چرا پویش سعدی خوانی از یک برنامه کارنامه پر کن بیشتر است؟به گزارش فاطمه مقدم خبرنگار فارس اگاه، شما به پویش بین‌المللی سعدی خوانی دعوت شده اید! شما شهروند گرامی، شما مسئول عالی رتبه. شما که ممکن است جز ابیاتی از سعدی که در کتاب درسی خوانده اید تا به حال کتاب های سعدی را تورق هم نکرده باشید می‌توانید با خواندن چند بیت تا یک غزل یا یک حکایت از سعدی در این پویش شرکت کنید و در سالروز گرامیداشت سعدی که همواره در سطح نخبگان جامعه برگزار می شد سهیم باشید … .

***ریشه‌دار بودن پویش در تجربه‌های موفق گذشته

پویش بین‌المللی سعدی‌خوانی یکی از ویژه‌برنامه‌های بیست و هشتمین گرامیداشت جهانی هفته فرهنگی هنری سعدی شیرازی است که در آن دوستداران زبان و ادب فارسی اشعار و حکایات سعدی شیرازی را خوانده و به اشتراک می‌گذارند. شاید خواندن یک یا چند بیت از سعدی و به اشتراک گذاشتن آن، در نگاه اول، کاری معمولی و پیش پا افتاده به نظر برسد که مسئولین برگزاری برای پر کردن کارنامه و رقم زدن کاری متفاوت انجام داده‌اند. اما این پویش فراتر از یک برنامه کارنامه پرکن است، و دلایلی برای این ادعا وجود دارد:

نخست آنکه، این پویش ریشه در تجربه‌های موفقی دارد که در شهر شیراز از دهه ۷۰ با برگزاری مسابقه‌های حفظ اشعار حافظ آغاز شد و تاکنون نیز به اشکال مختلف، همچون طرح حافظان حافظ، به منظور تقویت ریشه‌های فرهنگی و ترویج شعر و ادب در شیراز برای کودکان اجرا می‌شود. نویسنده این سطور، خود از شرکت‌کنندگان در طرح حفظ اشعار حافظ بوده و هر چه بیت و غزل از اشعار حافظ در حافظه دارد، مدیون شرکت در چنین طرح هایی است. همچنین تعداد زیادی از افراد عادی جامعه و کودکان هستند که حافظه شعری خود از اشعار حافظ و سعدی و دیگر شاعران را از شرکت در برنامه‌های ترویج شعر و ادب فارسی دارند؛ برنامه‌هایی که به نوعی مردم را تشویق به حفظ و خوانش آثار کلاسیک، خارج از آموزش رسمی در مدرسه و دانشگاه، می‌کنند.

از سوی دیگر، روخوانی اشعار سعدی آنطور که تصور می‌شود سهل و آسان نیست. وقتی کسی می‌خواهد بیتی را در فضای مجازی به اشتراک بگذارد – جایی که این روزها مردم اعتبار و آبروی خود را از آن می‌گیرند – مطمئناً یک غزل یا یک حکایت و ابیاتی از بوستان و گلستان و غزلیات را می‌خواند و بالاخره چند بیتی را انتخاب می‌کند و با روخوانی مکرر، زمانی که به زبان و معنای آن چند بیت مسلط شد، آن را در فضای مجازی به اشتراک می‌گذارد. این کار، افزون بر آنکه خود ممکن است عده‌ای را در دام زبان زیبا و ظریف سعدی بیندازد و جرقه‌ای برای علاقه‌مندی بیشتر به مطالعه و تحقیق ایجاد کند و شوق خواندن اشعار را در آنها و دیگرانی که تماشاگر ویدیوها هستند زنده کند، نیز وجود دارد. خصوصا حالا که دیوان شاعران فارسی زبان به واسطه کتابخانه‌های آنلاین و سایت ارزشمند«گنجور»، با جستجوی چند کلمه از یک بیت، دم دست و قابل دسترسی است. به این ترتیب، این پویش می‌تواند آغازگر یک زنجیره الهام‌بخش باشد و افراد بیشتری را به سوی گنجینه ارزشمند ادبیات فارسی رهنمون سازد.

