مترجمان شیرازی این روزها چه می‌کنند و در چه حوزه‌هایی ترجمه می‌کنند؟

به گزارش فارس آگاه به نقل از شهرمردم: فاطمه مقدم | هر گام در مسیر ترجمه، تلاشی برای حذف مرزهای زبانی و فرهنگی است تلاشی که انسان‌ها را از دنیا و جغرافیای خود به جهانی دیگر پیوند می زند و به ‏نوعی هسته اصلی گفتمان‌های جهانی را شکل می‌دهد. شاید بتوان بر ترجمه ای نام «ترجمه شریف» نهاد که تنها برگردان متنی از یک زبان به زبان دیگر نباشد بلکه متکی بر آفرینش فردی، هنری و ذوقی مترجمی است که اثر را درک کرده و ضمن انتقال معنا و مفهوم و با احاطه بر متن و زبان روح متن اصلی را در بازآفرینی با گزینشی دقیق از کلمات به زبان مقصد برمی گرداند.

۳۰ سپتامبر روز جهانی ترجمه، ‏فرصتی ویژه برای ارج نهادن به زحمات بی‌وقفه مترجمان در سراسر جهان است. این روز از سال ۱۹۵۳، ‏به‌عنوان نمادی از ‏همبستگی جامعه‌ مترجمان گرامی داشته می‌شود.‏

‎‏ مترجمان شیرازی در سال‌های اخیر در چندین حوزه مهم به ترجمه متون از زبان‌های دیگر پرداخته‌اند. بسیاری از این مترجمان ‏دارای تحصیلات عالی در رشته‌های زبان و ادبیات هستند و با ترجمه آثار ادبی کلاسیک و مدرن، کمک قابل توجهی به توسعه ذهن و زبان ایرانی کرده‌اند. ‏همچنین، تعدادی از مترجمان این شهر در زمینه‌های علمی و تخصصی، ‏نظیر پزشکی، مهندسی و فلسفه، آثاری را به فارسی ‏ترجمه کرده‌اند که منبعی ارزشمند برای دانشجویان و پژوهشگران محسوب می‌شود.‏‎

در این گزارش، به معرفی چند مترجم فعال شیرازی یا ساکن شیراز می‌پردازیم که با تلاش‌های خود در برای ارتقا دانش و ‏‏ادبیات، سهم بسزایی در گسترش ارتباطات فرهنگی و زبانی دارند و شایسته تقدیر و ‏توجه هستند.

* از پیشگامی آموزش دوزبانه تا نقش کلیدی در گسترش ادبیات پست‌مدرن

علی معصومی، دانش‌آموخته فیزیک و علوم ارتباطات در ایران و آمریکا، یکی از چهره‌های درخشان عرصه ترجمه و ادبیات در جنوب کشور است. معصومی جز ترجمه آثار ادبی بنیان‌گذار آموزش دوزبانه در فارس نیز است. او پس از سال‌ها فعالیت در حوزه ترجمه، اکنون به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مترجمان زنده فارس و جنوب کشور شناخته می‌شود. مهارت‌های او در زبان‌های انگلیسی، فرانسه و اسپانیایی، او را در ترجمه متون علمی و ادبی به فارسی زبانان متمایز کرده است.

نقش او در معرفی نویسندگان مدرن و پست‌مدرن به خوانندگان فارسی‌زبان  برجسته و قابل تقدیر است. وی کار ترجمه را از سال ۱۳۵۴ با آماده‌کردن متن‌های درسی برای کلاس‌های تکنولوژی آموزش در رادیو و تلویزیون ملی ایران آغاز کرد و سپس در سال ۱۳۷۶، با همراهی شاپور جورکش، گروه ترجمه شیراز را پایه‌گذاری کرد، گروهی که به ترجمه آثار نقد و نظری ادبی پرداختند.

