روزی که حریم  حفاظتی مدرسه ملاصدرا، عالم بزرگ اسلامی به پاساژ طلافروشی تبدیل شد ، باید فکرش را می کردیم که  این تخریب به بهانه آبادانی  تمام شدن در کارش نیست ، به گزارش فاطمه مقدم خبرنگار فارس اگاه ، هر بار که لودرها لرزه بر اندام متشکل و آسیب‌پذیر بافت تاریخی شیراز می‌اندازند، تا چندی جنجال ‌رسانه‌ای پیرامون تخریب‌ها و تقاضا برای توقف آن شکل می‌گیرد و سپس همه خبرها فروکش می‌کند و با خشم و اندوه، تخریب ایجاد شده پذیرفته می‌شود.

تخریب بافت تاریخی شیراز در چهار دهه گذشته به طور مکرر ادامه داشته است. تخریب‌ها از دهه ۷۰ آغاز شده است. تخریب حدود ۸۰ هزار متر مربع از بافت تاریخی در جنوب بارگاه شاهچراغ(ع) به نام بین‌الحرمین در اوایل دهه ۱۳۷۰ و تبدیل آن به پاساژها و هتل، تخریب ۳۵,۰۰۰ متر مربع فضای پیرامون مدرسه خان (مدرسه ملاصدرا، عالم بزرگ اسلامی) که به پاساژ طلافروشی در حریم حفاظتی این مدرسه مهم و کم‌نظیر تاریخی تبدیل شد، احداث خیابان ۹ دی در بافت تاریخی به بهانه ایجاد دسترسی به غرب حرم شاهچراغ(ع) و به بهای تخریب ده‌ها خانه تاریخی و در نهایت طرح عجیب ۵۷۰ هزار متری (بیش از نیم میلیون متر مربع) برای توسعه حرم شاهچراغ(ع) با هدف ایجاد صحن بزرگ (به اندازه تقریبی ۶ زمین فوتبال)، قبرستان زیرزمینی و مراکز رفاهی، خرید و غیره که به تخریب بخش‌های بزرگی از بافت تاریخی منجر شد. این بخش‌ها اکنون ملک حرم شاهچراغ(ع) است و متولیان برای آن سند سیم سرب دارند و هر جا لازم باشد سند را رو می‌کنند. خوشبختانه اجرای این طرح در نیمه‌های دهه ۹۰ متوقف شد.

آخرین تلاش‌ها برای تخریب به زمستان سال ۱۴۰۱ باز می‌گردد. در این طرح بنا بود ۱.۳ هکتار از بافت تاریخی شیراز در فاصله میان دو حرم حضرت شاهچراغ(ع) و سید علاءالدین (ع) به پیاده‌راه تبدیل شود تا اتصال دو حرم ایجاد گردد. اداره راه و شهرسازی شیراز به عنوان مجری این طرح به طور مخفیانه به خریداری املاک تاریخی شرق حرم شاهچراغ(ع) پرداخت تا با تملک خانه‌های شرق حرم و خالی شدن مدعیان ملکی بدون سروصدا طرح توسعه حرم شاهچراغ(ع) را اجرا کند.

در مسیر توسعه تنها ۱۰ خانه ارزشمند ثبت‌شده وجود داشت، اما شاکله بافت تاریخی نیز با تخریب خانه‌های غیر ثبتی که هم اکنون هم در تملک شاهچراغ(ع) است تا چه حد به هم می‌ریخت. اعتراض دوستداران میراث فرهنگی و نامه‌نگاری اساتید دانشگاه علم و صنعت به استاندار فارس طرح را به حالت تعلیق درآورد. پس از آن دوستداران میراث برای جلوگیری از تغییرات بنیادین و دست‌اندازی‌ها به این بافت مهم خواستار ثبت ملی بافت تاریخی شیراز به جای ثبت تک بنا در این بافت شدند.

