فائزه فیروزی – فارس آگاه

چکیده:
مطالعات اخیر نشان داده‌اند که نوسانات هورمونی در طول چرخه قاعدگی می‌توانند نقش مهمی در تغییر ویژگی‌های مکانیکی و بیولوژیک بافت‌های همبند ایفا کنند. این تغییرات، به‌ویژه در رباط‌ها و تاندون‌ها، می‌توانند احتمال بروز آسیب‌های اسکلتی-عضلانی را در زنان افزایش دهند.
مقدمه:
چرخه قاعدگی زنان با تغییرات دوره‌ای هورمون‌های استروئیدی، به‌ویژه استروژن و پروژسترون، مشخص می‌شود. این هورمون‌ها علاوه بر نقش باروری، تأثیرات قابل‌توجهی بر سیستم اسکلتی-عضلانی دارند. رباط‌ها و تاندون‌ها به‌عنوان اجزای کلیدی در پایداری مفاصل و انتقال نیروهای مکانیکی، نسبت به این تغییرات حساسیت ویژه‌ای نشان می‌دهند.
بررسی مکانیسم‌ها:
تأثیر استروژن بر بافت‌های همبند :استروژن با اثر بر متابولیسم کلاژن نوع I و III و افزایش میزان آب در ماتریکس خارج‌سلولی، منجر به کاهش استحکام مکانیکی رباط‌ها و تاندون‌ها می‌شود.
این پدیده به‌صورت افزایش خاصیت الاستیک و کاهش سفتی (stiffness) در رباط‌ها قابل مشاهده است.
تغییرات پروژسترون و ریلکسیشن بافتی:افزایش پروژسترون در فاز لوتئال می‌تواند موجب کاهش تون عضلانی و تغییر در تعادل عضله-رباط شود. این تغییرات در نهایت ثبات مفصلی را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
افزایش ریسک آسیب‌های ورزشی: پژوهش‌ها نشان داده‌اند که در فاز پرِاُوولاسیون (peri-ovulatory phase)، که سطح استروژن به حداکثر خود می‌رسد، میزان آسیب‌هایی همچون پارگی رباط صلیبی قدامی (ACL) و پیچ‌خوردگی مچ پا در زنان ورزشکار بیشتر گزارش شده است.کاهش ظرفیت تاندون‌ها در تحمل تنش مکانیکی نیز می‌تواند زمینه‌ساز التهاب‌های تاندونی (tendinopathy) شود.
نتیجه‌گیری:
نوسانات هورمونی چرخه قاعدگی می‌توانند با تأثیر بر خواص بیومکانیکی رباط‌ها و تاندون‌ها، احتمال آسیب‌های اسکلتی-عضلانی را در زنان افزایش دهند. بنابراین توجه به فازهای مختلف چرخه قاعدگی در طراحی برنامه‌های تمرینی و ورزشی، به‌ویژه در ورزشکاران حرفه‌ای، اهمیت بسزایی دارد. استفاده از رویکردهای پیشگیرانه همچون تقویت عضلات اطراف مفصل، تمرینات ثبات‌دهنده