی‌امکانات، تنها خط دفاعی زاگرس‌اند. جان‌باختن فعالانی چون «کاووس مرادی »در فارس و سه فعال محیط‌زیست در کردستان، تنها نمونه‌ای از هزینه‌های انسانی خاموش کردن آتش در عین بی‌برنامه‌گی نهادهای مسئول و بی‌قانونی است.
***کمرنگ بودن حضور دولتی‌ها و سکوت رسانه‌ای در برابر آتش‌سوزی‌های عمدی زاگرس
بهمن ایزدی، فعال محیط زیست حوزه زاگرس در گفت و گو با «شهرمردم»، با انتقاد از کم‌کاری نهادهای دولتی در مهار و بررسی ریشه‌ای آتش‌سوزی‌های عمدی جنگل‌های زاگرس، می‌گوید: بخش‌های مسئول، به ویژه اداره کل منابع طبیعی به عنوان متولی اصلی رویشگاه ها برنامه‌ای جدی برای مقابله با عاملان آتش‌سوزی ندارند و نهادهای قضایی و امنیتی نیز همکاری لازم را نشان نمی‌دهند.
وی همچنین از سکوت رسانه‌ای در قبال این بحران بزرگ گلایه کرده و می‌گوید: اگر رسانه‌های مستقل مانند رسانه شما نبودند، مردم حتی از سوختن زاگرس مطلع نمی‌شدند. جنگلی که بخش مهمی از آب شیرین کشور را تأمین می‌کند، هر روز بیشتر به خاکستر تبدیل می‌شود، اما رسانه ملی هیچ‌گونه پوشش خبری مناسبی درباره این آتش‌سوزی‌ها ندارد.
ایزدی با اشاره به مقایسه وضعیت زاگرس با پوشش خبری آتش‌سوزی‌های گسترده کالیفرنیا افزود: در حالی که اخبار آتش‌سوزی کالیفرنیا به صورت زنده و لحظه‌ای پخش می‌شود، زاگرس ما پنج سال است که در آتش می‌سوزد و رسانه ملی حتی یک گزارش خبری جامع ارائه نمی‌دهد.
او در پایان با تأکید بر آشکار بودن عمدی بودن این آتش‌سوزی‌ها گفت: ما نه تنها شاهد تلاش برای شناسایی و برخورد با عاملان نیستیم، بلکه هیچ گزارشی از تحقیقات منابع طبیعی استان نیز منتشر نشده است.
در حالیکه قوانین موجود برای برخورد با آتش‌افروزان در عرصه‌های ملی منابع طبیعی بازدارنده نیستند و در بسیاری از موارد، عاملان آتش‌سوزی‌ها حتی بعد از شناسایی به دلیل ناکافی بودن قوانین بازدارنده از مجازات فرار کنند این پرسش اساسی پیش می آید که آیا این دستاورد بین‌المللی ایران در مراجع بین المللی برای حفاظت از زاگرس، می‌تواند به تدوین و اجرای قوانین بازدارنده و مؤثر در داخل کشور منجر شود؟ یا صرفاً یک موافقت دیپلماتیک، نمادین است که در سطح جهانی مطرح می‌شود، اما در سطح ملی، هنوز زمینه اجرایی نیافته است؟
***مشاور معاون محیط زیست طبیعی کشور: پیشنهاد ایران به سازمان ملل، تعهدی الزام‌آور برای حفاظت از زاگرس است
مشاور معاون محیط زیست طبیعی کشور در گفت‌وگو با «شهر مردم» درباره‌ این‌که آیا پیشنهاد ایران برای حفاظت از جنگل‌های زاگرس به سازمان ملل می‌تواند به تدوین قوانین بازدارنده‌ جدی‌تری علیه آتش‌افروزان و تخریب‌کنندگان عرصه‌های طبیعی منجر شود و همچنین آیا این پیشنهاد تعهدی برای سیاست‌گذاران داخلی ایجاد می‌کند، اظهار کرد:بله، این پیشنهاد الزام‌آور است چرا که ما به‌عنوان کشوری که آن را ارائه داده‌ایم، باید با ایجاد ظرفیت‌های داخلی، به حفاظت مؤثرتر و کارآمدتر از زاگرس بپردازیم تا زمینه برای حمایت های بین المللی را فراهم کنیم.
محسن جعفری‌نژاد با اشاره به این‌که در این پیشنهاد به مراجع بین‌المللی، مسئله پیشگیری از آتش‌سوزی‌ها به‌عنوان یکی از عوامل اصلی تخریب جنگل‌های زاگرس مورد توجه قرار گرفته، افزود:موضوع آتش‌سوزی‌های زاگرس ـ چه عمدی و چه غیرعمدی ـ در سازمان حفاظت محیط زیست کشور در حال بررسی و پیگیری است. نکته حائز اهمیت این است که این آتش‌سوزی‌ها با مسائل غیرمستقیم، نظیر عوامل اجتماعی و اقتصادی مرتبط با منطقه زاگرس در ارتباط‌اند. از این‌رو حل این معضل، پیچیده و دشوار است و منجر به آسیب‌های فراوانی می‌شود.