پیگیری دوستداران میراث فرهنگی ادامه داشت و بالاخره ۳۶۰ هکتار بافت تاریخی شیراز در مردادماه ۱۴۰۲ در فهرست آثار تاریخی ملی کشور به ثبت رسید. حالا دوباره ناقوس تخریب در گوش شیراز طنین‌انداز شده است، تخریب‌هایی که در سال‌های پیش انجام شده اما حالا وقت ساخت و ساز است. با این حال، این بار کار به راحتی سال‌های گذشته نیست. بافت تاریخی شیراز ثبت ملی شده و هر گونه تغییر و تحول در آن نیازمند مجوز شورای عالی معماری و شهرسازی به ریاست وزیر کشور است، مجوزی که به اذعان معاون توسعه و عمران شاهچراغ(ع) هنوز گرفته نشده است.

در بیستم آبان ماه سال جاری، متولیان شاهچراغ(ع) گودبرداری در ابعاد و عمق زیاد در زمین‌های پشت حرم شاهچراغ(ع) در خیابان اسکندری را آغاز کردند. این گودبرداری بدون انجام کاوش‌های باستان‌شناسی و با توجه به ملی بودن بافت جنجال خبری گسترده‌ای ایجاد کرد. حال متولیان با طرح احداث صحن محمدی، بودجه آن را نیز در سفر رئیس دولت سیزدهم مصوب کرده‌اند، و با برگزاری نشست خبری به صورت رسمی اعلام کردند که قصد دارند صحن محمدی را بسازند.

معاون توسعه و عمران شاهچراغ(ع) و معاون موقوفات و نذورات در نشست خبری پیرامون پروژه احداث صحن محمدی آستان مقدس حضرت شاهچراغ(ع) از طرح جنجالی گود‌برداری در بافت تاریخی و ثبت ملی شده شیراز دفاع کردند.

*صحن ۴۰۰۰ متری و دارالشفای ۲۰۰۰ متری؛ ساخت و سازهای جدید متولیان شاهچراغ(ع) 

معاون توسعه و عمران شاهچراغ(ع) زمین گودبرداری شده در ضلع شمالی حرم را خلاف آنچه در رسانه‌ها اعلام شده بود، ۲۰۰۰ متر مربع خواند که برای ساخت دارالشفا درنظر گرفته شده و گفت: صحن محمدی نیز در زمینی به مساحت ۴۰۰۰ متر مربع به‌زودی ساخته خواهد شد.

علیرضا صحرائیان با تاکید بر اینکه در طول ۵ سالی که در آستان مقدس مسئولیت دارم، حتی یک سانتی‌متر مربع از بافت تاریخی را نه تخریب کرده‌ایم و نه درخواست تخریب به هیچ دستگاهی داده‌ایم، گفت: شایعات در فضای مجازی کذب محض است و ما اعتقاد راسخ به حفظ بنا‌های ثبت ملی شده بافت تاریخی شیراز داریم.

وی مدعی شد که متولیان شاهچراغ(ع) بیش از هر کسی دغدغه مرمت بافت تاریخی شیراز را دارند و افزود: یکی از دلایل شروع کارهای عمرانی در بافت تاریخی، بازگرداندن زیست به بافت تاریخی شیراز و محیط پیرامونی آستان مقدس شاهچراغ(ع) است.

وی با پیوند دادن حملات تروریستی صورت‌گرفته در سال‌های گذشته در شاهچراغ(ع) به ناامنی اطراف حرم گفت: برخی اختلاف‌نظرها عاملی شد که ساماندهی بناهای اطراف حرم متوقف شود، حال آنکه ما احساس نیاز شدیدی داریم که اطراف حرم مطهر به گونه‌ای ساماندهی شود که امنیت زائران شاهچراغ(ع) تامین شده و یکی از برنامه‌های ما احیای محیط پیرامونی حرم مطهر است.