معصومی بیشتر در حوزه ترجمه متن‌های علمی و کتاب‌های درسی فعالیت داشته است، اما در کتب غیر درسی نیز ۳۰ جلد کتاب را ترجمه کرده است. برخی از آثار برجسته‌ای که او شامل «درآمدی بر نقد ادبی از افلاطون تا بارت» به همراه شاپور جورکش، «روش‌شناسی هنر» نوشته لوئی آدامز، و «هنر و دموکراسی» که گروه ترجمه شیراز زیر نظر علی معصومی برگردان کرده‌اند، می‌شود.

این مترجم پرکار همچنین ترجمه‌هایی از آثار ادبی معروف انجام داده که شامل کتاب «بحران سوئز»، مجموعه اشعار «رز زرد» از خورخه لوئیس بورخس، رمان «بوهمی‌ها» اثر جورج ساندرز، «کتابچه پاد زیبایی‌شناسی» اثر آلن بدیو، رمان «پترزبورگ» اثر آندری بیه‌لی، رمان «آقای استون و شهسواران ملازم» نوشته وی. اس. نایپول، رمان «پایان دوئل» اثر خورخه لوئیس بورخس، رمان «رویاهای قطار» نوشته دنیس جانسون، کتاب «تصویر مردم» نوشته تی. جی. کلارک که به بررسی آثار گوستاو کوربه نقاش مشهور پرداخته، رمان «همیشه در قلعه زیسته‌ایم» نوشته شرلی جکسون، رمان «هولوگرامی برای شاه» نوشته دیو اگرز، مجموعه داستان‌های کوتاه «آنچه با خود حمل می‌کردند» نوشته تیم اوبراین، و کتاب «کینز» نوشته پیتر پیو که به معرفی پرنفوذترین اقتصاددان سده بیستم «جان مینارد کینز» می‌پردازد، می‌شود.

از جمله آثار مهم و دشوار پست‌مدرن که معصومی به فارسی برگردانده می‌توان به «انتقام چمن» (نمونه داستان‌های پست‌مدرن) و کتاب «داستان پست‌مدرن» (مرجع نظری) اشاره کرد.

فعالیت و دستاوردهای علی معصومی در حوزه ترجمه، نه‌تنها در معرفی آثار بزرگ جهانی به فارسی‌زبانان نقش حیاتی داشته، بلکه در زمینه آموزش و توسعه دانش نیز تأثیری بسزا داشته است.

* شعرهای تازه یافته‏ سیلویا پلات در کتابی به ترجمه کیوان نریمانی

کیوان نریمانی، شاعر، منتقد ادبی و مترجم اهل اهواز، بیشتر سال‌های عمر خود را در شیراز سپری کرده است. او از سال ۱۳۵۹ تاکنون در حوزه شعر، ترجمه داستان، شعر و متن‌های ادبی-فلسفی، شهرسازی و طراحی منطقه‌ای فعالیت دارد و کتاب‌ها و جُستارهای متعددی را به چاپ رسانده است.

نخستین اثر ترجمه‌ای نریمانی به همراه علی معصومی به نام “احمق‌ها اول”، مجموعه‌ای از داستان‌نویسان کم‌تر شناخته شده‌ آمریکایی است که در سال ۱۳۶۹ به چاپ رسید. او همچنین شعرهای “سزار وایه‌خو” را در کتاب “ای کاش همه درها را می‌زدم” به فارسی برگردانده که توسط نشر نوشتار منتشر شد. “سِفر پرسش”، ترجمه دوزبانه شعرهای پابلو نرودا، نیز توسط نشر نیلوفر به چاپ رسیده است.

برخی از آثار برجسته‌ای که نریمانی برای اولین بار به فارسی ترجمه کرده شامل نوشته‌های ویکتور اشکلوفسکی، رومن یاکوبسن، میخائیل باختین و رولان بارت می‌باشد. نریمانی، با مدرک کارشناسی ارشد شهرسازی، آثار تألیفی متعددی نیز به‌صورت مقاله‌های پژوهشی در این حوزه دارد و همچنان در حوزه‌های مختلف به ترجمه و نویسندگی ادامه می‌دهد.

