چهارشنبه‌سوری های  اصیل آن روزها کجا و انفجارهای مهیب این سال ها کجا ؟! به گزارش فاطمه مقدم خبرنگار فارس اگاه، چهارشنبه سوری، جشنی باستانی که امروزه به صحنه‌ای پرهیاهو و گاه خطرناک تبدیل شده است، که نه آرامش برای آدمیزاد می گذارد نه آرام و قرار برای حیوانات زبان بسته. ترقه‌های چینی و دست سازی که جایگزین آتش‌افروزی‌های نمادین و پریدن از روی آتش شده و صدای انفجار آن‌ها، نه تنها کام شهروندان را تلخ می‌کند، بلکه جان بسیاری از حیوانات بی‌گناه را نیز به خطر می‌اندازد.

در چند شب منتهی به آخرین چهارشنبه سال آسمان شهر آکنده از صدای وحشتناک ترقه‌هایی است که برخی پهلو به بمب می زند با صدایی آنقدر مهیب که اگر خسارت فیزیکی  بر جا نگذارد، خسارت روانی به بار خواهد آورد. کمتر دیده می‌شود که مرگ حیوانات به طور رسمی ثبت گردد. این مرگ‌ها غم‌انگیز و بی‌صدا رخ می‌دهند و صدای آن‌ها در میان سر و صدای جشن‌های آخر و اول سال گم می‌شود. همزمانی چهارشنبه‌سوری با آغاز فصل بهار، زمانی که پرندگان مشغول جفت‌یابی و ساخت آشیانه هستند، مصیبتی دوچندان است و این حیوانات نازک دل را مجبور به ترک زیستگاه خود می‌ کند کوچ اجباری، نه تنها آرامش آن‌ها را بر هم می‌زند، بلکه می‌تواند به نابودی نسل آن‌ها نیز منجر شود. اما تنها پرندگان نیستند که قربانی این شب پرهیاهو می‌شوند. گربه‌ها و سگ‌ها، با قوای شنوایی بسیار قوی‌تر از انسان‌ها، صداهای ترقه را به مراتب بلندتر و آزاردهنده‌تر درک می‌کنند. این صداها می‌تواند باعث اضطراب شدید، ترس فلج‌کننده و حتی ایست قلبی در آن‌ها شود. متأسفانه، این همه ماجرا نیست؛ در بسیاری از موارد نیز مشاهده شده که برخی از درختان آتش می‌گیرند یا حتی به طور عمدی توسط افراد بی‌احتیاط یا شرور به آتش کشیده می‌شوند. این آتش‌سوزی‌ها نه تنها به محیط زیست آسیب می‌رسانند، بلکه خطری جدی برای حیواناتی که در آن زیستگاه زندگی می‌کنند، به شمار می‌روند.

*** مرگ و فرار از زیستگاه سرنوشت پرندگان در موج انفجارهای چهار شنبه سوری!

رئیس اداره امور حیات وحش محیط زیست فارس در گفت‌وگو با فارس اگاه با اشاره به یک مطالعه جهانی، اظهار داشت: پرندگان حتی از فاصله ۵ کیلومتری نیز تحت تأثیر صداهای مهیب انفجارهای مواد محترقه و ترقه قرار می‌گیرند و این امر می‌تواند منجر به مرگ و میر آن‌ها شود. او توضیح داد که در واقع، این صداها ممکن است باعث ایست قلبی پرندگان شود.

لیلا جولایی با اشاره به این نکته که چهارشنبه‌سوری با نزدیک شدن به فصل زادآوری پرندگان همزمان است افزود: صداهای مهیب این چند شب می‌توانند استرس شدیدی برای آن‌ها ایجاد کنند. این استرس، خود عاملی برای تلف شدن پرندگان است. در این فصل، همچنین پرندگان در حال گزینش لانه هستند و انتخاب لانه فرآیندی حیاتی و رقابتی برای آن‌ها به شمار می‌رود.

او ادامه داد: تأثیر آلودگی صوتی در این شب بر فرار از لانه و زیستگاه پرندگان به‌طور روشن ثابت شده است. فراری دادن پرندگان به معنای بازگشت آن‌ها به محل زندگی‌شان پس از پایان این چند شب نیست؛ بلکه این پرندگان به دلیل این صداها ناچارا از محل زادآوری خود می‌گریزند. این احساس ناامنی باعث می‌شود تا آن‌ها منطقه را برای همیشه ترک کنند. به‌عبارت دیگر، این صداها سبب اختلال در مکانیزم رفتار طبیعی پرندگان می‌شود.

