چرا امروز مانوس شدن با روح شعر سعدی از همیشه واجب تر است؟، به گزارش فاطمه مقدم خبرنگار فارس اگاه، در اینکه سعدی، از بزرگ ترین شاعران ایرانی در تمام ادوار شعر و ادب فارسی است، هیچ شکی نیست، اما سعدی، فراتر از یک غول ادبی که بر قله ادبیات ایران تکیه زده باشد و از آن اریکه، دست نیافتی به نظر بیایید، در مقایسه با شاعران دیگر زبان فارسی، زمینی‌تر و اجتماعی‌تر بوده است و آثارش با همه شکوه ادبی، به درد حال و احوال امروز ما ایرانیان می خورد. شاید یکی مهم ترین وجوه اشتراک ما با سعدی، زیستن در روزگاری پر آشوب باشد. روزگاری که مشکلات اقتصادی و اجتماعی، رفتار و گفتار مردمان را چنان از خود، متاثر کرده است که بر اساس داده‌های سازمان پزشکی قانونی کشور، نزاع خیابانی در سال‌های اخیر، روندی صعودی داشته است، به طوری که در شش ماهه نخست سال ۱۴۰۲، نزدیک به ۳۰۰ هزار نفر، به‌ دلیل نزاع به پزشکی قانونی مراجعه کرده‌اند. سال گذشته، یک نظرسنجی که توسط مرکز «ایسپا» با عنوان «احساس خشم» در بین مردم ایران انجام شد، نشان می‌دهد آستانه تحمل مردم و تاب‌آوری جامعه، کاهش یافته و با کوچک‌ترین تنش، کار به عکس‌العمل‌های کلامی و رفتاری خارج از عرف، بین مردم می کشد. حالا که به عنوان یک ایرانی، با همه هجمه ها و مشکلات داخلی و خارجی، خود را تنها و بی آینده می بینیم و آستانه تحملمان، چنان کاسته شده که یک نگاه و یک کلام، ممکن است به جنجالی خونین تبدیل شود، شاید مانوس شدن با روح شعر سعدی، از همیشه واجب تر به نظر برسد، روحیه اعتدال و میانه روی که یکی از وجوه مهم آثار سعدی است، دو خصیصه ای که هر دو، در زندگی امروزمان، چون نان شب واجب است. سعدی، با وجود آنکه در عصر یورش مغولان ایران می زیسته، در روزگاری که همۀ ‏روزنه های امید، بسته شده بود، اما سخن او، آرامش بخش و به دور از افراط است. با این همه در این گیر و دار، دست و پنجه نرم کردن با زندگی روزمره، آیا ایرانی امروزی، می تواند ‏مخاطب آثار سعدی باشد و چنین بهره یا دریافتی از آثار او، ببرد؟

*اعتدال جوهره ‏شعر، نثر و انديشه سعدی است

دکتر فرح نیازکار، استاد دانشگاه و سعدی‌پژوه، در گفت و گو با «فارس اگاه»، با اشاره به اینکه اعتدال‎ ‎و میانه روی، یکی از کانونی ترین مفاهیم تاریخ اندیشه ‏و نظریه های اجتماعی و سیاسی است که هم در سنت فکری غرب و ‏هم سنت اندیشگانی ایرانی، سابقه ای کهن و درخور توجه دارد، گفت: «سعدی، شاعر بلندآوازه قرن هفتم نیز متأثر از این سنت ‏ایرانی است و این تاثیرپذیری را به گونه ای بازتاب در حکایات ‏و روایات خویش، به تصویر کشیده است. سعدی که اعتدال، جوهره ‏شعر، نثر و انديشه او به‌ شمار مي‌رود، پیوسته با تاکید بر ‏میانه روی و محور قرار دادن مفهوم اعتدال،‎ ‎به عنوان شاخصی ‏که هم به قلمرو اجتماع و هم به قلمرو سیاست،‎ ‎تعلق دارد، به ‏ویژه در جامعه رئال گلستان‎ ‎و جامعه آرمانی بوستان؛ بر آن ‏است تا مردمان را به زیستی متعادل و توام با آرامش و ‏نیک بختی، دعوت کند.‏ اشعاری از این دست، گواه آشکاری است از ژرفای اندیشگان وی ‏در این باره:‏ مگوی و منه تا توانی قدم/ از اندازه بیرون و ز اندازه کم // نه کوتاه دستی و بیچارگی/ نه زجر و تطاول به یک بارگی‎… .»