از این نویسنده و شاعر پرکار ساکن شیراز، در کنار جستارها و آثار تألیفی بسیاری که در نشریه‌ها و کتاب‌های ادبی-فرهنگی طی چند دهه به چاپ رسیده‌اند، چندین اثر در حوزه ترجمه نیز منتشر شده است. از جمله این آثار می‌توان به به “مرگ نویسنده” از رولان بارت، “وجه غالب” از رومن یاکوبسن، و “موضوع، وظایف و روش‌های تاریخ ادبی” از میخائیل باختین، فیلسوف و منتقد ادبی مشهور روسی، که در مجله عصر پنج‌شنبه منتشر شده‌اند، اشاره نمود.

*آثار ترجمه‌ای آماده‌ی چاپ:‏

برگردان و به گفته خود بازخوانیِ آخرین گزینه شعر سیلویا پلات با نام «اِری‌یِل»، کار در دست چاپی است که نریمانی با ترجمه ای دقیق همراه با پی نوشت هایی که ارجاعات شعر را برای مخاطب واشکافی کرده است به فارسی برگردانده است. در این کتاب شعرهای تازه یافته از این شاعر مهم آمریکایی نیز وجود دارد. این کتاب توسط نشر نیلوفر در حال چاپ است. ‏

* نویسنده ای که ترجمه راه نوشتن را برایش ‏هموار کرد

شهربانو بهجت، نویسنده و مترجم اهل آباده فارس و ساکن شیراز است  او با آثار تالیفی مهمی در حوزه کودک و نوجوان ‏شناخته می‌شود. کتاب‌های او شامل “شاهزاده‌ای سوار بر ماشین مشتی ممدلی”، “روزی که چشم‌های ‏گربه‌ام رنگی شد” و “آواز دایره” است که هر سه اثر موفق به دریافت جایزه لاک‌پشت پرنده شده‌اند. ‏بهجت سال‌هاست در زمینه ترجمه نیز فعالیت دارد و کار ترجمه را نزدیک‌ترین تجربه به نوشتن می‌داند.‏

اولین کتاب او، مجموعه‌ای از مقالات در حوزه روانکاوی به نام “زندگی بدون استرس”، در سال ۱۳۷۶ ‏به صورت تک مقاله ها در روزنامة عصر به چاپ رسید و استقبال مخاطبان این روزنامه او را بر آن ‏داشت تا کتاب را چاپ کند این کتاب دو سال بعد توسط نشر نوید شیراز به چاپ رسید. در سال ۱۳۹۳، ‏او کتاب دیگری تحت عنوان “اکسیر جوانی و وزن ایده‌آل” منتشر کرد که شامل برنامه‌هایی برای کاهش ‏وزن به‌ویژه برای فضانوردان ناسا بود.‏

آخرین اثر او، “اعترافات یک روانکاو” (درآمدی بر گشتالت‌درمانی)، اثر فریتس پرلز، روانکاو مشهور ‏آلمانی است. این کتاب اعترافاتی صادقانه از زندگی این پزشک و تجربیاتش در رسیدن به روش‌های ‏جدید درمانی را روایت می‌کند که در واقع مکاشفات ‏این روانکاو برجسته در مراحل ‏رسیدن به یک ‏روش جدید درمانیِ نو ‏است. این روزها، شهربانو بهجت بر ترجمه کتابی در مورد اسطوره‌ها کار می‌کند ‏و همچنان به اکتشافات خود در دنیای نویسندگی ادامه می‌دهد.‏