جولایی همچنین خاطرنشان کرد: اگرچه آتش سوزی‌ها نیز ممکن است به برخی حیوانات آسیب بزنند، اما صداهای مهیب انفجارها می‌توانند به طیف گسترده‌ای از حیوانات، از پرندگان تا حیوانات شهری، آسیب برسانند. بر اساس مشاهدات، به‌وضوح دیده می‌شود که حیوانات شهری در زمان چهارشنبه‌سوری به منظور حفظ امنیت خود، به مکان‌های پنهان و ایمن پناه می‌برند.

*** آتش زدن درختان با بنزین آنقدر سریع اتفاق می افتد که پرندگان هم نمی توانند فرار کنند

روابط عمومی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری شیرازدر پاسخ به این سؤال که آیا در حریق‌های ناشی از چهارشنبه‌سوری موارد آسیب به حیات وحش، مانند آتش‌سوزی لانه‌های پرندگان و آسیب به حیوانات گزارش شده است گفت: با راه‌اندازی پویش «چهارشنبه‌سوری اصیل»  در سال‌های اخیر، آمار حریق‌های ناشی از این جشن در شیراز نسبت به دو سال قبل ۸۱ درصد کاهش یافته است. امسال وارد سومین سال پویش “چهارشنبه‌سوری اصیل” خواهیم شد و امیدواریم که با ادامه این پویش، شاهد کاهش بیشتر حوادث و حریق‌ها باشیم.

حمیدرضا غلامی با تاکید براینکه گزارشی از مرگ حیوانات شهری در چهار شنبه سوری نداشتیم ادامه داد: سال گذشته تنها ۸ مورد حریق در شهر شیراز گزارش شد که چند مورد آن آتش‌زدن درختان بود و طبیعتاً این درختان ممکن است به عنوان خانه پرندگان بوده باشند. با وجود آتش‌سوزی درختان، مورد دیگری از حریق منزل یا آسیب جدی گزارش نشده است. اما باید توجه داشت که در حریق‌هایی که با بنزین انجام می‌شود، آتش به‌سرعت شعله‌ور شده و به هیچ پرنده‌ای فرصت فرار نمی‌دهد. مردم باید آگاه باشند که اگر می‌خواهند آتشی روشن کنند، باید حتماً مراقب اطراف باشند و از روشن کردن آتش با بنزین و تینر خودداری کنند، زیرا قدرت و سرعت انتشار آتش با این مواد بسیار زیاد است.

وی در پاسخ به این سوال که بیشترین مناطق آسیب‌دیده در چهارشنبه سوری از نظر حریق کدام مناطق شهر بوده است؟ گفت: بیشتر حریق‌ها در فضای سبز رخ می‌دهد و یکی از مناطق مشهود در این زمینه، سمت کوهسار بود که تعدادی از درختان آن آتش زده شده و بخش‌هایی از فضای سبز دچار حریق شده بود.

غلامی همچنین به تمهیدات سازمان آتش‌نشانی شیراز برای پیشگیری از حریق و مقابله با آتش‌سوزی‌های احتمالی در شب چهارشنبه‌سوری اشاره کرد و گفت: ما ۲۴ ایستگاه آماده‌باش داریم و تمامی نیروهای آتش‌نشانی، حتی نیروهایی که در شیفت استراحت هستند، در قالب تیم‌های استقرار در نقاط مختلف شهر به ما کمک خواهند کرد. همچنین گشت‌های موتورسوار و تیم‌های واکنش سریع در ایستگاه‌های سیار مستقر خواهند شد تا در صورت بروز حادثه، تیم‌های سیار در سریع‌ترین زمان به محل اعزام شوند و زمان کمک‌رسانی به حادثه‌دیدگان یا حریق را کاهش دهند.

او از مردم خواست که از ترددهای غیرضروری در شب چهارشنبه‌سوری خودداری کنند و این شب را در منزل سپری کنند تا ضمن حفظ ایمنی خود با کم شدن تردد خودروها در سطح شهر، نیروهای عملیاتی بتوانند در کمترین زمان ممکن به محل حادثه برسند.

***مرگ خاموش حیوانات شهری در آتش و صدای انفجار

در حالی که نه سازمان آتش نشانی شیراز و نه محیط زیست فارس هیچ‌گونه گزارشی از مرگ حیوانات شهری و پرندگان در پی جشن چهارشنبه‌سوری ارائه نکرده‌اند، واقعیت این است که حیوانات شهری به طرز غم‌انگیزی بیش از آنچه تصور می‌شود، تحت تأثیر این جشن پر دود و آتش قرار دارند.

یک متخصص جراحی دامپزشکی با اشاره به حساسیت بالای شنوایی حیوانات نسبت به انسان‌ها گفت: از آنجا که دامنه شنوایی حیوانات قوی‌تر از انسان‌هاست، صداهایی که برای ما آزاردهنده هستند، برای حیوانات چندین برابر آزاردهنده‌تر خواهند بود.این مرگ‌ها به بهای جشن و شادمانی ما اتفاق می‌افتند و در این میان، حقوق حیوانات و زندگی طبیعی آن‌ها به فراموشی سپرده می‌شود. جالب اینجاست که این موجودات بی‌پناه معمولاً به دلیل استرس ناشی از آلودگی صوتی، ایجاد تروما یا حتی عواقب ناشی از آتش‌سوزی‌های ناخواسته جان خود را از دست می‌دهند، اما تعداد بسیار کمی از این موارد به اسناد رسمی تبدیل می‌شوند.