همچنین، به گفته دکتر اصغر دادبه در سخنرانی سال ۱۴۰۳ در سالروز سعدی، اینکه عده‌ای می‌گویند ما اکنون بعد از بیش از ۷ قرن هنوز زبان سعدی را می‌فهمیم و این را نشانه درجا زدن زبان فارسی می‌خوانند، حرف مغالطه‌آمیزی است. دکتر دادبه اضافه می‌کند من با تجربه دریافته ام که بیش از ۹۰ درصد مردم زبان سعدی را نمی‌فهمند و تنها ۱۰ درصد افراد متخصص و زحمت‌کشیده هستند که زبان اصیل و آراسته به ظرافت سعدی را می‌فهمند؛ زبانی که پس از خلق توسط سعدی چنان به کمال رسید که در گستره ایران فرهنگی به زبان رایج تبدیل شد. از این رو، این پویش، گرچه ممکن است گامی کوچک برای آشتی دادن هم‌زبانان و همشهریان سعدی با زبان و اندیشه او باشد، اما احتمالاً در صورت تکرار در دیگر ایام سال، می‌تواند گامی موثر برای آشنایی با زبان و اندیشه این شاعر بزرگ به شمار رود و خصوصاً در ذهن آیینه‌گونه کودکان نقش ببندد و آغازی باشد تا فرزندان این سرزمین با سعدی خو بگیرند.

معاون فرهنگی و رسانه‌ای اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس به درستی اشاره کرده است که متولیان فرهنگ و اهالی رسانه وظیفه دارند با بهره‌گیری از امکانات روز، اعم از هوش مصنوعی و شبکه‌های اجتماعی، صدای مشاهیر ادب فارسی را به گوش نسل‌های زد، آلفا و گاما برسانند. در دنیای امروز، که توجه نسل جوان به سرعت به سمت فناوری‌های نوین و فضاهای مجازی جلب می‌شود، استفاده از این ابزارها برای ترویج فرهنگ و ادبیات نه تنها یک انتخاب، بلکه یک ضرورت است.

بهره‌گیری از ظرفیت فضای مجازی برای ترویج فرهنگ، به‌ویژه از طریق هشتگ‌ها و شبکه‌های اجتماعی، فضای نو و فرهنگی را پیش روی نوجوانانی می گشاید که چشمانشان به صفحه‌ نمایش دوخته است و به عبارتی در دنیای مجازی گم شده‌اند! تصور کنید نوجوانانی که به طور مداوم در معرض محتوای بلاگرهایی هستند که صرفاً مشغول تعریف و تبلیغ استانداردهای جدید زیبایی اندام، صورت و پوشش و سبک زندگی مادی هستند، ناگهان با صفحاتی مواجه شوند که در آن‌ها ابیاتی از شاعران بزرگ کشورشان توسط همسالان یا مسئولین و حتی بلاگرها خوانده می‌شود. این مواجهه ناگزیر ممکن است چون تلنگری احساس تعلق خاطر به فرهنگ غنی ایران را در آن‌ها بیدارکند و دریچه‌ای نو به سوی ادبیات کلاسیک برایشان بگشاید. در واقع، ترویج ادبیات فارسی از طریق فناوری‌های نوین، تلاشی است برای حفظ و انتقال این میراث گرانبها به نسل‌های آینده، و جلوگیری از فراموشی و کمرنگ شدن آن در هیاهوی دنیای مدرن.

در پایان تاکید بر این نکته از محمدعلی مقدم‌فر، ناشر مجموعه کتاب‌های کهن ادبیات فارسی، ضروری به نظر می‌رسد: «هیچ جامعه‌ای نمی‌تواند فرهنگ خود را از خارج وارد کند. فرهنگ مانند سرزمین، مانند خردمندی و شادی و خوشبختی نه وارد کردنی است و نه خریدنی. فرهنگ و خردمندی به تدریج و با تلاش مستمر نسل‌ها، مثقال مثقال به وجود می‌آید، اما حفظ آن به‌خصوص در چنین روز و روزگاری به تلاشی مضاعف نیاز دارد وگرنه خروار خروار از دست می‌رود.»