* پیوند زدن دنیای خیالی و فانتزی به جهان نوجوان ایرانی

سحر حدیقه نویسنده و مترجم شیرازی است که عمدتاً به ترجمه آثار در حوزه ادبیات کودک و نوجوان پرداخته است. او با انتخاب ‏داستان‌هایی با رویکرد فانتزی، توانسته است داستانهایی از دنیای خیال و ماجراجویی را به نسل جوان معرفی کند. در میان آثارش، تنها کتاب ‏‏”فیگی” جنبه رئالیستی دارد، در حالی که سایر آثارش غالباً دارای تم طنز و ابعاد تخیلی است. حدیقه که تمامی آثارش را از زبان ‏انگلیسی به فارسی ترجمه کرده است. ‏

* آثار چاپ شده: ‏

او نخستین بار با ترجمه سه‌گانه بنجامین هیولاکش اثر بری هاچیسون (نمایشنامه‌نویس و کارگردان ‏‏‏اسکاتلندی) که شامل ‏داستان‌هایی چون “هیولای کله کوسه‌ای”، “هیولای چشم چرخشی” و “هیولای کله ماهی” است، به جمع مترجمان پیوست. این ‏کتاب را  نشر خوشنام هوپا درآورد. حدیقه با انتشارات هوپا یک رمان طنز کودک و نوجوان با نام “میلتون کبیر” اثر «اما ‏ریید »را نیز به چاپ رسانده است. از دیگر آثار او می‌توان به مجموعه ادبیات کلاسیک اشاره کرد که شامل دو داستان “اولیور ‏توئیست” و “جنگ دنیاها” اشاره کرد. ‎.‎

حدیقه به تازگی،سه‌گانه ماجراهای فیگی اثر تامسین ژانو را ترجمه کرده است که داستان دختری اهل کنیا را روایت می‌کنداین کتاب ‏به خلاف دیگر آثار انتخاب شده او برای ترجمه در از جهان داستان رئالیسم است. در کنار این کارها، او داستانی فانتزی به نام ‏‏”خرگوش سوپر قهرمان” و مجموعه‌ای از داستان‌های زندگی بزرگان، از جمله “فلورانس نایتینگل” را نیز به فارسی برگردانده و ‏نشر خزه آن را به چاپ رسانده است با همین انتشارات کتابی برای بزرگسالان با نام «نه به افکار سمی» اثر ساندرا اینگرمن درآورده است. ترجمه رمان کودک و نوجوان «داداش سیاه، داداش سیاه» او که نشر ‏‏پرتقال آن را درآورده است موفق به کسب ‏جایزه مهم «سه لاکپشت طلایی» شد. ‏

حدیقه همچنین در حوزه بزرگسال نیز فعالیت دارد و آثاری چون “نجات استخوان‌ها” اثر جسمین وارد و “مرگ یک شاعر” که ‏‏به  ‏شرح واپسین روزهای زندگی یک شاعر روس به نام مارینا ایوانونا تسوه تایوا می پردازد را ترجمه کرده که مورد توجه بسیاری ‏قرار گرفت و به خیلی زود به چاپ دوم رسید.  ‏

رمان علمی تخیلی «خمیر ترش» اثر رابین اسلون برای بزرگسالان ‏نیز توسط نشر خوب به چاپ رسیده است.‏

کتابهای در دست چاپ: ‏

از این مترجم به زودی یک مجموعه از افسانه‌های سوئدی را با تصویرگری‌های جان بائر، هنرمند و تصویرگر مشهور سوئدی، توسط نشر دوک به چاپ ‏خواهد رسید. ‏

همچنین او در حال کار بر روی یک رمان نوجوان فانتزی با تم جادو و جادوگری است که انتظار می‌رود به زودی به اتمام برسد. به ‏علاوه، او پروژه‌ای برای ترجمه داستان‌های کوتاه برای نوجوانان دارد، که با توجه به کمبود داستانهای کوتاه ویژه نوجوانان در ‏ایران، اهمیت ویژه‌ای دارد.‏