وی تأکید کرد: لازم است رویکردی جدید در کشور شکل بگیرد تا با بهره‌گیری از تجارب بین‌المللی، بتوان بحران‌های موجود در منطقه زاگرس را به‌صورت مطلوب مدیریت کرد.
جعفری‌نژاد در ادامه با رد این تصور که همکاری‌های بین‌المللی به‌تنهایی می‌تواند مستقیماً باعث کاهش آتش‌سوزی‌ها شود، گفت: این موافقت‌نامه بین‌المللی به‌خودی‌خود چنین ظرفیتی ایجاد نمی‌کند، مگر آن‌که در داخل کشور هماهنگی و سیاست‌گذاری مناسبی صورت گیرد. اگر بتوانیم مسائل اجتماعی و اقتصادی زاگرس را در چارچوب یک همکاری جامع بین‌المللی مدیریت کنیم، آنگاه می‌توان در یک برنامه میان‌مدت به راه‌حلی پایدار برای کنترل آتش‌سوزی‌های زاگرس دست یافت.
جعفری‌نژاد در پاسخ به این پرسش که با توجه به نظر فعالان محیط زیست مبنی بر عمدی بودن بسیاری از آتش‌سوزی‌ها، آیا اراده‌ای در سازمان محیط زیست برای مقابله با این پدیده وجود دارد، گفت: در دولت چهاردهم، با توجه به اهمیت منطقه زاگرس، سازمان برنامه‌وبودجه کشور به‌عنوان هاب اصلی حفاظت از زاگرس، مستقیماً وارد عمل شد و نقش مدیریتی در این زمینه را بر عهده گرفت. با همکاری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری و همچنین سازمان حفاظت محیط زیست، ساختاری برای تقویت ظرفیت‌های حفاظت از زاگرس ایجاد شد. این نشان‌دهنده وجود اراده در سطح دولت برای حفاظت از این منطقه است. با این حال، بحران آتش‌سوزی‌های زاگرس مربوط به یکی دو سال اخیر نیست، بلکه ریشه‌ای عمیق‌تر دارد. ما باید همگی در کنار یکدیگر، برای حفظ این جنگل‌ها که سرمایه ملی هستند، تلاش کنیم.
مشاور معاون محیط زیست طبیعی کشور در ادامه با تاکید به ریشه‌های عمیق‌تر این بحران توضیح داد: اقدامات اولیه برای حفاظت از زاگرس انجام شده است و همین پیشنهاد ارائه‌شده به مراجع بین‌المللی، بخشی از همین دستورکارهاست که نشان از اهمیت زاگرس در سطح ملی و نزد دولت دارد. با این حال، منشأ اصلی مشکلات به تخلفات انسانی و مسائل اجتماعی و اقتصادی منطقه زاگرس بازمی‌گردد. این مسائل باید به‌سرعت شناسایی شود و راهکارهای اقتصادی و فرهنگی مؤثری برای حفاظت از رویشگاه‌های زاگرس تدوین و اجرا گردد. ما در سازمان، دغدغه‌مند زاگرس هستیم.
***فعالان محیط زیست، پیشنهادات خود را مکتوب ارسال کنند؛ پیگیری خواهد شد
جعفری‌نژاد با اشاره به بازدید معاون سازمان محیط زیست از مناطق آسیب‌دیده ناشی از آتش‌سوزی‌های اخیر در استان کردستان گفت:این بازدید به‌منظور حمایت از فعالان و سمن‌های محیط زیستی انجام شد. از تمامی سازمان‌های مردم‌نهاد (سمن‌ها) در استان فارس و دیگر مناطق زاگرس دعوت می‌کنیم که پیشنهادات عملی و اجرایی خود را برای حفاظت از زاگرس، به معاونت محیط زیست طبیعی کشور ارسال کنند.
وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به سفر مشاور رئیس‌جمهور، دکترنورالدین آهی، به استان فارس و ارائه پیشنهادات فعالان محیط زیست به ایشان ـ که تاکنون هیچ‌یک از آن‌ها مورد بررسی دقیق قرار نگرفته‌اند ـ فعالان و سازمان‌های مردم‌نهاد (سمن‌ها) از چه طریقی می‌توانند پیشنهادات خود را برای حفاظت از زاگرس ارسال کنند تا اطمینان یابند این موارد به‌درستی بررسی و پیگیری خواهد شد، گفت: سازمان محیط زیست در این زمینه رویه ای مشخص دارد اگر فعالان محیط زیست پیشنهادات خود را به‌صورت مکتوب به معاونت محیط زیست طبیعی سازمان ارسال کنند، اطمینان داشته باشند که ما در این معاونت، تیمی برای بررسی و دسته‌بندی این پیشنهادات در نظر گرفته‌ایم. پس از بررسی، پیشنهادات به سازمان برنامه‌وبودجه کشور ارسال خواهد شد. حتی در صورتی که پیشنهادات مکتوب به ادارات کل محیط زیست استان‌ها ارائه شود، نیز به دست ما خواهد رسید و بررسی خواهد شد.