این استاد دانشگاه، در ادامه افزود: «آنچه که در خور توجه است، آن است که سعدی، علاوه بر آنکه به ‏اعتدال، مفهومی در پدیده های گوناگون، همچون اعتدال در ‏قناعیت، فضیلت، سخن گفتن، خاموشی، خوردن و خفتن، حکم راندن ‏و قضاوت کردن و دوستی و دشمنی و …. می اندیشد، به اعتدال ‏زبان، سجع، وزن، قافیه و کاربرد واژگان نیز میاندیشد و از ‏همین روست که زبان در دست او، چنین صیقل خورده و ناب می ‏شود.‏»

*همچنان نیازمند پژوهش های بنیادی ‏و دقیق درباره سعدی هستیم

این سعدی پژوه، درباره دستاوردهای یاد روز سعدی، اظهار داشت: «اگرچه قریب به سه دهه، از آغاز پاسداشت سعدی، در یادروز سعدی ‏از سوی مرکز سعدی شناسی در شیراز و دیگر شهرهای ایران و ‏برخی از کشورها، می گذرد و با عنایت خداوندگاری، و تلاش های ‏بی شائبه این مرکز، کارنامه سعدی پژوهی دوران معاصر، با ‏زمان پیش از خود، قابل مقایسه نیست، اما بی تردید هیچ تلاشی ‏و هیچ پژوهشی در راستای شناخت بزرگان فرهنگ و ادب این ‏سرزمین، به ویژه سعدی که فصل الخطاب زبان، ادب و غزل فارسی، ‏در نوع خود است و به تعبیری درست، او را رب النوع و یا ‏پیامبر زبان پارسی می دانند، کوشش و پژوهش، نهایی نیست. در ‏این سه دهه، علاوه بر چاپ ۲۷ دفتر سعدی شناسی، شاهد چاپ ‏مقالات و کتاب های تخصصی و شروح مختلف در مورد آثار سعدی ‏بوده ایم که مایه خرمی و خرسندی است، اما باید از خاطر دور ‏نداشت که همچنان نیازمند پژوهش هایی درخور، ارزشمند، بنیادی ‏و دقیق درباره سعدی و آثار اوییم. چاپ و انتشار دانشنامه ‏سعدی که به زودی از سوی مرکز سعدی شناسی، صورت خواهد گرفت، ‏برگ درخشان دیگری، بر کارنامه سعدی پژوهی دوران ماست.»

دکتر نیازکار، با تاکید بر این نکته که ‏با وجود همه این تلاش ها و دستاوردها، ما همچنان نیازمند تصحیحی دقیق تر از کلیات سعدی ‏هستیم تا بدین وسیله، نادانسته های ما از آثار وی، به رخت ‏آگاهی و دانایی مبدل شود، خاطر نشان کرد: «ساخت فیلم و سریال زندگی سعدی و ‏دوران وی و نیز سریال ها و تئاترهایی بر مبنای حکایات وی، ‏می تواند از سویی، او را بیشتر به درون زندگی عموم مردم ‏ببرد و از دیگر سوی، به شناخت ما از وی بیفزاید.»

در آخر ذکر این نکته خالی از لطف نیست، سعدی شاعر عمل گرا و واقع بین است. او در عملگرایی و دنیا دیدگی خود، مصحلت را بر می گزیند و آن را سازنده جامعه می داند، چیزی که در جنگ کنونی میان عرف و شرع که یک سر آن دولت و یک سر آن عده زیادی از مردم، ایستاده اند و حتی در سیاست های کلان مملکت داری، به کارمان می آید. سعدی در این خصوص، در رساله نصیحةالملوک، توصیه ای به حاکمان می کند که جای تامل بسیار دارد: «از جمله حسن تدبیر پادشاه، یکی آن است که با خصم قوی، در نپیچد و بر ضعیف، جور نکند که پنجه با غالب افکندن نه مصلحت است و دست ضعیفان بر پیچیدن نه مروت.»

این گفته در حالی است که استادان ادبیات، سرچشمه‌های سخن سعدی را نخست قرآن و سنت، می دانند و سپس داشته ایران باستان و آموخته‌های او از  سفرهای متعددی كه داشته است و در آخر به گفته خود سعدی، بيش‌ترين دانشی كه نصيب او شده، از راه درون نگری، به دست آمده است.

روز بزرگداشت سعدی، وارد بیست و هفتمین سال خود می شود و ادامه یافتن این گرامیداشت، با حضور سعدی‌شناسان، سعدی‌پژوهان، سعدی‌دوستان و هنرمندان، خود نعمتی است که اردیبهشت شیراز را رنگین تر می کند. مراسم علمی یادروز سعدی، در ساعت ۹ صبح امروز شنبه، اول اردیبهشت در تالار آرامگاه سعدی، با حضور و سخنرانی ۸ استاد برجسته سعدی پژوهی، برگزار خواهد شد، در همین روز، آرامگاه سعدی، گلباران می شود و برنامه های متنوع فرهنگی و هنری، توسط اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس، به اجرا در خواهد آمد.