*پلی میان شعر کلاسیک فارسی و ذهن جوانان آمریکایی

طناز لایق، مترجم جوان شیرازی کارشناس ارشد میکروبیولوژی از دانشگاه شهید چمران اهواز دارد. او از سال ۱۳۹۱به عنوان ‏مدرس دانشگاه علمی و کاربردی شیراز به تدریس مشغول است. لایق در سال‌های ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳ مدیر اجرایی ماهنامه ادبی و ‏هنری هنگام بوده و مقالات ترجمه متعددی را در منتشر کرده است آثار ترجمه شده لایق همگی از زبان انگلیسی هستند. ‏

لایق در دو کتاب به عنوان مترجم همکاری کرده است: “عذر و عفو: نگاهی تطبیقی” که در سال ۱۳۹۷ توسط نشر نگاه معاصر ‏چاپ شد، و “هزینه‌های نجومی نادوستی” در سال ۱۴۰۰، که هر دو به کوشش دکتر محمد جعفر امیر محلاتی منتشر شده‌اند. کتاب ‏‏«عذر و عفو» به موضوع صلح‌پژوهی نوین در زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و اخلاقی پرداخته، در حالی که “هزینه‌های نجومی ‏نادوستی” به بررسی دوستی‌پژوهی و عواقب اقتصادی و اجتماعی نادوستی در جهان می‌پردازد.‏

کتاب نخستین مستقل طناز لایق، “هنر به روایت دوباتن”، مجموعه‌ای از مقالات برگرفته از وبسایت مدرسه زندگی آلن دوباتن ‏است که به نقش حیاتی هنر در زندگی روزمره انسان‌ها اشاره دارد. این کتاب در همکاری با نشر کرگدن منتشر شده و از زمان ‏چاپش در سال ۱۴۰۰ تا کنون به چاپ سوم رسیده است.‏

*کتابهای در دست انتشار:‏

در حال حاضر، طناز لایق مشغول کار بر روی کتاب جدیدی با عنوان “سپهر مهر” است که در نشر روزنه در دست چاپ است. این کتاب مجموعه‌ای از مقالات دانشجویان یک کالج آمریکایی است که به نوعی ادبیات تطبیقی پرداخته و جوانان غیرفارسی‌زبان برداشت‌های خود را از اشعار پارسی‌زبان و مقایسه آن‌ها با آثار شاعران و نویسندگان غربی به تصویر می‌کشند.‏

* شاعری در دنیای ترجمه‌های فلسفی و دراماتیک

احمد پرهیزی فارغ‌التحصیل رشته زبان و ادبیات فرانسه از دانشگاه شهید بهشتی و دانشجوی مقطع فوق‌لیسانس روزنامه‌نگاری در ‏دانشگاه مونپلیه فرانسه است. ترجمه‌های منتشر شده از او شامل آثار ماندگاری از نویسندگان برجسته فرانسوی است.‎‎

کتاب “ضد سنت‌بوو، خاطره‌های بامداد” ‏نوشته مارسل پروست، که در انتشارات مروارید منتشر شده، ترکیبی هنرمندانه از نقد ادبی و داستان‌نویسی است. ‏

یکی دیگر از ترجمه‌های پرهیزی، نمایش‌نامه “آنتیگون” نوشته ژان آنوی است که با اقتباس از اثر مشهور سوفوکل، داستانی با ‏تم‌های پیچیده اخلاقی و فلسفی را به تصویر می‌کشد. این نمایش‌نامه که توسط نشر نی منتشر شده است، از مهم‌ترین آثار در زمینه ‏تئاتر مدرن شناخته می‌شود.‎‎

پرهیزی همچنین رمان فلسفی “حکم مرگ” از موریس بلانشو را ترجمه کرده است. این اثر که توسط انتشارات مروارید به چاپ ‏رسیده، با نگاهی عمیق به مرگ و زندگی دارد.‎

