فرخنده آشوری – خبرنگار فارس آگاه، «رضا» تنها یکی از هزاران قربانی خریدهای ناموفق آنلاین است. چند ماه پیش در پیج اینستاگرامی، کفشی با طراحی جذاب و قیمتی وسوسه‌انگیز دید. سفارش داد، پول را پرداخت کرد و چشم‌ انتظار محصول ماند، اما بسته‌ای به مقصد نرسید. پیگیری‌هایش بی‌نتیجه بود و در پایان، فروشنده او را مسدود کرد.

تجربه‌هایی مشابه این، از خرید لباس و لوازم آرایشی تا گجت‌های ارزان، برای بسیاری از مردم رخ داده است. اغلب، به دلیل پایین بودن مبلغ یا سختی مسیر شکایت، خریداران به سکوت رضایت می‌دهند، سکوتی که انگیزه تبهکاران را برای ادامه فعالیت بیشتر می‌کند. اکنون، قوه قضاییه با طرحی جدید این چرخه را در هم شکسته و راهی ساده برای ثبت حتی کوچک‌ترین کلاهبرداری اینترنتی فراهم ساخته است.

اکنون، قوه قضاییه با اقدامی تازه این چرخه را برهم زده است. با راه‌اندازی سامانه‌ای ویژه، امکان ثبت و پیگیری کلاهبرداری‌های خرد و مبالغ کم در اختیار عموم مردم قرار گرفته، تا حتی کوچک‌ترین تخلف مورد رسیدگی قرار گیرد.

بخش ویژه‌ای در سامانه دادستانی کل کشور به نشانی dadsetani.ir راه‌اندازی شده که پذیرای گزارش‌های مردمی درباره کلاهبرداری‌های خرد و پرتکرار در فضای مجازی است. این امکان سبب می‌شود که حتی مبالغ اندک، در قالب شکایتی رسمی ثبت و پیگیری شوند.

*مراحل ثبت گزارش

ورود به وب‌سایت دادستانی کل (dadsetani.ir)؛ انتخاب «گزارش مردمی» و ورود به زیرشاخه «فضای مجازی»؛ انتخاب «ثبت گزارش کلاهبرداری‌های پرتکرار»؛ تکمیل فرم شامل اطلاعات هویتی، جزئیات جرم، مبلغ، شماره کارت یا حساب و توضیحات تکمیلی؛ فشردن دکمه ثبت برای ارسال گزارش.

فرم الکترونیکی سامانه، تمام اطلاعات لازم برای بررسی را گردآوری می‌کند؛ از نام و کدملی شاکی تا تاریخ کلاهبرداری، بستر وقوع (مانند پیج اینستاگرام یا فروشگاه آنلاین)، مبلغ دقیق، نوع ارز، شماره تماس یا حساب متهم و شرح کامل ماجرا.

مسئولان قضایی تأکید دارند که شاکیان باید حتی در صورت کم بودن مبلغ، گزارش خود را ثبت کنند. تجمیع این گزارش‌ها می‌تواند منجر به تشکیل پرونده‌های بزرگ و شناسایی شبکه‌های سازمان یافته کلاهبرداری شود. این اقدام در کنار رصد مداوم فعالیت‌های مشکوک در فضای مجازی، گامی مهم برای افزایش امنیت اقتصادی و اعتماد عمومی در خریدهای آنلاین به شمار می‌رود.

*آمار جرائم خرد اینترنتی

برآوردها نشان می‌دهد یک بخش قابل‌توجه از کلاهبرداری‌های آنلاین در ایران، مبالغ کمتر از یک میلیون تومان دارند. این جرائم اغلب با بسته‌های تبلیغاتی کوچک، تخفیف‌های جعلی یا فروش کالاهای بی‌کیفیت انجام می‌شود و قربانیان به علت «صرفه‌نداشتن شکایت» از پیگیری صرف‌نظر می‌کنند.

*شیوه‌های رایج کلاهبرداری آنلاین

فروش کالاهای جعلی و استفاده از تصاویر سرقتی از سایت‌های معتبر؛ پرداخت و عدم ارسال کالا؛ بازی با پیش‌پرداخت‌ها و دریافت بیعانه برای کالا یا خدماتی که وجود ندارد؛ حراج‌های زودگذر و تخفیف‌های اغواکننده و محدود زمانی برای جلب اعتماد سریع.

*جرائم خرد

بی‌توجهی به کلاهبرداری‌های خرد، باعث تقویت شبکه‌های بزرگ‌تر می‌شود. این سکوت جمعی، اعتماد عمومی به تجارت آنلاین را کاهش داده و فشار مضاعف بر کسب‌وکارهای واقعی ایجاد می‌کند.

*واکنش حقوق‌دانان

کارشناسان حقوقی معتقدند این طرح، با تجمیع داده‌های کوچک، پرونده‌های بزرگی را شکل می‌دهد که می‌تواند منجر به شناسایی و انهدام باندهای کلاهبرداری سازمان‌یافته شود. همچنین، این سامانه امکان رصد الگوهای جدید جرم را برای نهادهای امنیتی ساده‌تر می‌سازد.

طرح جدید قوه قضاییه نه‌تنها راه را برای ثبت آسان تخلفات مالی کوچک باز کرده بلکه پیام روشنی به کلاهبرداران داده است؛ هیچ مبلغی کوچک نیست که بی‌پاسخ بماند. از این پس، خریداران می‌توانند با چند کلیک، صدای اعتراض خود را به گوش دادستانی برسانند و در مسیر مبارزه جمعی با جرائم رایج در فضای مجازی سهم داشته باشند