**  چگونه از حیوانات خانگی خود در چهارشنبه‌سوری مراقبت کنیم؟

رضا زارع با تأکید بر اینکه صداهای انفجار موقتی در چهارشنبه‌سوری ممکن است آسیب‌های دائمی به حیوانات وارد کند، افزود: گاهی سگ و گربه‌هایی را می‌بینیم که به دلیل ترس شدید، نمی‌توان به آن‌ها نزدیک شد. این نشان‌دهنده آسیبی است که به این حیوانات رسیده و سابقه ذهنی و روانی آن برایشان باقی مانده است. این صداهای مهیب ممکن است باعث سکته قلبی در پرندگان شوند، اما برای سگ و گربه‌ها که حیوانات شهری غالب هستند و از نظر طبقه زیستی در سطح بالاتری قرار دارند و تطابق‌پذیری بیشتری دارند، مشکلات قلبی مانند تشکیل لخته به وجود می‌آورد و گاهی منجر به سکته می‌شود. این سکته‌ها معمولاً منجر به مرگ نمی‌شوند، اما می‌توانند باعث فلج حیوان شود، همچنین صداهای بلند عامل ایجاد تیک‌های عصبی، بی‌قراری در خواب و تأثیر منفی بر اشتها در میان حیواناتی نظیر سگ و گربه می شوند.

وی در ادامه با اشاره به اینکه نه تنها آلودگی صوتی، بلکه نورپردازی‌های مصنوعی شدید و آتش‌بازی‌های این شب نیز سیستم عصبی این موجودات را به هم می‌ریزد، اضافه کرد: هر چیزی که باعث تحریک حیوانات شود، بر روان آن‌ها تأثیرگذار خواهد بود. حتی اضافه کردن یک وسیله، به خصوص وسایل صدادار، به محیط حیوانات خانگی می‌تواند بر روان آن‌ها اثر بگذارد، چه برسد به این صداهای مهیب مانند انفجار که انسان‌ها را هم از جا می‌کند.

زارع در خصوص راهکارهایی برای کاهش اضطراب و آسیب‌های شنوایی در گربه‌ها، سگ‌ها و سایر حیوانات خانگی توصیه کرد: بهتر است از قبل از شروع این صداها، مثلاً از همین روزها، موسیقی ملایمی در خانه پخش شود تا گوش حیوانات به صدا عادت کند. همچنین، در و پنجره‌ها، به خصوص در شب چهارشنبه‌سوری، باید بسته باشند و صاحبان حیوانات بهتر است در کنارشان بمانند و حیوان را در خانه تنها نگذارند. استفاده از آرام‌بخش‌هایی که مخصوص حیوانات هستند و آن‌ها را ریلکس می‌کنند نیز می‌تواند از قبل به حیوان داده شود. ما از خوراندن این قرص‌ها به حیوانات خانگی نتایج مثبت زیادی دیده‌ایم، اما این داروها باید با توصیه دامپزشک تجویز شوند که گاهی اوقات از داروهای انسانی نیز استفاده می‌شود.

این متخصص دامپزشکی در پاسخ به این سوال که مواردی از آتش زدن حیوانات در این شب به روزنامه گزارش شده است آیا او با موردی از این دست مواجه شده است، گفت: نه تنها در چهارشنبه‌سوری، بلکه در تمام ایام سال موارد زیادی دیده می‌شود که افراد دارای اختلالات روانی حیوانات را در آتش می‌اندازند یا بدن حیوانات دستی را با آتش سیگار می‌سوزانند، دم گربه‌ها را آتش می‌زنند و رها می‌کنند یا ترقه روی موهای سگ و گربه می‌اندازند. اینکه حیوان چقدر جان سالم به در ببرد، متفاوت است. این مورد در گربه‌ها بیشتر است، چون هم تعدادشان بیشتر است و هم به انسان بیشتر خو گرفته‌اند. اگر در چهارشنبه‌سوری مواردی از این دست بیشتر شود، یکی از دلایلش افزایش وجود آتش است.

در پایان باید گفت شوربختانه رفتارهای آزار دهنده در چهارشنبه سوری مختص این شب نیست، بلکه نمادی از بی‌توجهی انسان به محیط زیست و حقوق حیوانات است. جشنی که در آن انسان متکبر با جان موجودات زنده، بهای سنگینی برای تفریح خود می‌پردازد.