صحرائیان با اشاره به اینکه اجرای پروژه دارالشفا مصوبه کمیسیون ماده ۵ استان فارس و مدیر کل وقت میراث فرهنگی استان فارس در سال ۱۴۰۱ گرفته است گفت: زمین تعلق‌گرفته به دارالشفا زمین‌هایی بوده که سالیان سال بایر بوده است. بخشی از زمین نیز مربوط به ورثه دکتر نجابت است و هم‌اکنون نیز قرار است با مشارکت ۵۰ درصدی یک خیر و با هدف ارائه خدمات درمانی، دارالشفایی با رعایت ضوابط قانونی بافت احداث شود.

صحرائیان با اشاره به تصمیم برای آغاز پروژه ساخت صحن محمدی گفت: ساخت صحن محمدی در ضلع شرقی شاهچراغ(ع) نیز در فضای ۴۰۰۰ متری انجام خواهد شد. این صحن درست روبروی حرم حضرت سید میرمحمد است و ما قصد داریم ایوان حرم سید میرمحمد را به صورت قرینه بازسازی کنیم و جلوی حرم سید محمد نیز صحن ۴۰۰۰ متری محمدی را با معماری فاخر ایجاد خواهیم کرد. با ساخت این صحن، یک مسیر دسترسی جدید در محدوده شرقی حرم با مسجد جامع عتیق، مسجد طبالیون و حرم حضرت سید میرمحمد و دو بازار حاجی و بازار شاهچراغ(ع) ایجاد می‌شود و با ساماندهی محدوده پیرامونی حرم از برخی ناهنجاری‌های اجتماعی جلوگیری خواهد شد.

صحرائیان با تصریح اینکه حرم مطهر، خانه تاریخی حسنی اردکانی را تملک کرده و چندین میلیارد هزینه مقاوم‌سازی و مرمت برای آن، زیر نظر کارشناسان میراث فرهنگی صرف کرده است، گفت: هیچ‌گاه متولیان حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع) علیه‌السلام، به دنبال تجاری‌سازی نبوده و همیشه هم با این قضیه مخالف بوده‌ایم و همچنین هیچ‌گاه به دنبال فروش قبر در محوطه صحن‌های حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع) و حضرت سیدعلاءالدین حسین علیهما‌السلام، نبوده و نیستیم.

*هنوز شورای عالی شهرسازی جلسه‌ای برای صدور مجوز دارالشفا تشکیل نداده است 

صحراحیان با اشاره به اینکه ساخت درمانگاه دارالشفا مصوبه شورای عالی شهرسازی را در سال ۱۴۰۳ گرفته است و کاربری درمانی این شورا توسط کمیته فنی شورای عالی شهرسازی تایید شد گفت: اکنون تنها منتظریم که جلسه شورای عالی شهرسازی برای بررسی نهایی موضوع ساخت دارالشفا در بافت تاریخی تشکیل شود. ما اصلا وارد بافت نخواهیم شد و این در چهاردیواری و محدوده تملکی خود آستان است.

‏*نیت ما قبر فروشی نیست، مؤمنان خود علاقمند به دفن در جوار شاهچراغ(ع) هستند

معاون موقوفات و نذورات شاهچراغ(ع) در ادامه این جلسه با اشاره به سخنان و اعتراضات محمد کلانتری، دبیر پویش ملی بافت تاریخی، گفت: تمام فضایی که به دارالشفای جدید حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع) اختصاص داده شده، ۲ هزار متر است و ۳.۵ هکتار نیست و هیچ تخریبی رخ نداده است. تخریب‌های ‌صورت‌گرفته در اطراف حرم مطهر شاهچراغ(ع) مربوط به دوره مدیریت فعلی این آستان نیست.

حجت‌الاسلام سید مجتبی سعادت با تأکید بر اینکه نیت ما قبر فروشی نیست بلکه مؤمنان علاقه‌مند به اهل‌بیت تقاضای دفن در صحن حرم شاهچراغ(ع) را دارند گفت: ما قبرهای این حرم را نه به قیمت ۱ میلیارد تومان کذبی که در رسانه‌ها ذکر شده نمی‌فروشیم بلکه قیمت قبرهای صحن حرم مطهر ۶۵۰ میلیون تومان است. با این حال ما هیچ قبری را پیش‌فروش نمی‌کنیم.