رمان “هایدریش، هوش و حواس هیملر (ه ه ح ه)” نوشته لوران بینه، از دیگر ترجمه‌های پرهیزی است. این کتاب که نشر ماهی آن ‏را منتشر کرده، با روایتی مستند و تاریخی، به بررسی یکی از ترسناک‌ترین شخصیت‌های نازی می‌پردازد. ترجمه کتاب “ضد سنت‌بوو” نامزد جایزه کتاب سال شده و ترجمه “هایدریش، هوش و ‏حواس هیملر (ه ه ح ه)” ‏برنده جایزه ابوالحسن نجفی بوده است. ‏‎

‎‎رمان «سفر به دور اتاقم» نوشته اگزویه دومستر، نیز توسط نشر ماهی به چاپ رسیده است. این کتاب با زبانی شاعرانه و روان، ‏سفری درونی و فلسفی را به نمایش می‌گذارد.‎‎

*کتاب‌هایی که در دست انتشار :‏

در حال حاضر، احمد پرهیزی روی ترجمه چندین اثر جدید کار می‌کند. از جمله این آثار می‌توان به “پرونده تولایف”، رمانی ‏مفصل درباره دوران استالین نوشته ویکتور سرژ، کتاب دیگر “رقیب”، ناداستان جنایی بر اساس ماجرایی واقعی نوشته امانوئل کارر، و ‏‏”تومای تاریک”، رمان کوتاهی از موریس بلانشو اشاره کرد.‏

*سفر تازه به دنیای کتاب‌های مصور فرانسوی

ارمغان ناصری نژاد دیگر مترجم جوان شیرازی است که عمدتاً به ترجمه آثار در حوزه ادبیات کودک و نوجوان پرداخته است. او که فارغ‌التحصیل رشته زبان و ادبیات فرانسه است، توانسته است ۹ اثر از این زبان را به فارسی برگرداند. اولین اثر او با نام «‏ورونیک و بابابزرگ نارگیل» یکی از آثار معروف نویسنده چک «پابل شوتخ» است. این کتاب یکی از ۳۶۱ مجموعه داستان فانتزی مدرن دنباله داری است که به ماجراهای دختربچه ای به نام ورونیک و رابطه او ‏بابابزرگش می‌پردازد.

ناصری‌نژاد همچنین به ترجمه مجموعه داستان‌های تصویری از رابس کاتن پرداخته که در آن شش جلد از این مجموعه کتاب‌ها را به فارسی ترجمه کرده است. این مجموعه داستان‌ها درباره گربه‌ای به نام اسپلت است. عناوین این مجموعه شامل “اسپلت تشکر می‌کند”، “اسپلت عاشق می‌شود” و “اسپلت کارآگاه مخفی” «سال نومبارک اسپلت»، «شلپ اسپلت» و «گربه ای به اسم اسپلت» ‏است که با همکاری نشر تیمورزاده نوین منتشر شده‌اند.

او همچنین کتاب تصویری “هیس، یک کتاب مال تو هم هست” اثر پاسکال بریسی را ترجمه کرده و آن را با انتشارات توکا به چاپ رسانده است. آخرین اثر او یک رمان برای نوجوانان به نام “داستان دوستی ارنست و سلستین” نوشته دنیل پنک است که به ماجرای دوستی نامعمول میان یک خرس و موش می‌پردازد و توسط انتشارات پرتقال منتشر شده است.

* آثار در دست چاپ

ناصری‌نژاد، به تازگی در حال کار روی مجموعه‌ای جدید از کتاب‌های مصور است. این مجموعه، شامل ۵ جلد داستان مصور به سبک داستانهای “تن تن” است که به زودی به زبان فارسی برگردانده خواهد شد.

علاوه بر این، ناصری‌نژاد یک رمان پلیسی از ژان کلود مقلوا، نویسنده مطرح فرانسوی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان، در دست ترجمه دارد. آثار مقلوا به خاطر جذابیت و داستان‌های هیجان‌انگیزش شناخته شده‌اند و انتظار می‌رود این رمان جدید نیز با استقبال خوبی مواجه شود.