سعادت با طرح این سؤال که اکنون مخروبه‌ای اطراف حرم را گرفته، با این مخروبه و زمین رهارشده باید چه کار کنیم؟ می‌توانیم تا کی این مخروبه را رها کنیم؟ گفت: ما وظیفه داریم آنچه دیگران در سال‌های گذشته تخریب کرده‌اند را اصلاح کنیم و نفع انجام این ساخت و سازها به مردم می‌رسد؛ چرا که مردم نسبت به تخریب‌هایی که در اطراف حرم انجام شده است، شکایت دارند. در اطراف حرم رفتارهای فساد آمیز متجاهرانه فراوان است و ما به‌عنوان متولیان حرم موظف به از بین بردن فقر و فساد اطراف حرم هستیم. وی در ادامه خاطرنشان کرد: با ساخت صحن جدید شاهچراغ(ع)، این زمین بایر به‌ مکانی با معماری زیبا تبدیل خواهد شد و این صحن خود ۵۰ سال دیگر به بنای تاریخی تبدیل خواهد شد!

سعادت در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه تنها راه دسترسی باز فعلی به حرم، خیابان ۹ دی است گفت: ما قصد داریم یک مسیر خیابان لطفعلی خان را به کوچه اسکندری باز کنیم (ایجاد پیاده‌راه جدید) و از این کوچه نیز یک دسترسی دومی برای زائران فراهم نماییم تا بار ترافیکی از خیابان ۹ دی برداشته شود.

‏*زار زدن «ردای بی‌تفاوتی» بر تن اداره‌کل میراث‌فرهنگی فارس!

گرچه تأسیس دارالشفا در منطقه‌ای که در نزدیکی آن چندین بیمارستان تخصصی و فوق‌تخصصی وجود دارد، غیرضروری است، خوب است اداره‌کل میراث ‌فرهنگی فارس ردای بی‌تفاوتی را از ‌دوش انداخته و جامه مسئولیت به تن کند و پیش از هرگونه گودبرداری عمیق برای ایجاد زمین صحن محمدی، طرحی جامع برای کاوش‌های باستان‌شناسی این منطقه تهیه نماید. این اقدام می‌تواند به شناسایی و حفظ لایه‌های تاریخی و باستان‌شناختی کمک کرده و از آسیب‌های برگشت‌ناپذیر به این بافت جلوگیری نماید و همچنین در صورت وجود لایه‌های باستان‌شناختی در ۴۰۰۰ متر مربع زمین صحن جدید، پیش از هرگونه آسیب جلوی گودبرداری تخریبی گرفته شود.

از سوی دیگر، دوستداران بافت تاریخی و فرهنگی شیراز امیدوارند که متولیان شاهچراغ(ع) پس از احداث صحن، به توسعه بی‌رویه خاتمه ‌دهند و به بهانه نیاز زائران به پارکینگ، مراکز خرید و رستوران، تخریب‌های پیشین را تکرار نکنند. توسعه پایدار با مرمت بافت و مقاوم‌سازی باید پیشه شود تا هم نیازهای زائران برآورده شود و هم از تخریب غیرضروری میراث‌فرهنگی جلوگیری گردد.

همچنین، مسئولان باید به‌جای توسعه‌های تجاری، بر بهبود و تقویت زیرساخت‌های فرهنگی و گردشگری تمرکز کرده و با برنامه‌ریزی دقیق، از صدمه به بافت تاریخی شیراز جلوگیری نمایند. بدین ترتیب، ضمن فراهم کردن تسهیلات لازم، حرمت فرهنگ و تاریخ این شهر زیبا حفظ خواهد شد.